Қиыстырып мақтайсыз...

«Қиыстырып мақтайсыз...» - Абайдың 1889 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақтан тұратын 12 шумақ. Махаббат жырларын мейлінше мол да, шабыттана жазған ақын бұл өлеңінде тағы бір соны қырын танытып, шығармасын өңге туындыларына ұқсатпай, басқаша етіп өрнектеген. Бұл бір-бірін ұнатқан жастардың әшейіндегі жайма-шуақ, құмарлығын білдірген сүйіспеншілік хаты емес. «Айттым сәлем, қалам қас...» туындысындағы сияқты именшек қыз үшінші біреу арқылы хат жолдап, жан сырын ашады. «Бізде ерік жоқ өзің біл, әлде неге бастайсыз» деп, бар үмітін, арман-тілегін, болашағының тізгінін жігітке ұсынатынын білдіре отырып, тастап кетпейсің бе, тілегімді бересің бе деген сияқты қаупін де жасырмайды. Өлеңнің әр тармағынан жолы жіңішке қыз байғұстың кіріп тарқалпы, әдет дәстүрі не айналған басы байлылық райы аңғарылады. Бірақ сонысына қарамай мұнда ақынның «Қор болды жаным...», «Сен мені не етесің?..» сияқты өлеңдеріндегі ғазелге тән мұң-шер атымен жоқ. Қайта «Сіз - жалын шоқ, біз - бір май», «Сіз - бір сұңқар шаһабаз», «Біз - қырғауыл, сіз - түйғын» деген секілді көңіл көтеретін ойнақы теңеулер жиі кездеседі. Бұлар ақын өмір сүрген заманның жастары. Олардың өмірге құштарлығы, бір-біріне деген ғашықтық сөзімдері салып-ақ тұр. Ынтықтық пен нәзіктік егіз ерілген. Сол пәк, таза сөзімді ақын сырлы да сұлу тілмен барынша айшықты жеткізеді. Және соның барлығы да халықтың күнделікті тіршілігінде пайдаланып жүрген үйреншікті табиғи ұғымдар. Өлең 7 буынды қара өлең ұйқасымен жазылған.Тілі өрнекті, ойнақы. Алғашрет 1909ж. С.-Петербургте жарық корген «Абай Құнанбайұғылының өлеңі» деген жинақта жарияланды. Өлең басылымдарында аздаған текстологиялық өзгерістер кездеседі. Мүрсейіттің 1907, 1910 жылғы қолжазбаларында, 1909 жылғы басылымда 4-шумақтың 3-жолы «Ит қор адам бола ма» делінсе, Мүрсейіттің 1905 жылғы қолжазбасында «Ит қор адам табылмас». Ал қалған басылымдарда 1933 жылғы жинақ негізінде бұл жол «Ит қор адам болар ма» болып берілген. Өлең ағылшын, араб, белорус, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, татар, тәжік, түрікмен, үйғыр тілдеріне ау- дарылған.