Қойнауқаттарды сынамалау

Қойнауқаттарды сынамалау - мұнайлы-газды қойнауқаттарды тесіп өту, мұнай және газ ағымын қамтамасыз ету, қойнауқаттың мұнаймен, газбен, сумен, солардың қосындыларымен қанығу сипатын бағалау, қадағалау сынамаларын және қойнауқаттық сұйық және газ сынамаларын алу, олардың дебитін анықтау, қойнауқаттық қысым мен температура мөлшерлерін анықтау, қойнауқаттың басты-басты гидродинамикалық параметрлерін есептеуге керекті өзге де көрсеткіштерді (өнімділік, өтімділік, пъезоөткізгіиітік, суөтімділік коэффицентерін) нақтылау мақсаттарында ұңғымада жүргізілетін жұмыстар кешені. Қойнауқаттарды сынамалау процесі шартты түрде үш сатыға жіктеледі, олар: зерттеу нысанын тандап алу және ұңғыманы сынауға дайындау; қойнауқатты сынау; қойнауқатты кешенді зерттеу. Зерттеу нысанын тандап алұ жалғыз ғана ұңғымадан емес, бүкіл зерттеу ауданынан (бүкіл кенорыннан) алынған геологиялық, техникалық және геофизикалық мәліметтер жиынтығын пайдалана отырып жүргізіледі.

Ұнғыманы сынауға дайындаү шаралары да (шегендеу тізбектерін ұңғымаға түсіру, қүбырсырттық кеңістікті керіштеу, ұңғыма ернеуін жабдықтау, шегендеу тізбегінің және ернеулік арматураның қоршаған ортадан мүлдем оқшаулануын қамтамасыз ету, сынамалауға қажетті жабдықгар кешенін таңдап алу) аталған мәліметтерді керек етеді. Мұнай геологиясында қойнауқатты сынау шаралары сол қойнауқаттың мұнаймен және газбен қанығу сипатын анықтау, мұнай мен газ қорларының өндірістік категорияларын есептеуге және кенорынды игеру жобаларын жасақтауға керекті геологиялық-өндірістік мәліметтерді алу мақсатында жүргізіледі. Бұрғылау барысында қойнауқаттарды сынау жұмыстары өнімді аралықтарды тесіп өту ретіне сәйкес, яғни "жоғарыдан төмен қарай" жүргізіледі. Шындыққа сәйкес келетін мәліметтер алудың міндетті шарты тесіліп өтілген тау жынысы қабаттарының табиғи сүзбелегіш қабілетін сақтауын және тау жынысы пен ұңғыма арасындағы гидравликалық байланысты қамтамасыз ету болып табылады. Бұл шарт жуғыштау сұйығының физикалық-химиялық параметрлерін, бір жағынан, ұңғымадан ашық атқылау болдырмайтындай етіп, ал екінші жағынан, бұрғылау сұйығын қойнауқат сорып алмайтындай етіп әдейі реттеп отыру нәтижесінде жүзеге асырылады.

Түгел бұрғыланып біткен және арнаулы тізбекпен шегенделген ұңғымалардағы қойнауқаттар көзін aшy үшін сол шегендеу тізбектерін теспелеу шаралары іске асырылады. Ұңғыманы теспелеудің тығыздығы (тесіктер саны) және теспелеу жабдығының түрі қойнауқаттың қүрылысына, оның жинауыштық қабілетіне, ұңғыма конструкциясына, сынау аралықтарындағы температура және қысым көрсеткіштеріне байланысты тандалып алынады. Шегенделген ұңғымадағы сынау процесі "төменнен жоғары қарай" жүргізіледі. Зерттелген нысандарды олардан жоғары орналасқан нысандардан оқшаулау "керішті көпірлер" жасақтау арқылы қамтамасыз етіледі. Қойнауқатты зерттеу оны сынамалаудың ақырғы сатысы болып табылады. Бұрғылау процесі барысында қойнауқатты зерттеу операциялары құбырларға немесе каротаж жүмырсымына негізделген сынау жабдықтарының жиынтығы көмегімен жүргізіледі. Жекелеген жағдайларда қойнауқат сынағышы шегенделген ұңғымада да қолданылады. Зерттеу жұмыстары сұйықтың немесе газдың айтарлықтай ағымдары алынған жағдайда ғана жүргізіледі. Осы зерттеулер барысында тұрақтанған сүзбелену режиміндегі мұнайдың, газдың, конденсаттың, немесе судың дебиті, сол режимге сәйкесетін оқпандық және ернеулік қысым мен температура көрсеткіштері есептеледі, қойнауқаттық қысымның қалпына келу барысы қадағаланады және алғашқы қойнауқаттық қысым мөлшері нақтыланады, ұңғыманың әр түрлі жүмыс режимі жағдайындағы (соның ішінде ұңғыманы сусыз игеру жағдайындағы) сұйықтар мен газдардың құрам өзгерістері анықталады.

Нақтыланған көрсеткіштер бойынша өнімділік коэффиценті, газдық, фактор, қанығу қысымының мөлшері есептеліп шығарылады. пъезоөткізгіштік және суөтімділік коэффиценттері анықталады. Барша операциялар тамамдалғаннан кейін бүкіл алынған сұйықтар мен газдардын ернеулік және қойнауқаттық сынамалары алынады. Мұнайдың, судың, газдың және конденсаттың қойнауқаттық сынамаларының саны үштен кем болмауы тиіс. Алынған сынамалармен әр түрлі зерттеулер жүргізіледі, бұл зерттеулер нәтижесінде төменде келтірілген деректер жиынтығы анықталады. Мұнай үшін: жекелеген фракциялардың фракциялық және топтық құрамдары; сыликагелді шайырлардың, шайыртастақтардың, майлардың, парафиндердің, күкірттің, ара-тұра сирек металдардың мөлшерлері; қатты бөлшектердің мөлшері; мұнайдың тұтқырлығы мен тығыздығы (қойнауқаттық және қалыпты жағдайлардағы), қайнау температурасы; мұнай көлемі мен тұтқырлығының қойнауқаттық және беткейлік жағдайлардағы әр түрлі қысымдарға сәйкес өзгерістері; серпінділік коэффиценті; қойнауқаттық сынамалар көмегімен — мұнайдың газбен қанығу қысымы, газдық фактор, кему коэффиценті.

Еріген және дербес газ үшін: газ құрамындағы метанның, этанның, пропанның, бутандардың, пентандардың, гександар мен одан да ауыр көмірсутектердің мөлшерлері (көлемдік пайыз есебімен); сол сияқты, аргонның, гелийдің, сутектің, күкіртсутектің, көмір қышқыл газының, азоттың мөлшерлері; ауаға сәйкес тығыздығы; жылу бөлу.