Қолғабыс

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Қолғабыс. Тілімізде себін тигізу, жәрдемдесу мағыналары орнына жиі қолданылады. Сөздің екі түбірдің бірігуінен пайда болғанын қырғыз тілінен байқау қиын емес. Қол кабыш — жәрдемдесу, көмектесу, қолдау дегенді түсіндіреді. Бұл тілде тұрақты сөз тіркесі қалпында көрініп тұр. Былайша қарағанда, мұның төркінін іздестірудің де қажеті жоқ сияқты. Мәселе біріккен сөздің екінші түбірі «ғабыста» болып тұр. Бірінші түбір «қол» (адам мүшесі) екендігі белгілі. Екінші түбірдің жеке қолданылуын хакас тілінен табамыз: хабас — көмек көрсету, жәрдемдесу дегенді үғындырады. Демек, «қол» және «хабас» сөзінің бірігуінен келіп, тіліміздегі «қолғабыс» (қол хабас>қол хабыс> қолғабыс) сөзі пайда болған да, мағынасы «қол жәрдемі» дегенді ұғындыратын болып қалыптасқан. Бір қызығы — тұлғасы мен мағынасы осыған сәйкес сөзді араб және парсы тілдерінен де кездестіреміз. Парсыларда да, арабтарда да «ғаус» тұлғасы «жәрдемдесу», «көмек көрсету» мағыналарын түсіндіреді. Парсыларға араб тілінен ауысқан болса керек. Осыларды айта келіп, біздегі «қолғабыс» сөзіндегі екінші түбір (қабыс) түркі тілдеріне төл сөз бе, әлде арабтардан ауысты ма деген сұраққа жауап беру қиын екендігін ескертеміз. Кім біледі, екі топтағы тілдерге ертеден ортақ сөз болып келуі де мүмкін.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6