Қоянқұлақ

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қоянқұлақ
Lindelofia longiflora
Lindelofia longiflora
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
Бөлімі: Гүлді өсімдіктер
Табы: Қос жарнақтылар
(unranked) Asterids
Сабы: Incertae sedis
Тұқымдасы: Boraginaceae
Кіші тұқымдасы: Boraginoideae
Тегі: Lindelofia
Lehm.
түрлері

8 түрі белгілі

Қоянқұлақ (лат. Lindelofia) – айлауыктар тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдік. Қазақстанда таудың альпі, субальпі белдеулерінің тастақты беткейлерінде жол жиегінде, егістік алқаптарда, кейде бос қалған жерлерде және бұлақ маңындағы шалғындықта өсетін 4 түрі бар. Олар: ұзын аналық мойынды Қоянқұлақ (Lіndelofіa macrostyla), шымған Қоянқұлақ (Lіndelofіa stylosa), бағаналық Қоянқұлақ (Lіndelofіa tschіmganіca) және жіңішке жапырақты Қоянқұлақ (Lіndelofіa angustіfolіa). Биіктігі 15 – 40 (70) см. Тамыры жуан. Өсімдікті түгелдей қалың, бозғылт түсті түктер басқан. Сабағы жуан, жапырақ тақтасының жиектері тегіс. Сабақтың ұшындағы жапырақтары ұсақ (ұзындығы 4 – 6 см, ені 1 см), олар өркенге кезектесіп орналасады. Гүлдері жартылай шатыр гүлшоғырына топталған. Жеке гүлінде 5 тостағанша, қоңырау тәрізді бір-бірімен кіріккен (біріккен) көк, көгілдір, қызыл түсті 5 күлте, қысқа жіпшелі 5 аталық, екі жеміс жапырақшасынан түзілген аналығы болады. Мамырдан шілдеге дейін гүлдеп, жеміс береді. Жемісі – ұзындығы 5 – 6 мм болатын тікенекті жаңғақша.

Өсімдік туралы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қоянқұлақ – әрбір мектеп пен балабақшада және жеке үйде де көп өсірілетін гүлдің бірі. Отаны - Африка мен Азияның тропикалық аймақтарынан болғандықтан, жылу сүйгіш, өсімі жай болып келеді. Үй жағдайында өте сирек гүлдейді. Бұл өсімдіктің бар әдемілігі қияқтанып, шымыр орналасқан қатты жапырақтарында. Жапырақтарының түсі сары ала, қара ала, оның тек жасыл және цилиндр секілді иіріліп өсетін түрлері үлкен сәндік қолданыста. Ерекше күтімді көп қажет етпейтіндіктен, көпшіліктің сүйікті гүліне айналды. Үй жағдайында өсірілетін 60-70 шақты түрі болса, соның оншақтысы елімізде кең қолданылады.

Жарығы:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Мол жарық түсетін, ашық жерде өскенді қалайды. Аздап көлеңкеге де шыдамды. Алажапырақтылары көлеңке жерде жапырағының әдемі түстерін жоғалтады.

Жылуы:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қыс кезінде ауа температурасы 14-16°С-дан төмен болмағаны абзал.

Суғарылуы:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Көктем мен жаз мезгілдерінде топырағы құрғаған уақытта суғарса, қыста сирек суғару керек.

Ылғалдылығы:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ылғалдылықты көп қажет етпейді. Ең бастысы, жапырағындағы шаңды дымқыл матамен сүртіп тұрған жөн.

Қоректендірілуі:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Көктемнен күзге дейінгі аралықта айына бір рет кірпігүлдерге арналған минералды тыңайтқыштармен қоректендіреді. Топырағы құнарлы болса семсер секілді жапырақтары биіктеп өсіп, түсі қанық болады.

Аурулары:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Көп аурумен ауырмайды. Жиі суғарғаннан тамыры мен жапырағы шіріп кетуі мүмкін.

Көбейтілуі:[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Түбін бөлу, жапырағын қалемшелеу арқылы көбейтеді. Сарыала жапырақты түрлерін қалемшелеп көбейткенде сары түсі жоғалып кетеді. Сондықтан оның түсін сақтап қалу үшін, тек түбін бөліп көбейтеді.

Қоянқұлақ туралы тақпақ[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жапырақтары қоянның құлағындай,

Көп күтім қажет емес бұған ұдай.

Төзімді гүл ауаның құрғауына,

Қойған жақсы бөлменің күн жағына.

Көлеңке де ол үшін қауіпті емес,

Назар аудар тек ұзақ тұрмауына.

Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

"Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727