Қышқыл тау жыныстары

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Қышқыл тау жыныстары – құрамында кремний оксиді 64%-дан жоғары болатын магмалық тау жыныстары. Олардың орташа химиялық құрамы: SіO2 64 – 78%, кейбір ультрақышқыл түрлерінде 80 – 85%-ға, ал магмалық кварцолиттерде (Үлгі:Силексит) 85 – 100%-ға жетеді. Олар интрузия және эффузия процестерінің нәтижесінде қалыптасады. Интруз. Қышқыл тау жынысының ішінде гранит, гранодиорит, аляскит, рапакиви, чарнокит, плагиогранит көп кездеседі. Эффузия Қышқыл тау жыныстарынан мол тарағандары липарит пен липариттік порфир, кварц порфирі мен кератофир, дацит пен дацит порфирі, фельзит пен жанартаулық шыныларға жататын обсидиан, пехштейн (қарамай тас), пемза (көпіршік тас), церлит. Қышқыл тау жыныстары, негізінен, кварцтан, калийлі және калий-натрийлі дала шпаты мен плагиоклаздан (альбиттен андезинге дейін) тұрады. Фемалық минералдар аз мөлшерде (5 – 10%) кездеседі, кейбір түрлерінде ғана 15 – 20%-ға жетеді. Олар – биотит, амфибол, пироксен (сирек), тағыда басқа қышқыл тау жыныстардың көпшілігінде кварц 20 – 40%, калишпат (ортоклаз, микроклин, санидин) 20 – 40%, плагиоклаз 20 – 50% болады. Онда кездесетін акцессор минералдар (апатит, сфен, магнетит, циркон, монацит, торит, малакон, ксенотим, пирохлор, турмалин, т.б.) сирек металды, радиобелсенді болып келеді. Қышқыл тау жыныстары – қызғылт сары, қызыл, күрең қызыл, кейде ашық сұр түсті. [[Интрузия Қышқыл тау жыныстары бірқалыпты ірі, порфир кейіптес, ал эффузия түріндегілері өте ұсақ түйірлі немесе шыны тәрізді аморфты массадан құралған. Эффузия қышқыл тау жыныстары күмбезді, тасқын, жамылғы, желі пішіндес, ал интрузия Қышқыл тау жыныстары батолит, лакколит, шток, желі тәріздес келеді. Барлығы да қалыпты, сілтілілеу және сілтілі қатарлар болып бөлінеді. Олардың арасында көбірек тарағаны қалыпты және сілтілі қатарлар. Қышқыл тау жыныстардың жанартаулық шынылардан ғана тұратындары обсидиан, пемза, перлит түрлеріне бөлінеді. Қышқыл тау жыныстары қышқыл магманың кристалдануынан, терең жер қыртысындағы шөгінді жыныстардың балқуынан (палингенезінен), метасоматикалық жолмен пайда болады. Олар әшекейлеу ісінде (рапакиви мен амазонитті [[гранит[[), құрылыс материалдары ретінде (пемза, т.б.) кеңінен пайдаланылады.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қазақ Энциклопедиясы