Құдай анасының иконосына арналған қасиетті-Қазан соборы (Қызылорда)
| Құдай анасының иконосына арналған қасиетті - Қазан шіркеуі. | |
 | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Статусы |
Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіші |
| Түрі |
діни мекеме, діни зиярат орны |
| Сәулет стилі |
қала құрылысы және сәулет |
| Мекен жайы |
Қызылорда қаласы |
| Ғимараттың маңыздылығы |
Мемлекет қорғауында |
| Ашылған уақыты | |
| Жөнделген уақыты | |
| Жабылған уақыты |
1930 жылдары |
| Бұзылды |
1868 жылы |
| Биіктігі | |
| Биіктігі |
19 м. |
| Төбесі |
Кресті-күмбезді |
| Дизайны мен құрылымы | |
| Сәулетшісі |
А. Есаков, И. Калинин |
| Картада орналасуы | |
|
| |
Координаттар: 44°50′34″ с. е. 65°29′13″ ш. б. / 44.84278° с. е. 65.48694° ш. б. (G) (O) (Я)
Құдай анасының иконосына арналған қасиетті - Қазан шіркеуі, Құтқарушы Христос шіркеуі – Қызылорда және Қызылорда облысындағы Орыс православ шіркеуінің жалғыз храмы, Республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енген сәулет ескерткіші.
Орналасқан жері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Қызылорда қаласы, Тоқтыбаев көшесі, 5.
Ғимарат тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]ХІХ ғасыр орта шенінен бастап патша билеушілері қазақ жерлерін отарлау саясатын қарқынды жүргізу мақсатында жер-жерде христиан шіркеулерін сала бастайды. Сонымен қатар христиан дінін таратуға бағытталған насихат жұмыстары да белсенді жүргізіледі.
Зерттеулерге сәйкес, 1855 жылы 15 қазанда Перовск фортының орталығынан бірінші жылжымалы православиелік шіркеу ашылады. Оның негізін салушы дін қызметкері поп Лев Гороховский болды. Ал 1863 жылы қалада алғашқы тұрақты қызмет ететін православиелік шіркеу ашылады. Құлшылық ету Қазан Құдай анасының құрметіне арнап жүргізіледі. Алайда, саз кірпіштен қаланып, төбесі киізбен жабылғандықтан, бұл шіркеу үйі 1868 жылы болған қатты жауыннан құлап қалады. Сол жылы қабырғасы күйдірілген кірпіштен қаланып, төбесі жабылған жаңа шіркеу пайдалануға беріледі. Сонымен қатар, 1890 жылы шіркеудің жана ғимаратының құрылысы басталады. Ол 1896 жылы пайдалануға беріледі. Орталық үкімет пен жергілікті орыс шаруаларының қаражатына салынған ерекше сәулет кешені.
Шіркеу ғимараты 1930 жылдары жабылып, онда қоныс аударғандарды қабылдау пункті, кейін обсерватория орналасады. Ғимаратта 1982 жылға дейін тарихи-өлкетану музейі жұмыс істеп келді. Музей бұл жылдары аймақ тарихы мен табиғатын зерттеу жұмыстарымен айналысқан. 1989 жылы мамыр айынан бастап ескі ғимарат православтық орыс шіркеуі ретінде пайдалануға беріледі.
Ғимарат сипаты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Шіркеу ғимараты екі бөліктен: мінәжат етуге арналған залдан және кіреберістен тұрады. Көлемі 17х28 м, биіктігі 18 м. Кресті-күмбезді түрде жасалған негізгі бөлігі, крестің ұштары теңдей ("гректік"), крестің кіреберіс бұрыштарында қосымша бөлмелер бар. Бұл крест тәрізді кеңістік биік (екі шырақты), орта кресті екі бөліктік сегіз қырлы барабанда тұрған жарты циркульді, аркалы сегіз тар терезе ойықтарымен кесілген. Крест тармақтары фасадтарына сәйкес пішінді жасайтын жарты циркульді көрініске ие күмбезшелермен жабылған. Осы бөлшектердің үстіңгі жағында жартылай дөңгелек доғалармен жабылған жоғары пропорциялы үш бөліктік терезелер, төменгі деңгейдегі қапталдық фасадтарға қосымша кіреберіс ойықтары жасалған.
Мінәжат ету залының есігі батыс жақтан жасалған. Бұл екі шырақтық, сегіз қырлы күмбез асты барабанындағы күмбезбен тәжделген. Күмбез негізгі күмбезге ұқсас, бірақ көлемі кішірек. Бірінші деңгейде кіреберіс бөлігі, екіншіде күмбез асты барабанында орналасқан үш тереземен жарықталған хорлар жасалған. Фасадтарының қабырғалары жасалуының негізгі сарыны болып фасад қабырғаларының рустовкасы, сонымен қатар профильденген сыртқы ернеулермен жиектік бөлшектеу болып келеді. Ішкі кеңістік жиектік жолақпен екі деңгейге бөлінеді. Шіркеуге 250-300 адам сияды.
Архитектуралық нысан – кең тараған жобалардың баламасы. Осыған ұқсас шіркеулер Астраханда және Ташкентте бар.
Ғимарат мемлекет қорғауына алынып, республикалық маңызы бар тарихи-мәдени ескерткіштер тізіміне енгізілген. Сәулет өнерінің ескерткішіне 2014-2015 жылдары қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді.[1]
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Қазақстанның киелі орындарының географиясы: Табиғат, археология, этнография және діни сәулет өнері нысандарының тізілімі / Жалпы редакциясын басқарған ҚР ҰҒА академигі Байтанаев Б.Ә. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан атындағы Археология институты, 2017 – 1-шығарылым. – 904 б. ISBN 978-601-7312-78-7
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
