Құдай анасының иконосына арналған қасиетті-Қазан соборы (Қызылорда)

Құдай анасының иконосына арналған қасиетті-Қазан соборы - Қызылорда және Қызылорда облысындағы Орыс православ шіркеуінің жалғыз храмы. Қазақстан Республикасы үшін маңызы бар сәулет ескерткіші. 

Тарихы

Бастапқы уақыттағы тарихы

1855 жылдың 15 қазанында Перовскідегі алғашқы православ шіркеуі болды. 1856 жылдың тамыз айынан бастап 1864 жылдың қарашасына дейін ол жерде Андрей Евграфович Малов қызмет етті. 1863 жылы кірпіштен және шатыры кошмардан жасалған шіркеу салынды.Бірақ ол 1868 жылы жаңбыр әсерінен қирады . Сол жылы шіркеу кірпіштен қайта салынды,бірақ фундаментке күйдірілген кірпіш және темірмен қолданылды. Бұл ғимаратта Құдай анасының атына арналған қызметтер қазіргі заманғы ғимараттың салынуына дейін өтті, содан кейін оны бұзды. Бұрынғы құрбандық алаңында кішкентай шіркеу құрылды, бірақ ол қазіргі кезде сақталмаған.

Қазіргі ғимарат

Қазіргі шіркеу ғимаратының құрылысы 1890 жылы басталды және бес жылдан астам уақытқа созылды. Жергілікті сәулетші Есақовтың жобасы бойынша храмының құрылысы инженер Калининнің жетекшілігімен болды . Ғибадатхана Перовскіден 300 шақырым қашықтықта орналасқан Казалинсте(Қазалы ауданы) жасалған күйдірілген кірпіштен жасалынған. Жаңа шіркеуді 1896 жылы 6 желтоқсанда бастады. Шіркеудің құрылысы 35 мың рубль болды, оның ішінде 5 мың рубльді Перовскі халқы жинады, ал қалғандары қазынадан алынды. Шіркеуде 9 қоңырау болды, олардың ішіндегі ең үлкенінің салмағы 136 пұт болды. 1906 жылдың желтоқсан айына дейін шіркеу әскери бөлімнің юрисдикциясында болды, содан кейін епархияның юрисдикциясына ауысты.

Шіркеудің жұмыс жасамауы

1930 жылдардың ортасында шіркеу жабылды. Ғимаратта арнайы қоныстанушыларды қабылдау орны, содан кейін обсерватория, облыстық өлкетану мұражайы пайда болды. 1982 жылы мұражай неғұрлым жайлы ғимаратқа көшті. Шіркеу ғимараты республикалық маңызы бар архитектуралық ескерткіш деп жарияланды, бірақ қалпына келтіру үшін ақша болмады және ол пайдаланылмады.

Қызметтің қайта жаңғыртылуы

1989 жылдың мамыр айында қалалық атқару комитеті ғимаратты орыс православие шіркеуіне берді.

Көптеген суреттер кескіндеме жылдар бойы оның жұмыс жасамағандығынан жойылды, оны қалпына келтіру мүмкін болатын сипаттамалары болмады. Шіркеудің ыдыстары мен бірнеше белгішелерінің бір бөлігі ,Орынбор казактарының жүріс белгішесін қоса алғанда аман қалды.

Ғибадатхананы қалпына келтіру басқа облыстар мен елдерден келген келушілерден, сондай-ақ шіркеу қызметкерлері есебінен жүзеге асырылды. Күмбездердегі кресттер қалпына келтірілді. Храмның жаңа суреттерін қазақстандық суретшілер орындады. Қалпына келтірілгеннен кейінгі алғашқы жылдары көк түсті боялған ғибадатхананың шатыры 2008 жылы алтынмен жабылған.

Құрылыстың сипаттамасындағы сәйкессіздіктер

1. 1

Қазақ КСР-нің заманында құрылған ғимаратты қорғауға арналған ескерткіш тақтада 1878 жылға сілтеме белгіленген, бұл А.И. Добросмысловым-ның келтірген мәліметтеріне сәйкес.

1. 2

2008 жылдың 21 наурызындағы Қазақстан тарихы және мәдениет ескерткіштерінің Мемлекеттік тізімінде храмның нақты мекен-жайы беріле тұрып ,объект қате есіммен « Христа құтқарушысының шіркеуі» деп берілді.

Сілтемелер

* Орысша нұсқадан аударылған

А. Казимирчик «Свято-Казанский храм»; «Новая Кызылорда» газеті, 2000 жыл

Мира Жакибаева. Не смолкает звон колоколов // Кызлординские вести, 21.04.2009