Құлақтан кіріп, бойды алар...

«Құлақтан кіріп, бойды алар...» - Абайдың 1897 ж. М. Ю. Лермонтовтың «Звуки» атты шығармасының сарынымен жазған өлеңі.

«Құлақтан кіріп, бойды алар...» – Абайдың өлең, ән-күй туралы жазылған идеялық жағынан өте күшті, көркемдік қасиеті де соған әбден сай келген тамаша шығармасының бірі. Тақырыбы, идеясы жағынан ол ақынның «Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы...», «Біреудің кісісі өлсе, қарапы ол...», «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін...», «Адамның кейбір көздері...» сияқты шығармаларымен тығыз байланысты. Бұл өлең Абайдың көркем шығарманы, ән-күйді жоғары бағалағандығының анық айғағы. Өлең7, 8, 9 буынды шалыс ұйқаспен (а, -б, -а, -б) жазылған. Алғаш рет 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны ИбраҺим Құнанбайұлының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Өлең басылымдарында ешқандай текстологиялық өзгерістер кездеспейді. Тек 1957 жылғы жинақта жазылу мерзімі 1896 ж. деп көрсетілген. Абайдың бұл өлеңіне компoзиторлар С. Мұхамеджанов, А. Гурьев ән-романстар жазған.

Әрқайсысы 4 тармақты 7 шумақтан тұрады. Орыс ақынының шығармасы 20 жол. Өлеңнің бірталай жері Лермонтовтың туындысынан жолма-жол тәржімөлеңіп алынғанымен, алайда жаппы алғанда Абайдың өз шығармасы. Осымен байланысты Абайдың басқа да еркін аударма деп көрсетілген шығармалары, мысалы, «Қайтсе жеңіл болады жұрт билемек?..», негізі аударма болғанымен, асылыңда тың шығарма екенін айта кету керек. Бұлар өзгертпей берілген, тура мағынасындағы аударма емес, шығармашылық жолмен жазылған тума өлеңге айналған шығармапар. Бұл - Абай аудармаларының басты бір ерекшелігі, ұлы ақын орыс әдебиетінен шығармашылық жолмен үйренуді мақсат еткеңдіктен туып отыр.

Абайдың «Евгений Онегин» романынан аударған өлеңдерінің көпшілігі еркін аудармалар. Сонда ақын дәлме-дәл аударуға шеберлігі жетпегендіктен осылай етіп отырған жоқ. Оның еркін аударуы алдына қойған шығармашылық мақсатына байланысты болып отыр. Әрине, Абай шығармаларының ішінде дәлме-дәл, түп нұсқаға сай келіп отыратындары да аз емес. Мысал үшін «Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз...», «Альбомға» сияқты аударма өлеңдерін атауға болады.

Өлеңі

Құлақтан кіріп, бойды алар

Жақсы ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең, менше сүй.

Дүние ойдан шығады,

Өзімді өзім ұмытып,

Көңілім әнді үғады,

Жүрегім бойды жылытып.

Аңсаған шөлде су тапса,

Бас қоймай ма бастауға?

Біреу түртсе, я қақса,

Бой тоқтамас жасқауға.

Бір күйгізіп, сүйгізіп,

Ескі өмірді тіргізер.

Өмір тонын кигізіп,

Жоқты бар қып жүргізер.

Есіткендей болады

Құлағы ескі сыбырды.

Ескі ойға көңілім толады,

Тірілтіп өткен құрғырды.

Ішіп, терең бойлаймын,

Өткен күннің уларын.

Және шын деп ойлаймын

Жұрттың жалған шуларын.

Тағы сене бастаймын

Күнде алдағыш қуларға.

Есім шығып қашпаймын,

Мен ішпеген у бар ма?