Құл Шәриф
| Құл Шәриф | |
| тат. Колшәриф/Qolşärif | |
| Туған күні |
белгісіз; XVI ғасыр |
|---|---|
| Туған жері |
белгісіз; Қазан хандығы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ұлты | |
| Қызметі |
Имамы, ақын, теолог, батыр, мемлекет және дін қайраткері |
| Әкесі |
Мансұр |
Құл Шәриф (тат. Колшәриф/Qolşärif;) — татар имамы, ақын, теолог, батыр, мемлекет және дің қайраткері.
1552 жылы қазанда IV Иван әскерлеріне қарсы Қазанның бір бөлігінің қорғанысын басқарған татарлардың ұлттық батыры. Шабуыл кезінде ол әріптестерімен бірге қайтыс болды. 1996 – 2005 жылдары Қазан Кремлінде қираған ескі мешіттің орнына салынған Құл-Шәриф мешіті оның есімімен аталады.
Өмірбаян[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тарихи деректерде Құл Шәрифтің жақсы тәрбиеленген, текті текті болғаны айтылады.
Құл Шәриф Мұхаммед пайғамбардың ұрпақтарының әулетіне жататын сәийд болып саналды. Мұны Қасым хандығынан шыққан сейіт Шақұловтардың шежіресін жариялаған қазіргі тарихшылар да растайды. [1]
1546 жылы әкесі Мансұр қайтыс болғаннан кейін Қазан қаласының рухани басшысы болып сайланды.[1]
Қазан қаласының қоршауы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қазан хандығының осынау қиын, тартысты, апатқа дейінгі жылдары. Құл Шәриф елде тыныштық орнатуға, Қазан мен Мәскеу арасындағы қарым-қатынасты бейбіт, саяси жолмен реттеуге тырысуда.
Алайда IV Иван үкіметі оның ұсыныстарын қабылдамай, Қазанға қарсы қанды соғыс бастады. Басқа амалы қалмаған Құл Шәриф өзге азаматтармен бірге елінің, халқының тәуелсіздігі үшін күреске шықты.
Осы оқиғалардың куәгері кінәз Курбский Құл Шәриф пен оның төңірегіндегі басқа да татар асылдарының ерлікпен қаза тапқанын мойындауға мәжбүр болды.
Өлім[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Құл Шәриф 1552 жылы қазанды басып алу кезінде қайтыс болды. Философ және тарихшы Маржани, Құл Шәриф пен оның ізбасарлары белгілі бір әскери бөлімге біріктіріліп, шайқаста қаза тапты деп жазды. Құл Шәрифтің өзі мешіттің төбесіне көтеріліп, оны өлтіріп, денесін төмен түсірді.[1]
Сөйтіп, 1552 жылы 2 қазанда елмен бірге оның рухани ұстазы Құл Шәриф тақтан тайып, қайтыс болды.
Еңбектері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өкінішке орай, Құл Шәриф шығармаларының біразы ғана сақталған. Алайда, әдебиеттанушы Марсель Ахметзянов Құл Шәрифтің "Зафернаме-и вилайет-и Казан" (1550) шығармаларының, "Шариф Хаджитархани" және "Құл Шәриф" өлеңдерінің авторы деген болжам жасады. Шығармалар мен өлеңдерге талдау жасай отырып, Ахметзянов олардың авторы өте білімді, астрономия, тарих және басқа ғылымдарда білімі бар екенін атап өтті.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ a b c d Құл Шәриф деген кім (орыс.).
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Құл Шариф және оның заманы: Татар және орыс тілдеріндегі мақалалар жинағы. – Қазан: Татар кітап баспасы, 2005. – 192 б.