Үстемелеу

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Үстемелеу (градация., лат.gradatio - бірден-бірге сатылап күшейте түсу, еселей түсу) - алдыңғы сөзден соңғы сөздің, алдыңғы ой-пікірден соңғы лебіздің, алдыңғы құбылыстан соңғы құбылыстың қуат-тегеурінінің асып түсіп отыруы. Бұл көркемдік тәсіл синтаксистік қайталаулар мен мағыналық өрістің кеңеюіне құрылады.

Ахмет Байтұрсынов бұл стилистикалық тәсілді "дамыту" деп атаған. Және осыған 1) "Бар. Жүгір. Ұш", 2) "Мен саған он рет, жүз рет, мың рет айттым", 3) "Халықты қаңсылату - обал, халықты зар жылату - мейірімсіздік, халықты тамақ үшін сату-иттік" деген мысалдарды келтірген. Үстемелеудің поэзиялық үлгісіне мысал ретінде Мағжанның мына өлең жолдарын алсақ:

                                                       Бүгінгі күн тән құшпадым, 
                                                                                 жан құштым,
                                                       Жанды құштым, таңды құштым, 
                                                                                  көкке ұштым, -

мұндағы ойды үстіне-үстіне күшейтіп, еселеп айту тәсілі ақынның ыстық махаббатын, кемерінен асып, шалқыған шаттық сезімін толық, әсерлі жеткізуге бірден-бір лайық екенін көреміз. [1]

  1. Әдебиеттану терминдерінің сөздігі