Үшкір азинеума
Ботаникалық сипаттамасы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Үшкір азинеума – биіктігі 50 – 100 см шамасында болатын, көп жылдық шөп тектес, жартылай улы өсімдік. Сабағы тік өседі, ұзына бойында жапырақтар жиі орналасқан. Өсімдіктің өне бойын қыл тәріздес тікенектер басып тұрады. Жапырақтары сопақша – ланцет пішіндес, ұш жағы сүйірлеу келеді.
Гүл тостағаншалары масақтанып, топ – топ болып өседі. Гүлдері – майда, көк және көкшіл түсті, гүл жапырақшалары болмайды.
Жемісі кішкене жәшік тәрізденіп тұрады. Өсімдік маусым – тамыз айларында гүлдейді, ал жемісі тамыз – қыркүйек айларында піседі.
Табиғатта таралуы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бұл өсімдік Жамбыл, Шымкент, Алматы облыстарының тастақты беткейлерінде, тау етектеріндегі құмды – тастақты жерлерде, ал Қаратау мен батыс Тянь – Шань тауларының кейбір жерлерінде қалың өседі.
Химиялық құрамы.[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Өсімдіктің химиялық құрамын 1957 – 1958 жылдары Қазақ мемлекеттік университетінің ғалымдары зерттеп, өсімдік шөбі мен тамырының құрамында 0,8 пайыз шамасында сапониндер бар екенін анықтады.
Жалпы республикамыздың малшылар қауымы бұл өсімдікті улы деп есептейді. Ол өсіп тұрғанда оны ешқандай мал жемейді. Ал пішенге араласып кеткен шөбінен күйіс қайыратын мал уланады.
Мал дәрігерлігі практикасында бұл өсімдікпен уланған мал азда болса да кездесіп жүр. Сондықтан, өсімдіктің қалың өсетін жерлерінен мал азығын дайындағанда жергілікті мал дәрігерлері шабылған пішен құрамына тым көп араласып кетпеуін қадағалап, сақтық шараларын жүргізулері керек.
Ғылым жаңалығы.
Соңғы жылдары медицинада осы өсімдіктің тамыр тұнбасы өкпе және сүйек туберкулезін емдеуге қолданылып жүр.
Дәрілік шикізат тамыз – қыркүйек айларында қазылып алынып, суық суға жуылады да, көлеңке жерде кептіріліп, майдаланады.
Кептірілген майда дәрілік зат кәдімгі қымызға салынып, 5 – 7 күн бойы ашытылады. Содан соң дәрілік зат сүзіліп алынып, тағы да кептіріледі, ал қымыз тұнбасы ауру адамға күніне 2 – 3 стаканнан ішкізіледі . Тамыр тұнбасымен алапес ауруын емдеуге болады. Ол үшін тұүнба арнайы жасалған схема бойынша ішкізіледі.
Келекшекте бұл өсімдіктің тамыр тұнбасының бұзаудың өкпе туберкулезін емдеуге қолданылуы мүмкін.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // Үшкір азинеума — "Қайнар", 1988. — Б. 234-235. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.