Британ монархтарының тізімі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
(Ұлыбритания монархтары бетінен бағытталды)
Навигацияға өту Іздеуге өту
Ұлыбритания елтаңбасы[1]

Британ монархиясының, яғни, Ұлыбритания Патшалығы мен Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Патшалығының 12 монархы болған. Жаңа Ұлыбритания Патшалығы Англия және 1603 жылдың 24 наурызынан жеке уния негізінде Стюарттар әулетінің басқаруында болған Шотландия Патшалықтарының бірігуінің нәтижесінде 1707 жылдың 1 мамырында құрылды. 1807 жылдың 1 қаңтарында Ұлыбритания Ирландия патшалығымен біргіп, Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығын құрды. Кейін Ирландия өз тәуелсіздігін алғаннан соң мемлекеттің атауы Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Патшалығы болып өзгертілді.

Британия мен Англия патшаларының тұқымдық ағашы IX—XXI ғасырлар

Төменде Англия, Шотландия, Ирландия, Ұлыбритания және Біріккен Корольдіктің монархтарының тізімі, яғни Британ аралдарында болған немесе бар мемлекеттер, атап айтқанда:

Ерте орта ғасырда Британ аралдарында басқа да бірқатар мемлекеттер болды, монархтардың тізімі келесі мақалаларда:

Англияны құрған мемлекеттер:

Шотландияны құрған мемлекеттер:

Уэльс патшалығы:

Ирландия патшалығы:

Басқа мемлекеттер:

Монархтар тізімі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Англия[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Англия монархтары
Аты Портрет Шынайы есімі Билік еткен жылдары
Уэссекс әулеті
Ұлы Альфред Ælfred the Great 871—899
Үлкен Эдуард ағылш. Eadweard the Elder 899—924
Этельвирд(*) ағылш. Æðelweard 924
Даңқты Этельстан ағылш. Æðelstan the Glorious 924—939
I Эдмунд ағылш. Eadmund I the Magnificent 939—946
Эдред ағылш. Eadred 946—955
Эдвиг ағылш. Eadwig All-Fair 955—959
Бейбіт Эдгар ағылш. Eadgar the Peaceable 959—975
Азап шегуші Эдуард ағылш. Eadweard II the Martyr 975—978
Этельред Ақылсыз ағылш. Æðelred II Unræd 978—1013
1014—1016
II Эдмунд ағылш. Eadmund II Ironside 1016
(*)Билік еткені күмәнді.
Даниялық корольдер
I Свен дат. Svend Tveskæg
ағылш. Sweyn I Forkbeard
1013—1014
Ұлы Кнуд дат. Knud den Store
ағылш. Cnut the Great
1016—1035
I Гарольд дат. Harald Harefod
ағылш. Harold Harefoot
1035—1040
Хардекнуд дат. Hardeknud
ағылш. Harthacnut
1040—1042
Уэссекс әулеті
Дәріптеуші Эдуард ағылш. Eadweard the Confessor 1042—1066
II Гарольд Годвинсон ағылш. Harold Godwinson 1066
Эдгар Этелинг ағылш. Eadgar Ætheling 1066
Норман әулеті
1066 жылы нормандардың жаулау жорықтарынан кейін Англияда корольдерді «нумерациялау» француз дәстүрі пайда болды.
Жаулаушы I Уильям ағылш. William I the Conqueror/the Bastard 1066—1087
II Уильям ағылш. William II Rufus 1087—1100
I Генри Боклерк ағылш. Henry I Beauclerc 1100—1135
Блуастық Стивен ағылш. Stephen of Blois 1135—1154
Императрица Матильда ағылш. Empress Matilda 1141
Плантагенеттер
1154 жылы билік Матильда мен V Жоффруа Плантагенет, Анжу графының ұлына берілді.
II Генри Плантагенет ағылш. Henry II Curtmantle 1154—1189
Жас король Генри ағылш. Henry the Young King 1170—1183
Арыстан жүректі I Ричард ағылш. Richard the Lionheart 1189-1199
Джон ағылш. John Lackland 1199—1216
VIII Луи (**) ағылш. Prince Louis of France 1216—1217
III Генри Винчестер ағылш. Henry III of Winchester 1216—1272
Ұзынаяқты Эдуард I ағылш. Edward I Longshanks 1272—1307
II Эдуард Карнарвон (***) ағылш. Edward II of Carnarvon 1307—1327
III Эдуард (****) ағылш. Edward III of Windsor 1327—1377
II Ричард ағылш. Richard II 1377—1399
(**)Ол Лондонда 1616 жылдың 16 мамырында Англия королі деп жарияланды, бірақ о да тәж кигізу салтанаты болмады. Англияның жартысынан көбін бақылады, бірақ 1217 жылы таққа деген құқықтарынан бас тартуға мәжбүр болды.
(***)Уэльстің соңғы тәуелсіз билеушісі Лливелин ап Грифид болды. Әрі қарай Уэльс Англияға қосылды. 1284 жылы I Эдуард өзінің мұрагері II Эдуардты Уэльс ханзадасы деп жариялады.
(****) III Эдуард француз тағына құқықтарын мәлімдеді. Франция королі атағын, оның мұрагерлері 1801 жылға дейін пайдаланды.
Ланкастерлер әулеті
1399 жылы II Ричардті Плантагенеттер әулетінің бір бұтағы Генри Ланкастер тақтан құлатты.
IV Генри ағылш. Henry IV of Bolingbroke 1399—1413
V Генри ағылш. Henry V 1413—1422
VI Генри ағылш. Henry VI 1422—1461
1470—1471
Йорктер әулеті
1461 жылы Алқызыл мен Ақ раушан соғысы кезінде VI Генридің Плантагенеттер әулетінің басқа бұтағы IV Эдуард тақтан құлатты.
IV Эдуард ағылш. Edward IV 1461—1470
1471—1483
V Эдуард [lower-alpha 1] ағылш. Edward V 1483
III Ричард ағылш. Richard III 1483—1485
Тюдорлар әулеті
1485 жылы тақ Ланкастердің ұрпағына, Тюдор әулетінің негізін қалаушы Генри Тюдорға берілді.
VII Генри ағылш. Henry VII 1485—1509
VIII Генри(***) ағылш. Henry VIII 1509—1547
VI Эдуард ағылш. Edward VI 1547—1553
Джейн Грей ағылш. Lady Jane Grey, The Nine Days' Queen 1553
I Мэри ағылш. Mary I 1553—1558
II Филипп ағылш. Philip 1554—1558 (I Мэридің күйеуі ретінде)
I Елизабет ағылш. Elizabeth I 1558—1603
(***)1199 жылдан бастап Ирландияның иелігі де ағылшын тәжіне бағындырылды. 1541 жылы Ирландия патшалығы құрылды. Король VIII Генри ирландық парламент Ирландия королі атағын берген алғашқы ағылшын королі болды.

Шотландия[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Шотландия монархтары
Аты Портрет Шынайы есімі Билік еткен жылдары
Макальпиндер әулеті
I Кеннет шотл. Cináed mac Ailpín 843—858
I Дональд шотл. Domnall mac Ailpín 858—862
I Константин шотл. Causantín mac Cináeda 862—877
Ақаяқты Эд шотл. Aed 877—878
Клайд әулеті
Эохейд шотл. Eochaidh 878—889
Гирик шотл. Giric mac Dungail 878—889
Макальпиндер әулеті
II Дональд шотл. Domnall mac Causantín 889—900
II Константин шотл. Causantín mac Áeda 900—943
I Малькольм шотл. Máel Coluim mac Domnaill 943—954
Индульф шотл. Idulb mac Causantín 954—962
Дуфф шотл. Dub mac Maíl Coluim 962—967
Кулен шотл. Cuilén mac Iduilb 967—971
II Кеннет шотл. Cináed mac Maíl Choluim 971—995
Амлаф шотл. Amlaíb mac Ilduilb 973—977
III Константин шотл. Causantín mac Cuilén 995—997
III Кеннет шотл. Cináed mac Duib 997—1005
II Малькольм шотл. Máel Coluim mac Cináeda 1005—1034
Данкельд әулеті
I Дункан шотл. Donnchad mac Crínáin 1034—1040
Морей әулеті
Макбет шотл. Mac Bethad mac Findláich 1040—1057
Лулах шотл. Lulach mac Gillai Comgain 1057—1058
Данкельд әулеті
III Малькольм шотл. Máel Coluim mac Donnchada 1058—1093
III Дональд шотл. Domnall mac Donnchada 1093—1094
1094—1097
Эдмунд шотл. Etmond mac Maíl Choluim 1094—1097
II Дункан шотл. Donnchad 1094
Эдгар шотл. Etgair mac Maíl Choluim 1097—1107
I Александр шотл. Alasdair mac Maíl Choluim 1107—1124
I Дәуіт шотл. Dabíd mac Maíl Choluim 1124—1153
IV Малькольм шотл. Máel Coluim mac Eanric 1153—1165
I Уильям шотл. Uilliam Garm 1165—1214
II Александр шотл. Alasdair II 1214—1249
III Александр шотл. Alasdair III 1249—1286
Норвегиялық қыз Маргарет ағылш. Margaret, Maid of Norway 1286—1290
Баллиолдар
Норвегиялық Қыз Маргарет қайтыс болғаннан кейін Англия королі I Эдуардтың төрағалығымен шотландиялық тәждің мұрагерлігі процесі өтті, оның жеңімпазы I Джон болды.
I Джон ағылш. John Balliol 1292—1296
Брюстер әулеті
1306 жылы Тәуелсіздік үшін соғысы кезінде
Роберт Брюс патша болып жарияланды.
I Роберт шотл. Roibert a Briuis
ағылш. Robert the Bruce
1306—1329
II Дәуіт ағылш. David II 1329—1371
Баллиолдар әулеті
Эдуард Баллиол ағылш. Edward Balliol 1332—1336
Стюарттар әулеті
II Роберт ағылш. Robert II 1371—1390
III Роберт ағылш. Robert III 1390—1406
I Джеймс ағылш. James I 1406—1437
II Джеймс ағылш. James II 1437—1460
III Джеймс ағылш. James III 1460—1488
IV Джеймс ағылш. James IV 1488—1513
V Джеймс ағылш. James V 1513—1542
I Мэри ағылш. Mary Stuart 1542—1567
IV Джеймс ағылш. James VI 1567—1625

Ұлыбритания[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Есімі
(Өмір сүрген
жылдары)
Суреті Герб Басқару кезеңі Тәж кигізу жорасы Дереккөзі
Басқаруын
бастады
Басқаруын
аяқтады

[2]

Стюарттар әулеті
I Джеймс
(ағылш. James I)
(1566–1625)
24 наурыз 1603 27 наурыз 1625
I Чарльз
(ағылш. Charles I)
(1600–1649)
27 наурыз 1625 30 қаңтар 1649
Достастық пен Протекторат
1649 жылы I Чарльз өлім жазасына кесілгеннен кейін Англия республикаға айналды, содан кейін Англия және Шотландия Достастығы жарияланды, ал 1653 жылы Оливер Кромвель сайланған протекторат лауазымы құрылды.
Оливер Кромвель
(ағылш. Oliver Cromwell)
(1599—1658)
26 желтоқсан 1653 13 қыркүйек 1658
Ричард Кромвель
(ағылш. Richard Cromwell)
(1626—1712)
3 қыркүйек 1658 25 мамыр 1659
Англия, Шотландия мен Ирландия корольдері
1660 жылы Стюарттар Англия, Шотландия және Ирландияның тағына оралды.
Стюарттардың реставрациясы
II Чарльз
(ағылш. Charles II)
(1630–1685)
29 мамыр 1660 6 ақпан 1685
II Джеймс
(ағылш. James II)
(1633–1701)
6 ақпан 1685 11 желтоқсан 1688
II Мэри
(ағылш. Mary II)
(1662–1694)
13 ақпан 1689 28 желтоқсан 1694
Оран әулеті
Оранждық III Уильям
(ағылш. William III of Orange)
(1650–1702)
12 ақпан 1689 8 наурыз 1702
Стюарттар әулеті
Анна
(ағылш. Anne)
(1665–1714)
8 наурыз 1702 1 мамыр 1707
Ұлыбритания мен Ирландия корольдері
1707 жылы Англия мен Шотландия біртұтас корольдік Ұлыбританияға біріктірілді.
Стюарттар әулеті
Анна
(ағылш. Anne)
(1665–1714)
1 мамыр 1707 1 тамыз 1714
Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығының патшалары
1801 жылы Біріккен Корольдік пен Ирландия біртұтас мемлекетте біріктірілді
Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығы.
Ганноверлер династиясы
I Джордж
(ағылш. George I)
(1660–1727)
1 тамыз 1714 11 маусым 1727 20 қазан 1714 [3]
II Джордж
(ағылш. George II)
(1683–1760)
11 маусым 1727 25 қазан 1760 11/22 қазан 1727 [4]
III Джордж
(ағылш. George III)
(1738–1820)
25 қазан 1760 29 қаңтар 1820 22 қыркүйек 1761 [5]
IV Джордж
(ағылш. George IV)
(1762–1830)
29 қаңтар 1820 26 маусым 1830 19 шілде 1821 [6]
IV Уильям
(ағылш. William IV)
(1762–1830)
26 маусым 1830 20 маусым 1837 8 қыркүйек 1831 [7]
Виктория
(ағылш. Queen Victoria)
(1762–1830)
20 маусым 1837 22 қаңтар 1901 28 маусым 1838 [8]
Саксен-Кобург-Гот әулеті
VII Эдуард
(ағылш. Edward VII)
(1762–1830)
22 қаңтар 1901 6 мамыр 1910 9 тамыз 1903 [9]
Виндзор династиясы
V Джордж
(ағылш. George V)
(1865–1936)
6 мамыр 1910 20 қаңтар 1936 22 маусым 1911 [10]
VIII Эдуард
(ағылш. Edward VIII)
(1894–1972)
20 қаңтар 1936 11 желтоқсан 1936 жүргізілмеген [11]
VI Джордж
(ағылш. George VI)
(1895–1952)
11 желтоқсан 1936 6 ақпан 1952 12 мамыр 1937 [12]
II Елизабет
(ағылш. Elizabeth II)
(1926–2022)
6 ақпан 1952 8 қыркүйек 2022 2 маусым 1953 [13]
III Чарльз
(ағылш. Charles III)
(1948–)
8 қыркүйек 2022 6 мамыр 2023 [14]

Британ монархиясының хронологиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

III ЧарльзII ЕлизабетVI ДжорджVIII ЭдуардV ДжорджVII ЭдуардВиктория (Ұлыбритания патшайымы)IV УильямIV Георг (Ұлыбритания патшасы)III Джордж (Ұлыбритания патшасы)II Джордж (Ұлыбритания патшасы)I Джордж (Ұлыбритания патшасы)Анна (Ұлыбритания патшайымы)ВиндзорларСаксен-Кобург-ГотГанноверлерСтюарттар


Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Британ монархиясы

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Symbols of the Monarchy. Coats of Arms. - The Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 9 мамыр 2011.  (ағыл.)
  2. George I. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  3. George I. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  4. George II. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  5. George III. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  6. George IV. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  7. William IV. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  8. Victoria. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  9. Edward VII. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  10. George V. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  11. Edward VIII. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  12. George VI. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  13. Her Majesty The Queen. Британ монархиясының ресми сайты. Тексерілді, 3 тамыз 2010.  (ағыл.)
  14. Лондонда III Король Чарльзге тәж кигізу рәсімі өтті  (ағыл.). SPUTNIK (6 May 2023). Тексерілді, 11 желтоқсан 2023.

|} |}
Дереккөз қатесі: "lower-alpha" деп аталған дереккөз тобында <ref> тегі бар, бірақ тиісті <references group="lower-alpha"/> тегі табылмады, немесе </ref> жабу тегін қажет етеді