Әзірбайжан манаты
| Әзірбайжан манаты (қаз.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
Azərbaycan manatı (әзір.) | |||||
| |||||
| Кодтар және таңбалар | |||||
| Кодтар ISO 4217 | AZN (944) | ||||
| Аббревиатуралар |  • man. • ман.
| ||||
| Айналым шекарасы | |||||
| Эмитент |  Әзірбайжан
| ||||
| Туынды және параллельді бірліктер | |||||
| Бөлшекті | гәпік (1⁄100) | ||||
| Айналымдағы монеталар және банкноталар | |||||
| Банкноталар | 1, 5, 10, 20, 50, 100 және 200 манат 500 манат сирек кездеседі | ||||
| Тарих | |||||
| Валюта-ізашар | КСРО рублі (SUR) / Ресей рублі (RUR) | ||||
| Хроника | Әзірбайжан манаты (AZM • → ) Әзірбайжан манаты (AZN • → қ/у) | ||||
| Бонкноталар және монеталар өңдірісі | |||||
| Эмиссиялық орталық | Әзірбайжан Республикасы Орталық банкі | ||||
| www.cbar.az | |||||
| Бағамдар ХВҚ, ЕОБ және ҚРҰБ мәліметтері бойынша аутоматты түрде жаңартылып отырады. | |||||
 Әзірбайжан манаты Ортаққорда
| |||||
Манат (әз. manat) — 100 гәпікке (әз. qəpik) тең, Әзірбайжан Республикасының ақша бірлігі. ISO 4217 әріптік коды — AZN, цифрлық код — 944, ресми белгісі — ₼.
Әзірбайжан манаты 1992 жылы 15 тамызда айналымға енгізілді. Бастапқыда кеңестік рублмен, сондай-ақ 1 манат = 10 рубль қатынасындағы 1992-1993 жылғы үлгідегі Ресей банкінің билеттерімен қатар айналыста болды. 1993 жылы 22 қарашада кеңестік және ресейлік рублді айналымнан шығару басталды, ал 1994 жылдың 1 қаңтарынан бастап манат жалғыз заңды төлем құралы болды.
2006 жылдың 1 қаңтарында номинал 5000:1 қатынасында жүзеге асырылды. Бұрын шығарылған банкноттар 2007 жылдың 1 қаңтарына дейін айналыста болды.
Қазіргі манат шақалардың 6 және банкноттардың 7 түрімен ұсынылған.
- Шақалар: 1, 3, 5, 10, 20, 50 гәпік (күні жоқ, 2006 жылы шығарылған)
- Банкноттар: 1, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 манат
Банкноттардың бір бөлігін Әзірбайжан Республикасы Орталық банкінің тапсырысымен жеке британдық De La Rue компаниясы басып шығарады[1].
2020 жылдың қазан айында Әзірбайжан Орталық банкі 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап 1, 5 және 50 манат қағаз ақшалардың жаңартылған әрленімдегі банкноттарды шығаратынын хабарлады[2].
Шақалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1992-1993 жылғы шығарылым[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Барлық шақалардың қыры тегіс.
Қола мен никелден жасалған 1992 жылғы 5, 20 және 50 гәпік айналымға енбей, кәдесый ретінде сатылды.
| Бейнесі | Белгіленген бағасы (гәпік) |
Материалы | Диаметрі (мм) |
Жуандығы (мм) |
Салмағы (г) |
Шығарылған жылы |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
5 | қола | 17 | 1,35 | 2,35 | 1992 |
|
алюминий | 16,5 | 1,5 | 0,85 | 1993 | |
|
10 | алюминий | 19 | 1,6 | 0,98 | 1992 |
|
20 | қола | 19,5 | 1,45 | 3,2 | 1992 |
|
алюминий | 20 | 1,5 | 1,12 | ||
|
|
1993 | |||||
|
50 | никел | 23 | 1,5 | 5,1 | 1992 |
|
алюминий | 23 | 1,6 | 1,51 | ||
|
1993 |
2006 жылғы шығарылым[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Бейнесі | Белгіленген бағасы (гәпік) |
Материалы | Диаметрі (мм) |
Жуандығы (мм) |
Салмағы (г) |
Қыры |
|---|---|---|---|---|---|---|
|
1 | болат, мыс жалат. | 16,25 | 1,9 | 2,8 | тегіс |
|
3 | 18 | 2,15 | 3,45 | ойықты | |
|
5 | 19,75 | 2,2 | 4,85 | бұжыр | |
|
10 | болат, жез жалат. | 22,25 | 1,95 | 5,25 | 7 шұңқырлы тегіс |
|
20 | 24,25 | 2,1 | 6,6 | үзілмелі- бұжыр | |
|
50 | сақина: болат ортасы: болат, жез жалат. |
25,5 | 2,2 | 7,7 | Azərbaycan Respublikası жазуы бар бұжыр |
Естелік шақалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Естелік және мерейтойлық шақаларды Әзірбайжан Республикасының Орталық банкі бағалы (алтын – белгіленген бағасы 1, 3, 5, 10, 20, 50 гәпік және 50, 100, 500 бен 1000 манат, күміс – белгіленген бағасы 5 пен 50 манат және платина – белгіленген бағасы 500 манат) және бағалы емес металдардан (мыс-никел қорытпасы – белгіленген бағасы 1 манат) шығарады. Мұхаммед Физулидің өмірі мен шығармашылығының 500 жылдығына арналған алғашқы шақа 1996 жылы шығарылды.
2017 жылғы мамырдағы жағдай бойынша естелік шақалардың 47 сұрыбы, оның ішінде мыс-никель қорытпасынан 5, 925 сынамалық күмістен 4, 999 сынамалық күмістен 12, 900 сынамалық алтыннан 1, 917 сынамалық алтыннан 2, 999 сынамалық алтыннан 22 және 999 сынамалық платинадан 1 шығарылды.
Банкноттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1992-2001 жылғы үлгідегі банкноттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шығарылған жылының белгісі тек 2001 жылғы үлгідегі 1000 манаттық, 10 және 50 мың манаттық банкноттарда ғана бар. Қалғандарында жыл көрсетілмеген, алайда 1992-1993 жылдардағы банкноттарда серия X/N, ал 1999 жылғы банкноттарда — ХХ деп белгіленген.
Банкноттар 2007 жылдың 1 қаңтарына дейін айналыста болды.
| Бейнесі | Белгіленген бағасы (манат) |
Өлшемі (мм) |
Негізгі түстері |
Сипаттамасы | Басылған жылдары | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Бет жағы | Арт жағы | Бет жағы | Арт жағы | |||||
_f-1.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
1 | 125×63 | жасыл қызғылт |
Қыз қаласы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы |
1992 | |
.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
көк сары |
«AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «BİR manat» атаулы құнын көрсету |
1993 | ||||
-donatedfr_f.jpg)
|
.jpg)
|
5 | 125×63 | қоңыр күлгін |
Қыз қаласы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «BEŞ manat» атаулы құнын көрсету |
1993 | |
_f-donated.jpg)
|
_b-donated.jpg)
|
10 | 125×63 | қоңыр күлгін |
Қыз қаласы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы |
1992 | |
_f-1.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
көк жасыл |
«AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «ON manat» атаулы құнын көрсету |
1993 | ||||
_f-1.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
50 | 125×63 | қызыл сұр |
Қыз қаласы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «ƏLLİ manat» атаулы құнын көрсету |
1993 1999 | |
_f-1.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
100 | 125×63 | қызыл көгілдір |
Қыз қаласы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «YÜZ manat» атаулы құнын көрсету |
1993 1999 | |
_f-1.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
250 | 125×63 | көк жасыл |
Қыз қаласы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы |
1992 1999 | |
.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
500 | 125×63 | қоңыр көгілдір сары |
Низами Гәнжауидің портреті | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «BEŞ YÜZ manat» атаулы құнын көрсету |
1993 1999 | |
.jpg)
|
.jpg)
|
1000 | 125×63 | қоңыр көгілдір қызғылт |
Мәммед Әмин Расулзаденің портреті | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «min 1000 manat» атаулы құнын көрсету |
1993 1999 | |
.jpg)
|
.jpg)
|
көк | мұнай кәсіпшілігің көрінісі | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «MİN 1000 manat» атаулы құнын көрсету |
2001 | |||
_f-1.jpg)
|
_b-1.jpg)
|
10 000 | 130×65 | қоңыр | Ширваншаһтар сарайы | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «ON MİN 10 000 manat» атаулы құнын көрсету |
1994 | |
|
|
50 000 | 132×66 | жасыл | Мүмін Қатын кесенесі | «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы және «ƏLLİ MİN 50 000 manat» атаулы құнын көрсету |
1995 | |
| Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды. | ||||||||
2005 жылғы үлгідегі банкноттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2005 жылы 2006 жылғы деноминацияға дайындық барысында құрамында атаулы құны 1, 5, 10, 20, 50 және 100 манат банкноттары бар «Әзербайжан байлығы» банкноттар сериясы шығарылды.
2009 жылы Әзірбайжан Ұлттық банкі (әз. Azərbaycan Milli Bankı) Орталық банк (әз. Azərbaycan Mərkəzi Bankı) болып өзгертілді, сол жылы эмитенттің жаңа атауымен 1 және 5 манаттық банкноттар шығарылып, 2013 жылы 100 манаттың өзгертілген банкноты шығарылды.
2011 жылы Әзірбайжанның Қаржы министрі Ұлттық банк жанындағы ақша комиссиясының қарауына атаулы құны 2 және 3 манат банкноттарды шығару туралы ұсынысты енгізуге дайын екенін мәлімдеді[3], бірақ бұл орындалмады, ал 2018 жылы жаңа атаулы құны 200 манат банкноты шығарылды[4].
Банкноталардың әрленімін еуро банкноттарының әрленімін жасаған аустриялық валюта дизайнері Роберт Калина жасады. 2005, 2009 және 2017-2018 жылғы сериялары 2002 жылғы еуро банкноттарына ұқсас стилистикада жасалған, 2020-2021 жылғы сериялары әрленімін 2013 жылғы еуро банкноттары сериясымен бірыңғайландырылды, бірақ тік арт жағы әрленімімен жасалған. 2020-2021 жылғы сериясында манат тарихындағы алғашқы 500 манаттық естелік банкнот шығарылды.
| 2005 жылғы серия | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Бейнесі | Белгіленген бағасы (манат) | Өлшемі (мм) |
Негізгі түстері |
Сипаттамасы | Шығарылған жылы | |||
| Бет жағы | Арт жағы | Бет жағы | Арт жағы | |||||
|
|
1 | 120×70 | сұр | ұлттық кілем аясындағы халық музыкалық аспаптары | шебеке аясындағы Әзірбайжан картасы | 2005 | |
|
|
2009 2017 | ||||||
|
|
Әзірбайжанның мемлекеттік әнұранының қайырмасы клавираусцуг үзінді аясындағы халық музыкалық аспаптары | 2020 | |||||
|
|
5 | 127×70 | тоқсары | Низами Гәнжауи атындағы Әзірбайжан әдебиеті мұражайы, Әзірбайжан кітаптары, Әзірбайжан әнұранының бір бөлігі және қазіргі әзірбайжан латын әліпбиінің әріптері | Гобустан жартасындағы суреттер аясындағы Әзірбайжан картасы, көне түркі әліпбиіндегі мәтін | 2005 | |
|
|
2009 2017 | ||||||
|
|
кітаптар, Әзірбайжан әнұранының бір бөлігі | Гобустан жартасындағы суреттер аясындағы Әзірбайжан картасы | 2020 | ||||
|
|
10 | 134×70 | көгілдір | ежелгі Ішкі Шаһар қаласының аясындағы ескі Баку, Ширваншаһтар сарайы және Қыз қаласы | ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы | 2005 | |
|
|
2018 | ||||||
|
|
20 | 141×70 | жасыл | қылыш, дулыға және қалқан, қауқаздық офрис | ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы, әр түрлі шрифтпен бірнеше рет «Qarabağ» («Қарабақ») сөзі жазылған | 2005 | |
|
|
50 | 148×70 | сары | жастар, баспалдақ, Күн, сондай-ақ химиялық және математикалық белгілер | ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы | 2005 | |
|
|
2020 | ||||||
|
|
100 | 155×70 | күлгін | Баку бекінісінің бөлігі, XIX ғасырдағы еуропалық үлгідегі ғимарат және қазіргі Баку | ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы | 2005 | |
|
|
2013 | ||||||
|
|
200 | 160×70 | көгілдір | Хайдар Әлиев орталығы | ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы | 2018 | |
|
|
500 | 165×70 | Қоңыр, қызыл және жасыл | Екінші Қарабақ соғысы, көкнәр және Құдаферин көпірлері | Молда Панах Уағиф кесенесі мен Әскеран бекінісі | 2021 | |
| Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды. | ||||||||
Банкнот әрленімінің жаңаруы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2022 жылдың ақпан айында Қарабақ тақырыбына арналған жаңа әрленімдегі 20 манаттық банкнот айналымға шығарылды[5].
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ ӘҰБ «De La Rue» манаттарды басып шығаруға тапсырыс берді. Басты дереккөзінен мұрағатталған 8 ақпан 2012.
- ↑ Әзірбайжанда жаңа банкноттар айналымға шығарылады (орыс.).(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 22 қазан 2020.
- ↑ Әзірбайжанда шағын атаулы құнды банкноттарды енгізуді ұсынылады — Trend.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Banknote news — Azerbaijan new 200-manat note (B404) reported introduced 24.05.2018.(қолжетпейтін сілтеме)
- ↑ Әзірбайжанда 20 манаттық жаңа қағаз ақша пайда болды (11 ақпан 2022).(қолжетпейтін сілтеме)