Әзірбайжан манаты

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Әзірбайжан манаты  (қаз.)

Azərbaycan manatı  (әзір.)
Azerbaijan Manat  (ағылш.)
Manat azerbaïdjanais  (фр.)

2020 жылғы 1 манат 2006 жылғы 5 гәпік
2020 жылғы 1 манат 2006 жылғы 5 гәпік
Кодтар және таңбалар
Кодтар ISO 4217 AZN (944)
Аббревиатуралар  • man. • ман.
Айналым шекарасы
Эмитент  Әзербайжан
Туынды және параллельді бірліктер
Бөлшекті гәпік (1100)
Айналымдағы монеталар және банкноталар
Банкноталар 1, 5, 10, 20, 50, 100 және 200 манат
500 манат сирек кездеседі
Тарих
Валюта-ізашар КСРО рублі (SUR) / Ресей рублі (RUR)
Хроника Әзірбайжан манаты (AZM • → )
Әзірбайжан манаты (AZN • → қ/у)
Бонкноталар және монеталар өңдірісі
Эмиссиялық орталық Әзірбайжан Республикасы Орталық банкі
www.cbar.az
Бағамдар ХВҚ, ЕОБ және ҚРҰБ мәліметтері бойынша аутоматты түрде жаңартылып отырады.
Әзірбайжан манаты Ортаққорда

Манат (әз. manat) — 100 гәпікке (әз. qəpik) тең, Әзірбайжан Республикасының ақша бірлігі. ISO 4217 әріптік коды — AZN, цифрлық код — 944, ресми белгісі — ₼.

Әзірбайжан манаты 1992 жылы 15 тамызда айналымға енгізілді. Бастапқыда кеңестік рублмен, сондай-ақ 1 манат = 10 рубль қатынасындағы 1992-1993 жылғы үлгідегі Ресей банкінің билеттерімен қатар айналыста болды. 1993 жылы 22 қарашада кеңестік және ресейлік рублді айналымнан шығару басталды, ал 1994 жылдың 1 қаңтарынан бастап манат жалғыз заңды төлем құралы болды.

2006 жылдың 1 қаңтарында номинал 5000:1 қатынасында жүзеге асырылды. Бұрын шығарылған банкноттар 2007 жылдың 1 қаңтарына дейін айналыста болды.

Қазіргі манат шақалардың 6 және банкноттардың 7 түрімен ұсынылған.

  • Шақалар: 1, 3, 5, 10, 20, 50 гәпік (күні жоқ, 2006 жылы шығарылған)
  • Банкноттар: 1, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 манат

Банкноттардың бір бөлігін Әзірбайжан Республикасы Орталық банкінің тапсырысымен жеке британдық De La Rue компаниясы басып шығарады[1].

2020 жылдың қазан айында Әзірбайжан Орталық банкі 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап 1, 5 және 50 манат қағаз ақшалардың жаңартылған әрленімдегі банкноттарды шығаратынын хабарлады[2].

Шақалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Толық мақаласы: Гәпік

1992-1993 жылғы шығарылым[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Барлық шақалардың қыры тегіс.

Қола мен никелден жасалған 1992 жылғы 5, 20 және 50 гәпік айналымға енбей, кәдесый ретінде сатылды.

Бейнесі Белгіленген бағасы
(гәпік)
Материалы Диаметрі
(мм)
Жуандығы
(мм)
Салмағы
(г)
Шығарылған
жылы
5 қола 17 1,35 2,35 1992
алюминий 16,5 1,5 0,85 1993
10 алюминий 19 1,6 0,98 1992
20 қола 19,5 1,45 3,2 1992
алюминий 20 1,5 1,12
1993
50 никел 23 1,5 5,1 1992
алюминий 23 1,6 1,51
1993

2006 жылғы шығарылым[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Бейнесі Белгіленген бағасы
(гәпік)
Материалы Диаметрі
(мм)
Жуандығы
(мм)
Салмағы
(г)
Қыры
1 болат, мыс жалат. 16,25 1,9 2,8 тегіс
3 18 2,15 3,45 ойықты
5 19,75 2,2 4,85 бұжыр
10 болат, жез жалат. 22,25 1,95 5,25 7 шұңқырлы
тегіс
20 24,25 2,1 6,6 үзілмелі-
бұжыр
50 сақина: болат
ортасы: болат, жез жалат.
25,5 2,2 7,7 Azərbaycan
Respublikası
жазуы бар
бұжыр

Естелік шақалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Естелік және мерейтойлық шақаларды Әзірбайжан Республикасының Орталық банкі бағалы (алтын – белгіленген бағасы 1, 3, 5, 10, 20, 50 гәпік және 50, 100, 500 бен 1000 манат, күміс – белгіленген бағасы 5 пен 50 манат және платина – белгіленген бағасы 500 манат) және бағалы емес металдардан (мыс-никел қорытпасы – белгіленген бағасы 1 манат) шығарады. Мұхаммед Физулидің өмірі мен шығармашылығының 500 жылдығына арналған алғашқы шақа 1996 жылы шығарылды.

2017 жылғы мамырдағы жағдай бойынша естелік шақалардың 47 сұрыбы, оның ішінде мыс-никель қорытпасынан 5, 925 сынамалық күмістен 4, 999 сынамалық күмістен 12, 900 сынамалық алтыннан 1, 917 сынамалық алтыннан 2, 999 сынамалық алтыннан 22 және 999 сынамалық платинадан 1 шығарылды.

Банкноттары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1992-2001 жылғы үлгідегі банкноттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Шығарылған жылының белгісі тек 2001 жылғы үлгідегі 1000 манаттық, 10 және 50 мың манаттық банкноттарда ғана бар. Қалғандарында жыл көрсетілмеген, алайда 1992-1993 жылдардағы банкноттарда серия X/N, ал 1999 жылғы банкноттарда — ХХ деп белгіленген.

Банкноттар 2007 жылдың 1 қаңтарына дейін айналыста болды.

Бейнесі Белгіленген бағасы
(манат)
Өлшемі
(мм)
Негізгі
түстері
Сипаттамасы Басылған
жылдары
Бет жағы Арт жағы Бет жағы Арт жағы
1 125×63 жасыл
қызғылт
Қыз қаласы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI»
жазуы
1992
көк
сары
«AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «BİR manat»
атаулы құнын көрсету
1993
5 125×63 қоңыр
күлгін
Қыз қаласы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «BEŞ manat»
атаулы құнын көрсету
1993
10 125×63 қоңыр
күлгін
Қыз қаласы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI»
жазуы
1992
көк
жасыл
«AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «ON manat»
атаулы құнын көрсету
1993
50 125×63 қызыл
сұр
Қыз қаласы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «ƏLLİ manat»
атаулы құнын көрсету
1993
1999
100 125×63 қызыл
көгілдір
Қыз қаласы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «YÜZ manat»
атаулы құнын көрсету
1993
1999
250 125×63 көк
жасыл
Қыз қаласы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI»
жазуы
1992
1999
500 125×63 қоңыр
көгілдір
сары
Низами Гәнжауидің портреті «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «BEŞ YÜZ manat»
атаулы құнын көрсету
1993
1999
1000 125×63 қоңыр
көгілдір
қызғылт
Мәммед Әмин Расулзаденің портреті «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «min 1000 manat»
атаулы құнын көрсету
1993
1999
көк мұнай кәсіпшілігің көрінісі «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «MİN 1000 manat»
атаулы құнын көрсету
2001
10 000 130×65 қоңыр Ширваншаһтар сарайы «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «ON MİN 10 000 manat»
атаулы құнын көрсету
1994
50 000 132×66 жасыл Мүмін Қатын кесенесі «AZƏRBAYCAN MİLLİ BANKI» жазуы
және «ƏLLİ MİN 50 000 manat»
атаулы құнын көрсету
1995
Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды.

2005 жылғы үлгідегі банкноттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2005 жылы 2006 жылғы деноминацияға дайындық барысында құрамында атаулы құны 1, 5, 10, 20, 50 және 100 манат банкноттары бар «Әзербайжан байлығы» банкноттар сериясы шығарылды.

2009 жылы Әзірбайжан Ұлттық банкі (әз. Azərbaycan Milli Bankı) Орталық банк (әз. Azərbaycan Mərkəzi Bankı) болып өзгертілді, сол жылы эмитенттің жаңа атауымен 1 және 5 манаттық банкноттар шығарылып, 2013 жылы 100 манаттың өзгертілген банкноты шығарылды.

2011 жылы Әзірбайжанның Қаржы министрі Ұлттық банк жанындағы ақша комиссиясының қарауына атаулы құны 2 және 3 манат банкноттарды шығару туралы ұсынысты енгізуге дайын екенін мәлімдеді[3], бірақ бұл орындалмады, ал 2018 жылы жаңа атаулы құны 200 манат банкноты шығарылды[4].

Банкноталардың әрленімін еуро банкноттарының әрленімін жасаған аустриялық валюта дизайнері Роберт Калина жасады. 2005, 2009 және 2017-2018 жылғы сериялары 2002 жылғы еуро банкноттарына ұқсас стилистикада жасалған, 2020-2021 жылғы сериялары әрленімін 2013 жылғы еуро банкноттары сериясымен бірыңғайландырылды, бірақ тік арт жағы әрленімімен жасалған. 2020-2021 жылғы сериясында манат тарихындағы алғашқы 500 манаттық естелік банкнот шығарылды.

2005 жылғы серия
Бейнесі Белгіленген бағасы (манат) Өлшемі
(мм)
Негізгі
түстері
Сипаттамасы Шығарылған
жылы
Бет жағы Арт жағы Бет жағы Арт жағы
1 120×70 сұр ұлттық кілем аясындағы халық музыкалық аспаптары шебеке аясындағы Әзірбайжан картасы 2005
2009
2017
Әзірбайжанның мемлекеттік әнұранының қайырмасы клавираусцуг үзінді аясындағы халық музыкалық аспаптары 2020
5 127×70 тоқсары Низами Гәнжауи атындағы Әзірбайжан әдебиеті мұражайы, Әзірбайжан кітаптары, Әзірбайжан әнұранының бір бөлігі және қазіргі әзірбайжан латын әліпбиінің әріптері Гобустан жартасындағы суреттер аясындағы Әзірбайжан картасы, көне түркі әліпбиіндегі мәтін 2005
2009
2017
кітаптар, Әзірбайжан әнұранының бір бөлігі Гобустан жартасындағы суреттер аясындағы Әзірбайжан картасы 2020
10 134×70 көгілдір ежелгі Ішкі Шаһар қаласының аясындағы ескі Баку, Ширваншаһтар сарайы және Қыз қаласы ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы 2005
2018
20 141×70 жасыл қылыш, дулыға және қалқан, қауқаздық офрис ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы, әр түрлі шрифтпен бірнеше рет «Qarabağ» («Қарабақ») сөзі жазылған 2005
50 148×70 сары жастар, баспалдақ, Күн, сондай-ақ химиялық және математикалық белгілер ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы 2005
2020
100 155×70 күлгін Баку бекінісінің бөлігі, XIX ғасырдағы еуропалық үлгідегі ғимарат және қазіргі Баку ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы 2005
2013
200 160×70 көгілдір Хайдар Әлиев орталығы ұлттық ою-өрнек аясындағы Әзірбайжан картасы 2018
500 165×70 Қоңыр, қызыл және жасыл Екінші Қарабақ соғысы, көкнәр және Құдаферин көпірлері Молда Панах Уағиф кесенесі мен Әскеран бекінісі 2021
Кескін масштабы 1 миллиметрде 1,0 пикселді құрайды.

Банкнот әрленімінің жаңаруы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

2022 жылдың ақпан айында Қарабақ тақырыбына арналған жаңа әрленімдегі 20 манаттық банкнот айналымға шығарылды[5].

Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]