Әзірбайжан ұлттық кеңесі
Әзірбайжан Ұлттық Кеңесі (әз. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurası, آذربایجان میلی شوراسی), сондай-ақ Закавказье мұсылмандарының Уақытша ұлттық кеңесі немесе Ұлттық Әзірбайжан кеңесі ретінде белгілі, бұрынғы мұсылман мүшелерінің шұғыл жиналысында құрылған саяси партияаралық орган. 1918 жылы 27 мамырда өткен Закавказье Сеймінің отырысы. Әзірбайжан Ұлттық кеңесінде жетекші рөлді Мусават партиясы атқарды. Келесі күні, 28 мамырда Ұлттық кеңес тиісті декларацияны қабылдап, Әзірбайжанның тәуелсіздігін жариялады.
Кеңестің құрылуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1918 жылы 27 мамырда Тифлисте Закавказье Сеймінің бұрынғы мұсылман мүшелерінің шұғыл жиналысы болды. 4-ші Мемлекеттік Думаның бұрынғы депутаты, Закавказье Сеймінің бұрынғы депутаты Мамед Юсуф Джафаров Сеймнің бұрынғы депутаты Рахимбек Векиловтың басшылығымен төрағалық етті.
Закавказье Сеймінің «Мусават» түркі-демократиялық федералистік партиясы фракциясы мен партиясыз халықтардың демократиялық тобының бұрынғы мүшелері: Халилбек Хасмамедов, Фатали Хан Хойски, Мехтибек Хажински, Мехтибек Хажибабабеков, Хосровбек Сұлтанов, Нариманбек Нариманбеков, Джавадбек Мелик Еганов, Мир Гидаят Сейидов, Хамидбек Шахтахтинский, Шафибей Рустамбеков, Г.М. Мұсылман социалистік блогы партиясынан: Б.Ризаев, Жамобек Хажински және Магомед Махаррамов; Ресейдегі «Иттихад» мұсылман партиясынан: Мир Ягуб Мехдиев, Сұлтан Маджид Ганиев, Эйбат Гули Мамедбеков; «Гуммет» мұсылман социал-демократиялық меньшевиктер партиясынан: Ақпер аға Шейхулисламов, С.А.Ағамалов.
Жиын Батумиден оралған Закавказье Орталық Мұсылман Кеңесі делегациясының баяндамасымен ашылды. Делегация мүшесі Насиб-бек Усуббеков түрік бейбітшілік делегациясы атынан «Түркияның Закавказье тәуелсіздігін сақтаудағынық шешімін және жас мемлекеттің нығаюына, нығаюына және гүлденуіне өз көмегін көрсетуге дайын екендігін» жеткізді.
Баяндаманы тыңдай келе, мәжіліс 1918 жылы 26 мамырда болған Закавказье Сеймінің өзін-өзі таратуына байланысты туындаған саяси жағдайға деген көзқарас туралы мәселеге ауысты. Осы мәселені ұзақ талқылаудан кейін мәжіліс жаңа ғана ыдыраған Закавказье Демократиялық Федеративтік Республикасының меншігі болған барлық нәрсені бөлу кезінде ислам атынан әрекет ете алатын органның қажеттігін ескере отырып, бірауыздан шешім қабылдады. Шығыс Закавказье билігі, кооптация құқығымен өзін Закавказье мұсылмандарының Уақытша Ұлттық Кеңесі деп жариялады. Бірлескен сайлау құқығын 10 дауысқа қарсы 14 адам қолдады.
Ұлттық кеңес президиумын сайлаудан кейін басталды. «Мусават» партиясы төрағалыққа Мамед Эмин Расулзаданың кандидатурасын ұсынды. Оның кандидатурасын Ресейдегі «Иттихад» мұсылман партиясынан басқа барлық партиялар растады. Расулзаде жабық дауыс беру арқылы көпшілік дауыспен (22) Ұлттық кеңестің төрағасы болып сайланды. Жабық дауыс беру арқылы төраға жолдастары сайланды: 1-ші - Ғасан-бек Ағаев және 2-ші - Мир Гидаят Сейидов, хатшылары: 1-ші - Мұстафа Махмудов және 2-ші - Рахим-бей Векилов. Атқару комитетінің төрағасы болып партияда жоқ Фатали хан Хойски сайланды.