Әл-Исра Уә-л-Мирадж

Әл-Исра Уә-л-Мирадж («Түнгі серуен және көкке ұшу») - Мұхаммедтің (с.а.у.) Иерусалимге түнгі сапары және оның көкке ұшуы мұсылман діни аңыздарының кең тараған түріне жатады. Құранда бірде Аллаһтың өзі Пайғамбарды (с.а.у.) оқшау мешітке, Аллаһтың нұры жауған жерге апарғаны айтылады.

Аңызға қарағанда, бірде Мұхаммед (с.а.у.) Қағба маңында ұйықтап жатқан кезінде, қасына қанатты ат мінген Жәбірейіл келіпті. Пайғамбар сол атпен Солтүстікке Хеброн мен Вифлеемге барып, одан соң Морпа тауындағы Иерусалимге келеді. Сол жерде Мұхаммед ертедегі Пайғамбарлар Ибраһим, Иса және Мұсамен кездеседі. Періштелер Мұхаммедтің кеудесін ашып, жүрегін жуады.

Содан соң, әл-Пырақты Иерусалимде қалдырып, Мұхаммед (с.а.у.) Жәбірейілмен бірге көкке ұшады, жеті қат көктің әрқайсысынан ол өзін құрметтеген Пайғамбарларды көреді, содан Аллаһтың алдына келеді, ол мұсылманның парызы - 5 уақыт намазды белгілеп береді. Мұхаммед (с.а.у) әлем шегін көмкерген ағашты, яғни «дүниенің ең шегін», көкке бой созған Қағбаны тамашалайды; пейіштегілердің жаңатта екенін, тозақтағылардың азап шеккенін көреді, бұдан соң ол Меккеге қайтарылады. Меккеліктер (с.а.у.) Мұхаммедтің айтқанын сенбейді, сол кезде Аллаһ Қағба қорғаныш шығып тұрған Пайғамбарға (с.а.у.) Иерусалимді қайта көз алдына алып келеді. Сөйтіп, Мұхаммед (с.а.у.) өз тайпаластарына Иерусалимді сипаттал, одан Хиджазға келе жатқан керуеннің санын айтып беруге дейін мүмкіндік алады. Мұхаммедтің (с.а.у.) кезімен көргендері жайындағы оқиға желісі Құраннан орын алған. Сопылар бұл аңызды жанның Құдаймен бірігіп, тазарып барып, қайтадан денеге оралғаны деп ұғынады. Шииттер бұл аңызға ерекше маңыз береді, сөйтіп, адам мен Құдайлық тікелей байланысы болғандығының нақты белгісі деп ұғынады. Мұхаммедтің (с.а.у.) көкке ұшу сапары Ислам дініндегілер арасында кең тараған. Орта ғасырларда Мұхаммедтің (с.а.у.) көкте көргендерін, әсіресе пейіш пен тозақта байқағандарын бейнелейтін ауызша да, жазбаша да көрсетілетін көркем әңгімелер мен жазбалар кең тараған. Орта ғасырдың соңында бұл халықтың бейнелеу және кескіндеме өнерінің бас тақырыбына айналды.

Осы аңыз жөніндегі әртүрлі ой-пікірлердің қалыптасуы діндарларды саяхат пен көкке ұшу сәттерін екі бөлуге немесе «көкке ұшу» үш рет, екеуі Иерусалим арқылы, біреуі Меккеден болған деп санауға мәжбүр етті. Ең көп тараған пікір бойынша, түнгі саяхат пен көкке ұшу 621 жылдың 27 Рамазанында болған. Сондықтан да көптеген мұсылман елдерінде бұл күн діни және мемлеекеттік мейрам болып саналады.

Шығыс ғылымында бұл аңызға негіз болған аят жөнінде әртүрлі пікір бар. Оның бірі, көктегі мешітке сапар деп есептеледі. Олар Иерусалимнің қосылуы кейінірек, VIII ғасырда жасақталған анықтама жемісі деп біледі. Екіншісі, бұл жерде Меккенің маңындағы бір жерге Мұхаммедтің (с.а.у.) құпия сапары жөнінде айтылады деп есептейді. Дегенмен, бірқатар діни ғалымдар Құранда әңгіме болатын «қасиетті жер» Иерусалим туралы айтылған деген тұжырым жасайды. Мұхаммедтің (с.а.у.) көкке ұшуы туралы аңыз, Пайғамбарлық өмірі жайындағы басқа діни аңыздарға да ұқсайды.