Өскемен ЖЭО
Өскемен жылу электр орталығы (Өскемен ЖЭО) — аймақтық маңызы бар жылу электр орталығы (аралас жылу-электр орталығы). Шығыс Қазақстан облысы, қазақстандық Өскемен қаласында «Қазмырыш» ЖШС қорғасын-мырыш зауытына іргелес жерде орналасқан. Өз кезегінде «Қазақстандық коммуналдық жүйелер» ЖШС (ҚКЖ) құрамына кіретін аттас компанияға жатады. Станция өндіретін электр және жылу энергиясы қаланың тұрғын үй-коммуналдық секторы мен өнеркәсіп кәсіпорындарының жүктемесінің 80%-ын жабады. ЖЭО - Қазақстанның бірыңғай энергетикалық жүйесіне кіреді.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1939 жыл станцияны құру үшін қосалқы бөлімшелерді дайындау жылы болды. Құрылыс кірпіш зауытынан, тұрғын кентінен, ЖЭО құрылыс алаңынан басталды, оның құрамына ерітінді-бетон зауыты, ағаш кесетін жерлер мен қоймалар кірді. Қуаттылығы 210 кВт құрайтын уақтылы электр станциясы салынды. Сосын соғыс басталып, соның салдарынан құрылыс тоқтатылды. 1942 жылы "Электроцинк" Орджоникидзе зауытының құрал-жабдығы эвакуацияланғанна кейін құрылыс жалғастырылды.
1946 жылдың басында станцияда 6 адам ғана жұмыс істеген болатын, оларды Леонид Львович Ставицкий (1945-1946 жж. аралығында) басқарды, ал бас инженер М. С. Стаскевич болды. Сол кезде осы адамдар мен электр цехының бастығы А. Я. Лепилинде ғана жоғары білім болды. Құрылыс ұлғая келе, оның ұжымы да өсе түсті, бірінші агрегатты іске қосудың басында 272 адамды құрады.
1946 жылы Л.Л. Ставицкийді директор лауазымында Иван Михайлович Ивашевский алмастырды, осы қызметте ол 1951 жылға дейін жұмыс атқарды.
1947 жылғы 27 қыркүйекте Өскемен мырыш зауытының іске қосылуына қарай әрекеттегі алғашқы 4 МВт-тан 60 атм. жоғары қысымдағы екі блок жұмысқа енгізілді. Беляев, Мережко, Горшков, Краснов, Панкратов, Бусыгина, Рукавишников, Рыбалко, Фролов, Везигина, Кунгурцев – станцияның алғашқы қалыптасуына үлестерін қосқан адамдардың біразы ғана.
1951 жылдың желтоқсан айында Өскемен ЖЭО 26 МВт 2-ші кезегі ағылшын құралында пайдалануға енгізілді. 1951 жылдан бастап станция директоры лауазымына Вадим Аркадьевич Вериго тағайындалды, ол осы қызметте 19 жыл жұмыс істеді.
1952 жылдың қараша айында Өскемен ЖЭО үшінші кезекпен кеңейтілді – 3 қазандық 75 т/сағ және екі турбина 12 МВт. Станция қуаттылығының дамуымен қатар қалалық жылу жүйелері де құрыла бастады, олар 100 қазандықтан артық көлемді жабуға мүмкіндік берді, соның арқасында қаладағы экологиялық ахуал айтарлықтай жақсарды.
1952-53 жж. алғашқы бойлерлік іске қосылып, салынып жатқан металлургтер кентінің ауданында алғашқы магистраль құрылды.
1954 жылы Т-25-29 25 МВт жылуландыру турбинасы енгізілді. 1959 жылы стнцияның төртінші кезегінің құрылысы аяқталды. 1963 жылы Белинский көшесі мен Ленин алаңы бойынша және Комендантка өзеніне дейін ұзындығы 3000 метр құрайтын тағы бір жылу магистрал торабы, ал 1966 жылы Лев Толстой бульвары (қазір Ленин алаңының бас жағы) бойынша магистраль салынды. 1963-1967 жж. аралығында станцияның бесінші кезегі іске қосылды.
1966-1970 жж. аралығында Өскемен ЖЭО-да жоғары қысымдағы Т-50-130, T-I00-I30 және P-40-I30 бірінші жылыту блоктары енгізілді. Осы жылы станция директоры болып Василий Ефимович Архипов тағайындалды, ол осы лауазымда 1976 жылға дейін қызмет атқарды, ал кейіннен Қазақстан Энергетика министрлігі бір басқармасының бстығы болып тағайындалды.
1976 жыл директор болып Юрий Моисеевич Маргулис тағайындалып, станцияны 16 жыл бойы - 1992 жылға дейін басқарды.
1985 ж. 15 қарашада бірқұбырлы 600 м. жылу трассасымен Өскемен ЖЭО аумағы көпір арқылы Солтүстік жағалаудағы өнеркәсіптік тораптың оңтүстік қазандығымен қосылды.
1991 жылы қазіргі әрекеттегі № 14 - 500 т./сағ. қазандық пайдалануға берілді. Сосын елімізде баршаға белгілі қайта құру кезеңі басталды. Энергетика саласы қалтырады, экономиканың өзге де салалары сияқты. Бұл жайт Өскемен ЖЭО-ның тағдырына да әсерін тигізді: біртұтас энергия жұйесінің құлдырауы, төлемсіздік, қарыздар, отынмен жабдықтаудағы қиыншылықтар және өзге де кері әсерлі себепшарттар станцияның жұмыс қабілеттілігіне әсерін тигізбей қоймады, соншалықты қажетті жетінші кезектің құрылысы баяулады. Осы күрделі жылдары (1992-1997) осыған дейін станцияның бас инженері луазымында «сегізжылдықты» атқарған Владимир Федорович Холявин басшылыққа келді. «Таза өндіріспен» қатар ЖЭО әлеуметтік құрылым нысандарына ие болды, оның "Аюда" демалыс базасында 30 үйлік Гастелло атындағы тамаша пионер лагері, өз здравпункты, асханасы, дүкені, буфеты болды. Станция жұмысшылары осы жылдар барысында кәсіби шеберлік, спорт сайыстарына, көркем өнерпаздық байқауларына белсенді қатысты. Станцияның көптеген қызметкерлері жоғары үкіметтік марапаттармен марапатталған.
1997 жылы станция директоры болып Сергей Афанасьевич Тазин тағайындалды. Бұл жылдар станция үшін оңайға тиген жоқ. Бірақ, ұжымның ұйымдасқан жұмысының нәтижесінде қысқа мерзім ішінде станцияда тығырықтан шығуға мүмкіндік берген айтарлықтай өзгерістер орын алды. Кәсіпорынның штаты оңтайландырылды: қосалқы персонал радикалды қысқартылды, басқарушы кадрлар қайта топтастырылды. Жоғары білікті мамандардың негізгі ұйытқысы сақталды, бұл станцияға алдыңғы жылдардай сенімді қызмет атқаруға мүмкіншілік берді. 2000 жылы Сергей Тазинды басшылық қызметінде станцияның сегізінші директоры болған Геннадий Юрьевич Туранов алмастырды.
1997 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 19 наурыздағы №369 қаулысына сәйкес жекешелендіру шеңберінде AES Suntree энергетикалық корпорациясына берілген алты электр станцияларының қатарына кірді (Өскемен СЭС, Шүлбі СЭС, Лениногор ЖЭО, Согра ЖЭО, Семей 1-ЖЭО және Өскемен ЖЭО) [1]. Бұған дейін, 1996 жылы үкімет Қазақстандағы ең ірі электр станция - Екібастұз 1-МАЭС-ін американдықтарға 1,5 миллион долларға сатты[2][3].
2017 жылдың сәуірінде AES Өскемен және Согрин ЖЭО-ын кәсіпкер Дінмұхамет Ыдырысовтың қазақстандық «Қазақстандық коммуналдық жүйелер» компаниясына («Ордабасы» корпорациясы) сатты[4].
Компания туралы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кәсіпорынның негізгі қызметі болып табылатын жылу және электр энергиясының өндірісі аралас тәсіл арқылы жүзеге асырылады. Қазіргі таңда станцияда 9 қазандық агрегаты мен 8 турбина агрегаты орнатылған. Кәсіпорындағы негізгі отын түрі – көмір. Қазандық агрегаттарының тамызық отыны - мазут. Отын станцияға «Қаражыра» АҚ мен «Майкөбен-Вест» ЖШС-нен теміржол арқылы жеткізіледі.
Станциямен өндірілген электр және жылу энергиясы қаланың тұрғын-коммуналдық секторының 80% жүктемесін қамтиды. «Қазмырыш» ЖШС және «ҮМЗ» АҚ сынды ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарды жылу энергиясымен жабдықтайды.
2017 жылы Өскемен ЖЭО іске қосылғанына 70 жыл толды. Бүгінгі таңда станцияда 559 адам жұмыс істейді. Қазіргі кезде станци яның белгіленген жылу қуаттылығы - 859,9 Гкал/сағ, белгіленген электр қуаттылығы – 372,5 МВт құрайды. «Өскемен ЖЭО» ЖШС Бас директоры – Идрисов Сабырғали Мұхаметқалиұлы.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Дүкенбаев К. Қазақстанның энергетикасы. Нарыққа қарай жылжу — Алматы: Физкультура и спорт, 1998. — Б. 584. — ISBN 9965-01-099-4.
- ↑ Давтян, Паруйр. Нарыққа бара жаттық, бірақ базарға келдік немесе қазақстанша эксклюзивті жекешелендіру, Новая газета (24 сәуір 2000). Тексерілді 28 маусымның 2016.
- ↑ Есиркепов, Тохтар. Энергетикалық компаниялардың инвестициялық тарифтері жайлы - 3, Деловая Неделя (8 мамыр 2013). Тексерілді 28 маусымның 2016.
- ↑ Гайфутдинова Венера. Дінмұхамет Ыдырысов энергетикалық активтерді көбейтуде