Өсімдіктер физиологиясы, генетикасы және биоинженериясы институты

Өсімдіктер физиологиясы, генетикасы және биоинженериясы институты – ауыл шаруашылық дақылдарының физиологиялық, генетикалық механизмін зерттеу негізінде жаңа сорттар шығару және сұрыптау әдістерін жетілдірумен айналысатын ғылыми мекеме. ҚР Білім және ғылым министірінің қарамағында. 1993 жылы құрылған, Алматы қаласында орналасқан.

Құрамында 11 лаборатория бар (2005). 1993 жылдан бастап институт жанында аспирантура және докторантура ашылды. Институттың негізгі ғылыми бағыттары: сұрыптаудың генетик. негізінде айрықша белгілері бар өсімдіктің жаңа формаларын биоинженериялық әдіспен қысқа мерзімде шығару және ауыл шаруашылығы дақылдарының мол өнім беретін сорттарын шығару; өте сирек кездесетін және шаруашылық үшін маңызы бар өсімдіктердің гермоплазмасын ұзақ уақыт сақтау әдісінің және қалпына келтірілген көшеттерді өсіру мен оларды микроклондау әдісімен көбейтудің аса тиімді биотехнологиясын жасау; өсімдіктердің физиологиялық және генетикалық механизмін зерттеудің нәтижесінде, олардың қоршаған ортаның қауіпті жағдайларына, ауруларға, зиянкестерге төзімділігін арттыру және мол өнім алуды қамтамасыз ету; биологиялық активті заттарды (биопестицидтер, т.б.) қолданып, өсімдіктердің көбеюі мен төзімділігінің ғылыми-әдістемелік негізін жасау. Институт өсімдіктердің аязға, қуаңшылыққа төзімділігінің физиологиялық механизмін ашатын бейімделудің перманентті теориясын ұсынды. Өсімдіктердің морфогенезі мен қайтадан қалпына келуінің (мысалы: бидайдың көбею клеткасы алынған) клеткалық деңгейдегі механизмі ашылды. Микроспоралар дамуының гаметофитті жолынан спорофитті жолға ауысуынан андрогенездің (көбеюдің бір түрі) іске асатыны анықталды. Сұрыптаудың қалыптасқан әдісі бойынша 6 – 8 жылда алынатын гомозиготалы линияларды 1 – 2 жылда шығаруға мүмкіндік беретін сұрыптау процесін жылдамдатудың гаплоидты биотехнологиясы жетілдірілді. Оқшауланған буданды ұрықты өсірудің биотехнологиясы жасалып, соның нәтижесінде бидайды өзінің жабайы түрде өсетін тұқымдасымен будандастырып, төзімді буданды сорты алынды. Дәрілік, тағамдық және мәдени өсімдіктерді клонды микрокөбейтудің биотехнология әдістері жасалды. Белоктық, ферменттік және ДНҚ маркерлерін қолдана отырып, бидай мен арпаның генетик. әр түрлілігін зерттеу негізінде олардың бағалы генотиптері анықталды. Институтта жасалған физиология-генетикалық және биотехнологиялық әдістердің негізінде ауыл шаруашылығы дақылдарының (бидай, күріш, арпа, асбұршақ) 26 жаңа сорты шығарылды. Ғылыми жаңалықтары мен өнертабыстары үшін институт ғалымдары 26 авторлық куәлік пен патент алған. Институт Ресей, Украина, АҚШ, Ұлыбритания, Германия, т.б. елдердің көптеген ғылыми орталықтармен бірлесе ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Институтта Қазақстан Ғалымдарының академиясында: І.Рақымбаев, Ф.Полымбетова, биология ғылым докторлары, проф.: Б.Әнәпияев, Б.Сәрсенбаев, І.Жанбакин, Е.Богданова, О.Киршанская, А.Седовский, Н.Хайленко, Л.Мамонов, С.Кенжебаева, І.Өтеулин, А.Кохметова, т.б. жұмыс істейді.

Сілтемелер

• Қазақ Өсімдік қорғаау ғылыми-зерттеу институты.(қолжетпейтін сілтеме)