Өтеген төбе

Өтеген төбе - орта ғасырлардан сақталған қалашық орны. Көксарай ауылынан оңтүстікке қарай 14 километр жерде. 2004 жылы Отырар мемлекет археологиялық қорық-музейі мен Шымкент қаласы Археология және этнология орталығы жасақтаған археологиялық экспедиция (жетекшісі З.Исабек, С.Ахмет, Н.Алдабергенов) зерттеген. Ескерткіш 11 үлкенді-кішілі төбелерден тұрады. Оңтүстік-батыстағы № 1 төбе көлемі 26x25 метр, биіктігі 1 метр. №2 төбе №1 төбеден 300 метр қашықтықта, оның көлемі 20x20 метр, биіктігі 70 сантиметр. №3 төбе №2 төбеден 22 метр жерде орналаскан. Көлемі 13x13 метр, биіктігі 50 сантиметр. №4 төбе №3 төбеден 350 метр алшақтықта жатыр. Ол төбелердің ішіндегі ең кішісі. Аумағы 8 метр, биіктігі 20 сантиметр. №5 төбе көлемі жағынан да, биіктігінен де ең үлкені. №3 төбеден 400 метр ұзақтықта орналаскан. Аумағы 34x33 метр, биіктігі 1,60 метр. 34 метр қашықтықта №6 төбе орналаскан. Көлемі 16 метр, биіктігі 40 сантиметр. Одан 43 метр жерде солтүстікке карай 7-төбе орналасқан. Аумағы 10 метр, биіктігі 30 сантиметр. №8 төбе одан батысқа қарай 33 метр жерде. Ескерткіш сегіз саны пішіндес келген, екі дөңгелекше дөңнен тұрады. Шығыс жақ беттегі дөңгелек дөңнің көл. Юм, дуал қалындығы 1 метр. Екінші дөңге¬лек үйдің бұрышында кіші бөлме орны бар. Оның есігі солтүстік-батысқа қараған. Ескерткіштерді айналдыра ор қазғаны байқалады. №9 төбе №8 төбе¬ден 40 метр кашықтықта орналас¬қан. Көлемі 35 метр, биіктігі 30 сантиметр. №10 төбе одан 36 метр кашықтықта орналасқан. №8 төбенің құрылысына ұқсас. Үлкен дөңгелек бөлменің көлемі 10 метр, есігі оңтүстік-батысқа қарай жасалған. Есік алды 5x5 метр, 6x6 метр болып дуалмен қоршалған. Төбені айналдыра арық қазылған. Ең шеткісі № 11 төбе № 10 төбеден 35 метр жерде. Аумағы 10 метр, биіктігі 30 сантиметр. Өтеген төбенің солтүстік-батыс жағында ескі арық орны бар. Қалашык жұртына жүргізілген зерт¬теулер мұнда халық кем деген¬де XVII-XVIII ғасырларда мекендегенін аңғартады.