1945—1949 жылдардағы Германия
.svg)
1945—1949 жылдардағы Германия немесе Германияны басып алу — Екінші дүниежүзілік соғыс (1939—1945) аяқталғаннан кейін Германияның Еуропада өмір сүру кезеңі (1939-1945 жж.), бұл кезеңде Германия аумағын КСРО, Ұлыбритания, АҚШ және Франция әскерлері басып алып, осы одақтас мемлекеттердің әскери әкімшіліктерінің бақылауында болды.
1945 жылы 8 (9) мамырда бұлтарыссыз әскери берілу актісіне қол қойылған кезде Германияда іс жүзінде азаматтық экономика болған жоқ, инфрақұрылымы жойылған, жеке толыққанды әкімшілігі болмады.
1945 жылы 6 маусымда Германия аумағын төрт басқын аймағына бөлу және елдегі бақылау механизмі туралы төрт одақтас мемлекеттің келісімдері жарияланды, осыған сәйкес Германияда жоғарғы билікті оның бұлтарыссыз берілудің негізгі талаптарын орындау кезінде кеңестік, британдық, америкалық және француздық бас қолбасшылар тиісті үкіметтердің нұсқауларына сәйкес әрқайсысы өз аймағында жасауы керек еді:
- шығыс басқын аймағы — кеңестік (кеңестік әскери әкімшілігінің бақылауында);
- солтүстік-батыс басқын аймағы — британдық
- оңтүстік-батыс басқын аймағы — америкалық
- батыс басқын аймағы — француздық
Бұл экономиканы қалпына келтірудің ғана емес, өткенді қайта қарастырудың, жаңа өмір салтын қалыптастырудың жылдары болды.
Германиядағы осы жағдай екі неміс мемлекетінің – батысында ГФР (1949 жылы 23 мамыр) және Германияның шығысында ГДР (1949 жылы 7 қазан) құрылуымен аяқталды.
Германияны басып алған әскерлер Германияны азат етушілер емес, ресми жеңімпаздар мәртебесінде пәтерлерге орналастырылды. Қолбасшылық шығарған бұйрықтар кез келген нысанда өзара байланыстарды болдырмау үшін әскерлерді оқшаулауға бағытталған. Алайда, сарбаздар бірнеше рет тыйым салынғанына қарамастан, оларды айналып өтудің жолдарын тапты.
Алғышарты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гитлерге қарсы коалициядағы одақтастар 1941 жылы Ньюфаундленд жағалауындағы Аргентина шығанағында орналасқан крейсердің бортында АҚШ президенті Франклин Рузвельт өз атынан және Ұлыбритания премьер-министрі Уинстон Черчиллдің атынан сол жылдың 14 тамызында Атлантикалық хартия жасалған кезде соғыстан кейінгі бейбітшілік мен Германияның тағдырын талқылауға кірісті. Хартияның мазмұны Ұлыбритания мен Америка Құрама Штаттарының нацизмге қарсы ортақ күресте және одан кейін Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін АҚШ президенті Вудро Вильсон тұжырымдаған ұлттың өзін-өзі еркін анықтауы мен жалпымемлекеттік қауіпсіздік жүйесін құру қағидаларын жалғастыратын сегіз қағида (479-бет) бойынша бейбітшілік орнатудағы тығыз ынтымақтастық туралы келісімге дейін тұжырымдалды.
Тегеранда өткен конференцияда (28 қараша – 1 желтоқсан 1943 ж.) Рузвельт, Черчилль және Сталин арасында Германияның соғыстан кейінгі тағдыры туралы келісімге қол жеткізілді. Бұл кезде нацистердің әскери қылмыстары көпшілікке белгілі болып, дүние жүзіндегі қоғамдық пікір қарапайым немісті нацистпен теңдей бастады. Германияға қойылатын талаптар әлдеқайда қаталдай түсті.
1943 жылы 14 қаңтарда Черчилль мен Рузвельт Германияны сөзсіз тізе бүктіру туралы талап тұжырымдады.
Черчилльдің Балқанда Екінші майдан ашу туралы бастапқы ниетіне қайшы, Нормандияда әскерді түсіру («Нептун» операциясы) 1944 жылы 6 маусымда жүзеге асырылды.
1944 жылы 12 қыркүйекте Лондонда үш басқын аймағын құру туралы хаттамаға қол қойылды.
Ялтада өткен конференцияда (4 ақпан - 11 ақпан 1945 ж.) одақтастар Еуропада жаңа шекаралар орнатуға келісті және қосымша француз аймағын британдық және американдықтардың есебінен Германияның басқын аймақтарына бөлінуін растады.
1945 жылы 30 сәуірде Берлинге шабуылдау кезінде Адольф Гитлердің өз өзіне қол жұмсауынан кейін Германия үкіметінің басшысы болып гросс-адмирал Карл Дөниц келді. Оның үкіметі «Фленсбург» деп аталды, өйткені Даниямен шекараға жақын орналасқан Фленсбург қаласы Дениц пен оның айналасындағылардың орналасқан жері болды. Одақтастардың жылдам ілгерілеуіне байланысты бұл үкіметтің нақты құзыреті Аустрия шекарасынан Берлинге және Дания шекарасына дейінгі тар жер теліміне ғана созылды және 1945 жылдың 8 мамырынан кейін ол шын мәнінде тек Фленсбург пен оған жақын аудандарды бақылады. 1945 жылы 23 мамырда Фленсбург үкіметінің барлық мүшелері тұтқындалып, нәтижесінде ол өз қызметін тоқтатты.
1945 жылы 7 мамырда Вермахт Жоғарғы қолбасшылығы штабының басшысы генерал-полковник Альфред Йодль мемлекет басшысы адмирал Карл Дөництің атынан одақтас экспедициялық күштер Жоғарғы Бас қолбасшы Дуайт Эйзенхауэрдың штаб-пәтерінде Францияның Реймс қаласында Германияның әскери бұлтарыссыз тізе бүгуі актісіне қол қойды. Актіге сәйкес неміс әскерлері Орталық Еуропа уақыты бойынша 1945 жылғы 8 мамырда сағат 23:01-ден бастап (Мәскеу уақыты бойынша 1945 жылғы 9 мамырда сағат 00:01-ден) соғыс қимылдарын тоқтатуы тиіс болатын. Алайда, Сталиннің талап етуімен бұл рәсімді 1945 жылы 8 мамырдан 9 мамырға қараған түні фельдмаршал Кейтель, генерал-адмирал фон Фридебург және генерал-полковник Штумпф қайталады, олар Германия Қарулы Күштерінің Жоғарғы қолбасшылығы атынан бұлтарыссыз тізе бүгу актісіне қол қойды. КСРО-да 1945 жылдың 9 мамыры Еуропада Екінші дүниежүзілік соғыстың ресми аяқталған күні деп аталды.