Linux дистрибутиві

Linux дистрибутиві — бұл Linux операциялық жүйесінің компоненттерінен (ядро, GNU жобасының кітапханалары мен утилиталары, орнату бағдарламасы, басқа да утилиталар мен бағдарламалар) құралған, дистрибутивтік пакетке жинақталған толыққанды жүйе; Linux жүйелерін таратудың негізгі формасы.

Linux дистрибутивтерінің әртүрлілігі көптеген компоненттер мен олардың үйлесімді нұсқаларын таңдауға және серверлік, жұмыс үстелі, желілік және кіріктірілген жабдықтардың әртүрлі ерекшеліктеріне байланысты. Мысалы, серверлік дистрибутивтерге әртүрлі серверлік бағдарламалық жасақтамалар (веб-серверлер, дерекқор басқару жүйелері), ал жұмыс үстелі дистрибутивтеріне жұмыс үстелі ортасы, кеңселік пакеттер, мультимедиа ойнатқыштары кіреді. Аз ресурстармен жұмыс істейтін жабдықтар үшін musl, Busybox, uClibc немесе dietlibs сияқты GNU утилиталарының жеңіл нұсқалары пайдаланылады.

2020-жылдарға қарай Linux-тың алты жүзден астам дистрибутиві бар; олардың жартысынан көбі әзірлеушілердің тұрақты жаңартулары арқылы қолдау көрсетіліп, жаңартылып тұрады.

Платформалық жазылым арқылы таратылатын дистрибутивтер бар, олардың ішіндегі ең танымалдары — Red Hat Enterprise Linux, SUSE Linux Enterprise Server, Oracle Linux. Коммерциялық әзірлеушілер сонымен қатар соңғы пайдаланушылар арасында кең тараған тегін дистрибутивтерді де таратады, мысалы, Fedora (Red Hat), OpenSUSE, Ubuntu (Canonical). Сондай-ақ, жұмыс үстелі жүйелерін пайдаланушылар арасында еріктілер күшімен жасалған дистрибутивтер кеңінен танымал — Debian, Slackware, Gentoo, ArchLinux, Linux Mint. Желілік жабдықтарға арналған танымал дистрибутивтердің қатарына Cumulus Linux, RouterOS жатады.

Тарихы

Linux операциялық жүйесінің ең ерте дистрибутивтерінің қатарына мыналар кіреді:

Boot-root – екі дискетада таратылған, жүйені іске қосуға жеткілікті ядро және минималды утилиталар жиынтығынан тұрған.
MCC Interim Linux – 1992 жылдың ақпан айында Манчестер университетінің FTP-серверінде жалпыға қолжетімді етіп жарияланған.
TAMU – шамамен сол уақытта Texas A&M университетінде жасалған.
SLS (Softlanding Linux System).
Yggdrasil Linux/GNU/X – компакт-дискілерде таратылған алғашқы дистрибутив.

SLS іс жүзінде қолдау көрсетілмегендіктен, 1993 жылы Патрик Фолькердинг SLS негізінде Slackware дистрибутивін шығарды. Бұл дистрибутив 2020 жылдары да бар және дамып келе жатқан ең көне Linux дистрибутиві болып табылады.

Linux дистрибутивтері пайдаланушылар үшін IBM PC архитектурасындағы DOS және Microsoft Windows операциялық жүйелеріне, Apple Macintosh компьютерлеріндегі Mac OS-ке, сондай-ақ меншікті Unix нұсқаларына балама болды. Linux жүйесін бастаушы пайдаланушылардың көбісі Unix жүйелеріне таныс болған және оларды Linux-тың Unix-пен үйлесімділігі, тұрақтылығы, төмен (немесе тегін) құны, сондай-ақ бастапқы кодқа қолжетімділік тартымды етті.