SPQR

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту


SPQR, лат. Senātus Populusque Rōmānus сөзінің аббревиатурасы (қаз. "Рим сенаты және халқы") — бұл ежелгі Рим республикасының үкіметіне қатысты эмблемалық қысқартылған сөз тіркесі. Ол римдік валютада, тасқа немесе металлға жазу арқылы жария етілген құжаттардың соңында, ескерткіштер мен қоғамдық және азаматтық жұмыстарға арнауларда кездеседі.

Толық фраза Цицерон мен Аб Урбе Кондита Либридің («Қаланың негізі қаланған кітаптары») Ливидің сөйлеген сөздері сияқты римдік саяси, құқықтық және тарихи әдебиеттерде кездеседі.

Аударма[өңдеу | қайнарын өңдеу]

SPQR: Senātus Populus que Rōmānus . Латын тілінде Senātus – «Сенат» дегенді білдіретін атау септігінде тұрған жекеше түрдегі зат есім. Populus que сөзі «халық» дегенді білдіретін зат есім Populus және екі зат есімді байланыстыратын «және» мағынасындағы энклитикалық жалғаулық -que арқылы жасалған. Соңғы сөз, Rōmānus (« Рим») бүкіл Senatus Populusque зат есімдерін сипаттап тұрған сын есім: тұтас алғанда «Рим Сенаты және халқы». Осылайша, сөз тіркесі сөзбе -сөз аударғанда «Рим сенаты және халқы» немесе еркінірек «Рим сенаты және халқы» деп аударылады.

Рим стандартының заманауи рекреациясы.

Титулдың құрылған күні белгісіз, бірақ ол алғаш рет Соңғы Республиканың жазуларында кездеседі, б.з.б. 80 ж. бастап. Бұрын Рим мемлекетінің ресми атауы тиындардан көрінетіндей, жай ғана ROMA болды. Аббревиатура соңғы рет Христиан дінін қолдаған Рим императоры Ұлы Константиннің (б.з. 312–337 жж.) монеталарында кездеседі.

Аталған екі заңды тұлға, Сенат және Популус Романус біріктірілген кезде егемен болып табылады. Алайда, халық егемендігі жалғыз болған жерде Сенат емес . Рим патшалығы тұсында бірде-бір ұйым егеменді болмады. Демек, бұл сөз тіркесін Республиканың құрылған күнінен ертерек атауға болмайды.

Бұл қолтаңба Рим империясы кезінде де қолданыла берді. Сенат кеңесі немесе Сенат жарлықтары императордың іс жүзінде қалауы бойынша жасалса да, императорлар халықтың де-юре өкілдері болып саналды.

Рим әдебиетіндегі Populus Rōmanus — халық үкіметін білдіретін сөз тіркесі. Римдіктер шет мемлекеттердің үкіметтерін атағанда, populus дегенді жекеше немесе көпше түрде пайдаланды, мысалы populī Prīscōrum Latinōrum, «ескі латындардың үкіметтері». Rōmanus - римдіктерді ажырату үшін қолданылатын сын есім, Cīvis Rōmānus, «Рим азаматы » сияқты.

Рим халқы құқық пен тарихта dignitas, maiestas, auctoritas, libertas populī Rōmanī, «рим халқының қадір-қасиеті, ұлылығы, беделі, бостандығы» сияқты тіркестерде жиі кездеседі. Олар популус либер, «еркін халық» болды. Дәл осы халықтың exercitus, imperium, iudicia, honorēs, consulēs, voluntās болды : «Рим халқының әскері, билігі, соттары, кеңселері, консулдары және еркі». Олар ерте латын тілінде Пополус және Поплюс ретінде пайда болады, сондықтан өздерін еркін және егемен деп санау әдеті әбден сіңген.

Римдіктер барлық билік халықтан келеді деп есептеді. Қазіргі саяси-әлеуметтік төңкерістерде байқалатын ұқсас тіл тікелей осы қолданудан туындайды деп айтуға болады. Бұл мағынада адамдар бүкіл үкіметті білдіреді. Алайда, соңғысы негізінен өсиетін консулдар мен преторлар орындайтын ақсүйектер Сенатына және өсиетін Трибуналар қорғайтын «ғасырлар комитеті» comitia centuriata деп бөлді.

Император Комодтың (180–192) қайырымдылық пен бұқаралық ойын-сауық үшін төлейтін тәсілдерінің бірі сенаторлық тәртіпке салық салу болды, ал көптеген жазбаларда дәстүрлі тәртіп арандатушылық түрде жойылды (Populus Senatusque. . .).

1184 жылдан бастап Рим Коммунасы SENATVS PQ R атына тиындар соға бастады. 1414 жылдан 1517 жылға дейін Рим Сенаты SPQR жазуы бар қалқанмен монеталарды соға бастады. [1]

Бенито Муссолини режимі кезінде SPQR оның диктатурасын «Жаңа Рим империясы» ретінде алға жылжыту мақсатында бірқатар қоғамдық ғимараттар мен кәріз қақпақтарында безендірілген. 

Заманауи қолдану[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Рим муниципалитетінің қазіргі заманғы елтаңбасы.

Тіпті қазіргі қолданыста SPQR әлі де Римнің муниципалды гербінде және ресми құжаттарда Рим коммунасының аббревиатурасы ретінде қолданылады. [2] [3] Итальяндықтар бұл аббревиатураның әртүрлі және әзіл-оспақ кеңеюін бұрыннан қолданып келеді, « Sono Pazzi Questi Romani » (сөзбе-сөз: «Олар ақылсыз, бұл римдіктер»).

Испанияда SPQR Сабиньяниго туы мен елтаңбасында да қолданылады.

Бизнесте, ағылшын тілінде сөйлейтін елдерде SPQR кейде (әзілмен) «Шағын пайда, жылдам қайтару» дегенді білдіреді, көбінесе мектепте латын тілін оқыған адамдар. [4]

Азаматтық анықтамалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Гамбург Ратаусындағы «SPQH».
Вавель сарайындағы Ваза қақпасының үстіндегі « Сенатус Популуск Краковиенсис », Краков, Польша

SPQ x кейде муниципалдық мақтаныш пен азаматтық құқықтарды бекіту ретінде пайдаланылады. Мысалы, итальяндық Реджио Эмилия қаласының елтаңбасында Senatus Populusque Regiensis . . "SPQ x " үлгісін қолдану және қолдану туралы есептер расталды;

City Country SPQҮлгі:Var Latin Where has it been used
Alkmaar  Netherlands SPQA On the facade of the Waag building.
Amsterdam  Netherlands SPQA Senatus Populusque Amstelodamensis[5] At one of the major theatresҮлгі:Which[дереккөзі?] and some of the bridges.[5]
Antwerp  Belgium SPQA Senatus Populusque Antverpensis On Antwerp City Hall and other public buildings and schools.[6]
Basel  Switzerland SPQB Senatus Populusque Basilea On the Webern-Brunnen in Steinenvorstadt.[7]
Benevento  Italy SPQB[8] Senatus Populusque Beneventanus[8] On manhole covers.[8]
Bremen  Germany SPQB In the Bremen City Hall.[9]
Bruges  Belgium SPQB On its coat of arms.[10]
Brussels  Belgium SPQB Senatus Populusque Bruxellensis (of the city) or Senatus Populusque Belgicus (of the country) Found repeatedly on the Palais de Justice,[11] over the main stage of La Monnaie,[дереккөзі?] and on the ceiling of the hemicycle of the Belgian Senate in the Palais de la Nation.
Capua  Italy SPQC
Catania  Italy SPQC Can be found on manhole covers.
Chicago  United States SPQC Can be found on the George N. Leighton Cook County Criminal Courthouse.
Dublin  Ireland SPQH Senatus Populusque Hibernicus On the City Hall, built in 1769.
Florianópolis  Brazil SPQF[8] Senatus Populusque Florianopolitanus[8]
Franeker  Netherlands SPQF At the a gate on the Westerbolwerk and Academiestraat 16.[12]
Freising  Germany SPQF Above the door of the town hall.
Ghent  Belgium SPQG Senatus Populusque Gandavensis On the Opera, Theater and some other major buildings. Inscribed on a shield on coins struck in Ghent in 1583, during the Dutch Revolt.
The Hague  Netherlands SPQH Above the stage in Koninklijke Schouwburg.
Hamburg  Germany SPQH On a door in the Hamburg Rathaus.[13]
Hanover  Germany
Haarlem  Netherlands SPQH On the face of the town hall at the "Grote Markt".
Hasselt  Belgium SPQH
Kortrijk  Belgium SPQC Senatus Populusque Cortoriacum City hall.
Kraków  Poland SPQC Senatus Populusque Cracoviensis Over the Waza Gate in Wawel Castle.
La Plata  Argentina SPQR On a monument outside of the city's "casco urbano".
Leeuwarden  Netherlands SPQL Senatus Populusque Leovardia On the mayor's chain of office.[14]
Liverpool  United Kingdom SPQL Senatus Populusque Liverpudliensis On various gold doors in St George's Hall.[15]
City of London  United Kingdom SPQL Senatus Populusque Londiniensis On historic variants of the City's coat of arms[16]
Lübeck  Germany SPQL Senatus Populusque Lubecca On the Holstentor.[17]
Lucerne  Switzerland
Madrid  Spain SPQM Senatus Populusque Matritensis On the es (Fuente de Apolo), built in 1780.
Milan  Italy SPQM The Holy Roman Emperor Charles V struck coins at Milan with the inscription S P Q Mediol Optimo Principi.
Modica  Italy SPQM On the coat of arms.[18]
Molfetta  Italy SPQM On the coat of arms.[19]
Naples  Italy SPQN Senatus Populusque Neāpolis Inscribed on a shield on coins struck during Masaniello's 1647 revolt.
Noto  Italy SPQN Senatus Populusque Netum On the coat of arms.[20] and the façade of Noto Cathedral
Nuremberg  Germany SPQN Senatus Populusque Norimbergensis On the Fleisch Bridge (one of the major bridges over river Pegnitz in the inner city).
Oudenburg  Belgium SPQO Senatus Populusque Odenburgensis On its water pump next to the market square.[21]
Olomouc Үлгі:Country data Czechia SPQO[8] Senatus Populusque Olomucensis On its coat of arms.Olomouc. Heraldry of the World.Heraldry of the World.</ref>
Palermo  Italy SPQP [22]
Penne, Abruzzo  Italy SPQP [22]
Rieti  Italy SPQS Senatus Populusque Sabinus On the coat of arms. Present also in the modern composite Lazio coat-of-arms.
Rotterdam  Netherlands SPQR On a wall painting in the Rotterdam City Hall.
Severn Beach  United Kingdom SPQR On the crest of Pilning & Severn Beach Parish Council.
Seville  Spain SPQH Senatus Populusque Hispalensis On the historic banner of the city.
Siena  Italy SPQS On the base of a status of the Capitoline Wolf.[23]
Solothurn  Switzerland SPQS Senatus Populusque Solodori On the Cathedral of St Ursus and Victor.
Terracina  Italy SPQT
Tivoli, Lazio  Italy SPQT [24]
Toruń  Poland SPQT Senatus Populusque Thorunensis City Hall.[25]
Valencia  Spain SPQV Senatus Populusque Valentinus In several places and buildings, including the Silk Exchange[26] and the University of Valencia Historic Building.[27]
Verviers  Belgium SPQV On the Grand Theatre.[28]
Vienna  Austria SPQV[8] Senatus Populusque Viennensis[8] Schönbrunn Palace

Танымал мәдениет[өңдеу | қайнарын өңдеу]

SPQR көбінесе Рим империясы мен Рим Республикасына сілтеме жасау үшін қолданылады, мысалы, видео ойындар мен фильмдерде. 2000 жылы "Гладиатор" фильмінде Рим генералы Максимус (Расселл Кроу ойнаған) иығында "SPQR" татуировкасы бар, ол құлдыққа сатылғаннан кейін куретаж арқылы жойылады.

Ақ ұлтшылдар пайдаланады[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ақ ұлтшыл топтардың кейбір мүшелері SPQR аббревиатурасын жалауларда, өз тұлғасында (мысалы, татуировка) және сәйкестендірудің басқа түрлерінде пайдаланады. [29] [30] [31] [32] Дегенмен, жаламен күресу лигасы SPQR-ді өзінің жек көрушілік символдарының дерекқорына қоспайды және ұйымның Марк Питкаваж бұл аббревиатураны «экстремистерге қарағанда экстремистік емес адамдар жиі немесе жиі қолданады» деп мәлімдеді. [33]

Галерея[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Анықтамалар[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Monete e Zecche Medievalli Italiane, Elio Biaggi, coins 2081 and 2141
  2. ↑ Roma Capitale - Sito Istituzionale - Home  (итал.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 қазан 2019. Тексерілді, 29 қазан 2019.
  3. ↑ OGGETTO: Revoca deleghe Consigliera Nathalie Naim  (итал.). S.P.Q.R. - ROMA CAPITALE - MUNICIPIO ROMA CENTRO STORICO (Үлгі:TranslateDate/it). Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 қазан 2019. Тексерілді, 29 қазан 2019.
  4. ↑ Francis Spite & Co.. TheGlasgowStory.com.
  5. ↑ a b Heraldic symbols of Amsterdam. Livius (2 December 2006). Басты дереккөзінен мұрағатталған 10 желтоқсан 2006.
  6. ↑ Woesinger SPQA. Flickr (5 қаңтар 2007). Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  7. ↑ Webern-Brunnen  (нем.). Basler Brunnenführer (Үлгі:TranslateDate/de). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 наурыз 2016. Тексерілді, 30 қазан 2015.
  8. ↑ a b c d e f g h Rome - Historical Flags (Italy). Flags of the World (14 November 2003). Басты дереккөзінен мұрағатталған 8 ақпан 2007. Тексерілді, 6 ақпан 2007.
  9. ↑ International Council on Monuments and Sites Evaluations of Cultural Properties (PDF) 39–42. UNESCO (2003). Басты дереккөзінен мұрағатталған 23 маусым 2020. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  10. ↑ Crest of Brugge. Heraldry of the World. Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 шілде 2020. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  11. ↑ SPQB sign on the court of Justice of Brussels. Eupedia. Басты дереккөзінен мұрағатталған 17 сәуір 2010. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  12. ↑ Franeker. gevelstenen.net. Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 қаңтар 2018. Тексерілді, 26 қаңтар 2018.
  13. ↑ Hamburg  (нем.). Nefers Hapiland. Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 қараша 2008. Тексерілді, 6 қаңтар 2009.
  14. ↑ De Ambtsketen Van De Burgemeester  (нид.). gemeentearchief.nl. Басты дереккөзінен мұрағатталған 19 шілде 2011.
  15. ↑ Coslett St George's Hall. BBC Liverpool. Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 қыркүйек 2015. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  16. ↑ Corporation of London Records Office The City Arms. cityoflondon.gov.uk. The Corporation of the City of London. — «The letters SPQL [Senatus Populusque Londinii – literally, The Senate and People of London] also occasionally appear in imitation of the SPQR of ancient Rome.»  Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 қыркүйек 2011.
  17. ↑ Roberto Holstentor - SPQL: Senatus Populusque Lubecensis. Flickr (1 наурыз 2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 9 желтоқсан 2019. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  18. ↑ Modica. Heraldry of the World. Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 шілде 2020. Тексерілді, 26 шілде 2020.
  19. ↑ Molfetta. Heraldry of the World. Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 шілде 2020. Тексерілді, 26 шілде 2020.
  20. ↑ Noto. Heraldry of the World. Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 шілде 2020. Тексерілді, 26 шілде 2020.
  21. ↑ Stadspomp, Oudenburg. Flickr (30 May 2009). Басты дереккөзінен мұрағатталған 26 қаңтар 2019. Тексерілді, 20 желтоқсан 2017.
  22. ↑ a b mypixbox SPQP. Flickr (5 желтоқсан 2007). Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 қараша 2012. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  23. ↑ Moree SPQS. Flickr (17 маусым 2008). Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  24. ↑ Walking in Pomata  (ағыл.). Tibursuperbum. Con il patrocinio del Comune di Tivoli Assessorato al Turismo. Басты дереккөзінен мұрағатталған 25 желтоқсан 2008. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  25. ↑ Sala Rady (Senatu) w Ratuszu Staromiejskim - Atrakcje Torunia - Przewodnik po Toruniu | Toruń Tour Toruński Portal Turystyczny  (поляк). Toruński Portal Turystyczny. Тексерілді, 10 наурыз 2021.
  26. ↑ Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes. Cervantesvirtual.com. Басты дереккөзінен мұрағатталған 22 қыркүйек 2013. Тексерілді, 17 ақпан 2014.
  27. ↑ Gallardo SPQV. Flickr (27 September 2008).
  28. ↑ Le Grand-Théâtre de Verviers  (фран.). bestofverviers.be. Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 қараша 2014.
  29. ↑ Bond The misuse of an ancient Roman acronym by white nationalist groups. Hyperallergic (August 30, 2018). Басты дереккөзінен мұрағатталған 11 сәуір 2019. Тексерілді, 16 сәуір 2019.
  30. ↑ Angell Scholars Respond to SPQR and White Nationalism. Pharos (July 27, 2018). Тексерілді, 16 сәуір 2019.
  31. ↑ Angell SPQR and White Nationalism. Pharos (June 15, 2018). Басты дереккөзінен мұрағатталған 16 сәуір 2019. Тексерілді, 16 сәуір 2019.
  32. ↑ Flags and Other Symbols Used By Far-Right Groups in Charlottesville. Southern Poverty Law Center (August 12, 2017). Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 тамыз 2017. Тексерілді, 16 сәуір 2019.
  33. ↑ NC candidate defends posts; says he despises racism.
  •  
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=SPQR&oldid=3061714» бетінен алынған