Альфред Рассел Уоллес
 | Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
Альфред Рассел Уоллес (ағылш. Alfred Russel Wallace; 8 қаңтар 1823 жыл, Аск, Монмутшир, Уэльс — 7 қараша 1913 жыл, Бродстон, Дорсет, Англия) - британдық табиғаттанушы, зерттеуші, географ, этнограф және биолог.
Уоллестің сызығы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1850 жылы Уоллес, Генри Бейтспен бірге, Амазонка өзенінің бассейні мен Малай архипелагын зерттеген. Осы зерттеулер бойынша нәтижелерге сенсек, үлкен жаратылыстану қоры жиналып, Аустралияның фаунасын Азиялықтан ажырататын «Уоллес сызығы» атап өтілді. Уоллес, Индонезияның екі үлкен заманауи, бір-біріне жақын орналасқан аралдар: Бали мен Ломбок, зоогеографиялық қарама-қарсылығының ерекше айырмашылығына назар аударды. Бұл аралдар бұғазы арқылы бөлінген болса да, олардың ені ең тар нүктесінде кемінде 24 км, Англия мен Жапониядағы жануарларға қарағанда, олардың фауна әлемінде айырмашылық көбірек. Осыған ұқсас бөлу желісі болуын және орналасқан жерін 1857 жылы көрсеткен бірінші зерттеуші - орнитолог Филип Латли Склейтер болсада, қазіргі уақытта бұл зоогеографиялық сызық ( Австрия және Үнді-Малай фауна арасындағы ) «Уоллес сызығы» болып аталады. Уоллес өзінің еңбегін «Жануарлардың географиялық тарату» атты, 1876 жылы жазылған көп томды жұмысымен қорытындылады.Кейінірек, Уоллес бүкіл жер жүзін алты алты аймаққа ( зоогеографиялық аймақтарға ) бөлуді ұсынды. Олар: палеарктикалық, неарктикалық, эфиоптық, Шығыс (Үнді-Малай), Австралиялық және Неотропикалық. Бұл жағдаятқа қарап, Уоллесті зоогеографияның негізін қалаушы деп санауға болады.
Нағыз іріктеу[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Малаккада малярияны қағып алып, Уоллес аурухана төсегінде, тірі қалуға неғұрлым қабілетті, ескі мальтузиан идеясын әлемдегі табиғат қолдану мүмкіндігі туралы ойлауға бастады. Осыны негізге алып, Дереу Англияға, атақты натуралист Чарльз Диккенске табиғи іріктеу ілімді дамытып, бапты жазып жіберді. Сол кезде «Түрлердің шығу тегі» революциялық жұмысын жазып жатқан Диккенс, Уоллестің жұмысын алғанда, Чарльз Лайельге, осындай екі адмның идеяларының арасындағы ұқсастықты ешқашан кездестірмегенін, және Уоллестің ашқан терминдері оның кітабының негіздері болатынын жазып жіберді. 1-ші шілде күні, 1858 жылы үлкен жұртшылыққа - Линнейевски қоғам оқуларында, нағыз іріктеуге байланысты Дарвин мен Уоллестің жұмыстарынан алынған үзінді таныстырылды.
Марапаттар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Патшалық медалі (1868)
- Француздық географиялық қоғам Алтын медалі (1870)
- Дарвин Медалі (1890)
- Founder’s Medal (1830)
- Линней Медалі (1892)
- Копли медалі (1931)
- Дарвин — Уоллестің алтын медалі (1908)
- Сіңірген еңбегі үшін (1908)