Жер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

**Жер**
	; Әйгілі Жердің «Көгілдір мәрмәр» (The Blue Marble) деген фотосуреті, Apollo 17.
Орбиталық сипаттамасы
	Дәуірі J2000
Афелиі:	152 097 701 km; (1,0167103335 AU)
Перигелиі:	147 098 074 km; (0,9832898912 AU)
Үлкен жарты осі:	149 597 887,5 km; (1,0000001124 AU)
Кіші жарты осі:	149 576 999,826 km; (0,9998604869 AU)
Орбиталық шеңбері:	924 375 700 km; ( 6,1790699007 AU)
Эксцентриситет:	0,016710219
Жұлдыздық мезгілі:	365,256366 күн; (1,0000175 ю.ж.)
Орташа орбит. жылд-ғы:	29,783 km/s; (107 218 km/h)
Ең көп орбит. жылд-ғы:	30,287 km/s; (109 033 km/h)
Ең аз орбит. жылд-ғы:	29,291 km/s; (105 448 km/h)
Орбитаның қиғаштығы:	0 ; (7,25° Күннің екуаторынан)
Үдемелі түйін бойлығы:	348,73936°
Перигелий аргументі:	114,20783°
Серіктері:	1 (Ай)
Физикалық сипаттамалары
Эллипстілігі:	0,0033529
Мағыналы радиусы:	6372,797 km
Экваторлық радиусы:	6378,137 km
Полюстік радиусы:	6356,752 km
Көрініс арақатынастығы:	0,9966471
Экваторлық шеңбері:	40 075,02 km
Бойлық шеңбері:	40 007,86 km
Мағыналы шеңбері:	40 041,47 km
Бет ауқымы:	510 065 600 km²
Құры ауқымы:	148 939 100 km² (29,2 %)
Су ауқымы:	361 126 400 km² (70,8 %)
Деңгейі:	1,0832073×1012 km³
Массасы:	5,9736×1024 kg
Тығыздығы:	5515,3 kg/m³
Экватордағы еркін түсу үдеуі:	9,7801 m/s²; (0,99732 g)
жыту жылдамдығы:	11,186 km/s (≅39 600 km/h)
Жұлдыздық айналым мезгілі:	0,997258 к; (23сағ 56м 04,09054с)
Экватордағы айналым тездігі:	465,11 m/s
Біліктік еңкейісі:	23,439281°
Солтүстік полюстің оң үдемелігі:	анықталмаған°
Солтүстік полюстің ауытқылауы:	+90°
Альбедо:	0,367
Атмосферасы
Беттік қысымы:	101,3 kPa (Теңіз деңгейінде)
Құрамы:	78,08 % N2; 20,95 % O2; 0,93 % Аргон; 0,038 % Көміртегі диокиды; Болмашы су буы (ахуал бойынша)

Тарихын шолу

← Ескірек өңдеме Жаңарақ өңдеме →

Content deleted Content added

VisualWikitext

Inline

22:30, 2010 ж. мамырдың 22 кезіндегі нұсқа

Басқа мағыналар үшін Жер (айрық) деген бетті қараңыз.

Жер — Күн жүйесіндегі Күннен әрі қарай санағанда үшінші ғаламшар.

Жер мен Күн арасындағы орташа қашықтық — 149,58×10⁶ км. Бұл қашықтық қалыпты «астрономиялық бірлік» боп табылады.

Жердің орташа радиусы — 6372,797 км, тығыздығы — 5515,3 кг/м³, массасы — 5,9736×10²⁴ кг. Жердің мұхит (қалыңдығы 5—7 км) және құрлық (қалыңдығы 40 км) қабығы мен 2900 км тереңдіктегі Гутенберг аралығына дейін баратын және балқыған, темірге бай ядроның үстінде жататын силикат мантия арасында Мохоровичич аралығы жатыр. Ең көне тау жыныстарының жасы 3980 млн жыл шамасында. Жер осыдан шамамен 4,6 млрд жыл бұрын құрылған.

Жер күн жүйесінің басқа планеталары сияқты әр түрлі жұлдыздардың шаңы мен газдарынан құрылған. Жердің геологиялық жасы 4,5-5 млрд жыл деп есептеледі . Алғашқы геологиялық сатыдан бастап жер беті материктік көтерулер мен мұхиттық ойпандарға бөлінген. Жер қыртысыныңда ерекше граниттік-метоморфты қабат қалыптасқан. Мантиядан бөлінген газдар арқылы алғашқы атмосфера мен гидросфера пайда болған. Жер бетінде табиғи алғашқы жағдайлардың қолайлы болғаны сонша, планеталар қалыптасқан соң миллиардтаған жылдардан кейін өмір, тіршілік пайда болды. Жер бетінде өмірдің пайда болуы тек қанажер планетасының болу ерекшелігімен ғана емес, сонымен бірге Күн көзінен қолайлы арақашықтықтың дамаңызы бар. Себебі Күн көзіне планеталар жақын орналасса, онда жылу мен жарық мөлшері көп болады да, кез келген жамылғы (жер беті) судың қайнау температураснан жоғары болады. Ал жылуды аз қабылдайды да, өте қатты суынып кетеді.

Көптеген планеталар массаларының Жерге қарағанда азырақ болуына байланысты, тартылыс күші де кем болады да, тығыз даәлді атмосфера қабатын ұстап тұруды қамтамассыз ете алмайды. Планета өмір сүру уақытында оның табиғаты бірнеше рет өзгеріске ұшыраған. Әр кезеңдерде тектоникалық іс-әрекет белсенді көріністер берген: құрлықтар мен мұхиттардың көлемі мен келбеті өзгерген, Жер планетасына космостық денелер құлаған, бірнеше рет мұз жамылғылары пайда болып, жоғалып кетіп отырған. Бұл өзгерістер органикалық дүниенің дамуына түпкілікті әсер ете қоймаған.

Географиялық қабықтың құрамына: литосфера, гидросфера, атмосфера және биосфера кіреді. Бақылауға мүмкін, космостық кеңістікте Жерге ұқсайтын басқа аспан денелерідәл қазірге дейін байқалмайды.

Магнит өрісі

Жердің магнит өрісі біршама зор. Жерден алыстаған сайын магнит өрісінің индукциясы әлсірей береді. Жер маңындағы кеңістікті космос аппараттары көмегімен зерттеу біздің планетамызды қуатты радиациялық белдеу қоршап тұрғандығын көрсетті, алллл ол- үдей қозғалатын зарядталған элементтер бөлшектер- протондар мен электрондардан тұрады. Оны жоғары энергиялы бөлшекткр белдеуі деп атайды.

Белдеудің ішкі жағы шамамен Жер бетінен 500-5000 км-ге дейін созылып барады. Радиациялық белдеудің сыртқы жағы Жердің 1-5 радиустарындай биіктіктер аралығында. Ол негізінен он мыңдаған электронвольт энергиясы бар электрондардан тұрады. Радиациялық белдеуді құратын бөлшектерді Жердің магнит өрісі сірә,Күннен ұдайы шығарылып тұратын бөлшектерден қармап алатын болуы керек.

Бөлщектердің аса қуатты тасқыны , әсіресе Күндегі жарылыс құбылыстары кезінде, яғни Күндегі оталыстар кезінде пайда болады. Күн бөлшектерінің тасқыны 400-1000 км/с жылдамдықпен заулап ,өздерін туғызған Күн бетіндегі ыстық газдардың оталысынан 1-2 күн өткеннен кейін Жерге келіп жетеді. Осындай күшті корпускулалық тасқын Жердің магнит өрісін ұйытқытады. Магнит өрісінің өзгеріс-сипаты тез және оқыс құбылады, осыны магнит дауылы дейді.