Шарлотта Бронте

ШАРЛОТТА БРОНТЕ (ағылшынша Charlotte Brontе; 1816 жыл 21 сәуір - 1855 жыл 31 наурыз, әдеби псевдонимі Каррер Белл, ағылшынша Currer Bell) – ХІХ ғасырдағы ірі жазушылардың бірі, ағылшын әдебиетінің классигі

Өмірі мен шығармашылығы. Шарлотта Бронте кедей әрі көп балалы діни қызметкердің отбасында 1816 жылдың 21 сәуірінде дүниеге келген. Өмірін Батыс Йоркшир елді мекенінде өткізді. Оның әкесі Патрик Бронте шығу тегі жағынан голландық еді; ол ағылшын шіркеуінің қызметкері болды. 1824 жылдың тамыз айында Мария мен Элизавета Гарвардқа жақын жердегі Кован-Бридждегі әйелдер пансионына тегін оқуға жіберіледі. Мұнда оларды гувернант ісіне оқытатын. Бұл мектептің өте суық та көңілсіз, күңгірт мектеп өмірі Шарлоттаның «Джен Эйр» романында айқын суреттелген.

Пансиондағы тамақтың аздығы, қара суық, персоналдардың балаларға деген дөрекілікке толы мейірімсіз қарым-қатынасы балаларға өте ауыр тиіп, көп ұзамай мұнда туберкулез ауруы эпидемияға айналып, ол Шарлоттаның екі бірдей әпкесінің өмірін жалмады (1825).
Екі қызының өлімі ауыр тиген Патрик Бронте тірі қалған қыздары Шарлотта мен Эмилияны бельгиялық пансионға орналастырады. Мұнда қыздар оқуын жалғастырып, француз тілі мен әдебиетін оқып үйренді; Шарлотта – ағылшын тілінен, Эмилия – музыкадан сабақ беріп, сол арқылы оқуларына ақша төлеп отырды. Осы кезеңде ол «Веллесли» деген псевдониммен «Жасыл қортық» атты новелласын жазады. 

Жақсы педагогикалық білім алып шыққан Шарлотта Йоркширдегі бірнеше семьяда гувернант болып істейді. Бұдан әбден қажып, бөтен үйдің босағасында жұмыс істемеймін деп шешкен қайсар қыз сіңлілерімен бірге мектеп ашуды жоспарлайды. Онда балаларға француз тілі мен әдебиетін, ағылшын тілі мен музыканы үйретеді. Таңғы сағат алтыдан түнгі он бірге дейін тынымсыз жұмыс істеу оларды материалдық азаттыққа жеткізген жоқ. Керісінше, денсаулықтарына зиян келтірді. Оларға енді өсіп келе жатқан Энн қосылды. Жақсы білім алған, талантты қыздар әдебиетпен, көркемөнермен айналысып, 1846 жылдың көктемінде талаптанып, Коррер (Шарлотта), Эллис (Эмилия) және Энтон Бель (Энн) деген бүркеншік атпен өздерінің өлеңдер жинағын жарыққа шығарады. Бірақ, бұл еңбекті ешкім елемейді (жинақтың екі-ақ данасы сатылады). Бірақ бұған қаймықпаған Бронтелер «Керрер Белл» деген псевдониммен жазуды жалғастыра берді. Шарлотта мен інісі Брэнвелл Байрон рухында жазса, Эмилия мен Энн статьялар, Гондаль рухында өлеңдер жазады. Оған қоса, Бронтелер прозалық туындылар жазуды да қолға алды. Мысалы, Шарлоттаның «Прогрессор»; Эмилияның «Нөсерлі өткел»; Эннің «Анес Грей» атты повестері бар. Шарлотта секілді жас қызға әдебиеттен өз орнын алу қиынға соғады. Оның «Оқытушы» атты ең бірінші романын ешбір баспа жарияламайды. Шарлотта Бронтенің 1847 жылы «Джен Эйр» романының жарық көруі Англияның әдеби өміріндегі ірі оқиға болды. Романда көтерілген азаттық рухы үшін буржуазиялық баспасөз бұл шығармаға қарсы тұрды. Алайда, дәл осы көтеріліс рухы автордың атын шығарып, демократиялық ортаның сүйіктісіне айналдырған еді. 1849 жылы «Шерли» романы жарық көргеннен кейін бүкіл Англия «Керрер Белл» псевдонимімен «Джен Эйр» романын жазған адамның – Шарлотта Бронте екенін білді. Керрер Белл – ер адамның есімі; сондықтан көп жылдар бойы оқырмандары сүйікті жазушыларының әйел адам екендігін білген жоқ. Бронтеге өз оқырмандарын осылай алдауға тура келді; себебі жазушы ағылшын буржуазиясының бұл шығармаларды әйел адам жазғандығын білсе, өзін тыныш қалдырмайтынын түсінді. 1849 жылы Шарлоттаның бүркеншік аты ашылып, оның алдынан Лондонның әдеби үйірмелерінің есігі айқара ашылды. Ш.Бронте Теккерей мектебінің ең дарынды өкілдерінің бірі болып есептеледі. Оның сүйіп оқитын жазушысы да Теккерей болатын. «Шерли» романынан кейін Шарлотта Бронте Брюссельде болған кезін баяндаған «Вильет» (1853) романын ғана жазған. Жас кезіндегі туындылары, төрт романымен қатар, жазушы өз дәуірінің қоғамдық және эстетикалық мәселелеріне арналған қызықты көзқарастары, ой-пікірлері жазылған хаттарын қалдырды.