Әмудария: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
ш clean up, replaced: км2 → км² (2) using AWB
ш Bot: Migrating 63 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8493 (translate me)
11-жол: 11-жол:


{{stub}}
{{stub}}

[[ar:جيحون]]
[[az:Ceyhun]]
[[be:Рака Амудар'я]]
[[bg:Амударя]]
[[bn:আমু দরিয়া]]
[[ca:Amudarià]]
[[cs:Amudarja]]
[[cy:Amu Darya]]
[[da:Amu Darja]]
[[de:Amudarja]]
[[el:Αμού Ντάρια]]
[[en:Amu Darya]]
[[eo:Amudarjo]]
[[es:Río Amu Daria]]
[[et:Amudarja]]
[[eu:Amu Daria]]
[[fa:آمودریا]]
[[fi:Amudarja]]
[[fr:Amou-Daria]]
[[he:אמו דריה]]
[[hi:आमू दरिया]]
[[hr:Amu-Darja]]
[[hu:Amu-darja]]
[[hy:Ամուդարյա]]
[[id:Sungai Amu Darya]]
[[it:Amu Darya]]
[[ja:アムダリヤ川]]
[[jv:Kali Amu Darya]]
[[ka:ამუდარია]]
[[ko:아무다리야 강]]
[[la:Oxus]]
[[lmo:Amu Darja]]
[[lt:Amudarja]]
[[lv:Amudarja]]
[[ml:അമു ദര്യ]]
[[mn:Амударья]]
[[mr:अमू दर्या]]
[[nl:Amu Darja]]
[[no:Amu-Darja]]
[[oc:Amodarià]]
[[pl:Amu-daria]]
[[pnb:آمو دریا]]
[[ps:د آمو سيند]]
[[pt:Amu Dária]]
[[ro:Amudaria]]
[[ru:Амударья]]
[[sh:Amu Darja]]
[[simple:Amu Darya]]
[[sk:Amudarja]]
[[sl:Amu-Darja]]
[[sr:Аму Дарја]]
[[sv:Amu-Darja]]
[[tg:Амударё]]
[[th:แม่น้ำอามูดาร์ยา]]
[[tk:Amyderýa]]
[[tr:Ceyhun]]
[[tt:Амудәрья]]
[[ug:ئامۇ دەرياسى]]
[[uk:Амудар'я]]
[[ur:دریائے جیحوں]]
[[uz:Amudaryo]]
[[vi:Amu Darya]]
[[zh:阿姆河]]

19:10, 2013 ж. наурыздың 11 кезіндегі нұсқа

Әмударияның үстінен жүргізілген мост

ӘмударияОрталық Азиядағы ең ірі және суы мол өзен. Пяндж және Вахш өзендерінің қосылған жерінен Әмудария (ежелгі атаулары Әму, Оксус, Балх, Жәйхун) деп аталады. Ұзындығы 1415 км (Пяндж өзенінің бастауынан есептегенде 2540 км), алабының ауданы 309 мың км². Әмудария Гиндукуштың солтүстік беткейінен бастау алады. Негізгі салалары: Гунт, Бартанг, Язгулем, Ванч, Қызылсу, Кафирниган, Сурхандария, Құндыз, Шерабад. Жазыққа шыққаннан кейін 1100 км бойы Тұран ойпатының шөлді аймағын басып ағады. Бұл бөлігінде өзенге бір де бір сала қосылмайды. Арал теңізіне құяр жерінде тарамданып (Талдық, Қазақдария, т.б.) кетеді де зор ауқымды атырау (7000 км²) құрайды. Ағыны таудағы мұз бен қар суынан түзіледі. Өзен көктем мен жазда тасиды және өте лайлы болып келеді. Ең төмен деңгейі қаңтар мен ақпан айларына келеді. Деңгейдің жыл ішіндегі ауытқуы 2 – 3 м-ге дейін барады. Булануға, сіңуге және жер суаруға пайдалануына байланысты Нөкістің тұсына барғанда ағын 40%-ға азаяды. Төменгі ағысында 2 – 2,5 ай қатады. Арнасы жұмсақ тау жыныстарынан құралған. Әмудариядан Қарақұм, Әму – Бұхара, Қаршы каналдары бастау алады. Төменгі саласында балық шаруашылығы дамыған. Чарджоу қаласы тұсынан бастап кеме жүзе алады. Әмудария бойындағы ірі қалалар: Термез, Керкі, Нөкіс. Өзен аңғарындағы Қызылқұм және Әмудария қорықтарында қабан, шиебөрі, қоян, қырғауыл, Бұхара елігі, қарақұйрық, т.б. сирек кездесетін жануарлар мекендейді.[1][2]

Пайдаланған әдебиет

  1. Балалар Энциклопедиясы, II- том
  2. Отырар. Энциклопедия. – Алматы.«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2