Мерез: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Навигацияға өту
Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Arystanbek (талқылау | үлесі) ш 5.34.122.16 (талқылауы) өңдемелерінен Legobot соңғы нұсқасына қайтарды |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
'''Мерез''' ({{lang-la|Syphilis}}; {{ lang-zh|梅毒}}) — жұқпалы созылмалы ауру. Ол тек адамда ғана болады. Көбінесе жыныстық жақындасу арқылы жұғады. Кейде осы аурумен ауырып жүрген адаммен сүйіскенде, сол адам пайдаланған [[орамал]], [[қасық]], [[шанышқы]], [[қылдырық]] (тіс шұқығыш), ерін бояуы, темекі арқылы да жұғуы мүмкін. Мерез қан берген адамның қаны, ананың емшек сүті арқылы да жұға береді. |
|||
'''Мерез''' ({{lang-la|Syphilis}}; {{ lang-zh|梅毒}}) — жұқпалы созылмалы ауру. Ол тек адамда ғана болады. Мерез — жыныстық жолмен тарайтын инфекциялық ауру. Қазіргі кезде мерез ауруының ғылымға белгілі 20 түрі бар. 20 ғасырдың соңында елімізде мерез аурумен ауыратындар саны онша көп еместін. Ал қазір статистикалық мәліметтерге сүйенетін болсақ, Қазақстанда 1990 жылмен салыстырғанда мерез ауруын жұқтырғандар саны 77 есе өскен. Мысал үшін, бүгінде Алматы қаласы бойынша 100 мың адамның 44-і мерез дертіне шалдыққан. Олай болса, қаншама ғасырлардан бері адамзатты мезі еткен мерез ауруының пайда болу тарихына көз жүгіртейік. |
|||
{{Infobox Disease |
{{Infobox Disease |
||
| Name = Syphilis |
| Name = Syphilis |
||
| 16-жол: | 15-жол: | ||
}} |
}} |
||
Ғалымдар адамзат мерезбен тас дәуірінің соңында-ақ (б.э.д 8-6 мың жыл бұрын) ауырғаны туралы даусыз дәлелдер бар деседі. Осы ауруға тән сүйектің зақымдануы неолит пен одан кейінгі дәуірге жататын және бір-бірінен айтарлықтай қашықтықта орналасқан (Солтүстік Африка, Донның төменгі сағасы) қабірлерден табылған. Дегенмен, ол кезде мерез ауруы бірлі-жарым ғана болып, туберкулез, ісік аурулары секілді эпидемиялық сипатқа ие болмаған. |
|||
Ал Европада мерездің пайда болуы және пандемияға айналған уақыты Колумб экспедициясының Америкадан қайтуымен тұстас келді. Мерезбен XV ғасырда көптеген Европа елдерінің әрбір жиырмасыншы тұрғыны ауырған. Яғни, мерез ауруы Европаға Америкадан келген деген пікір бар. |
|||
Мерездің жаңа әрі күтпеген ауру болып көрінгені соншама, жұрт оны қалай атауды да білмеген; сондықтан әр ұлт оны өзінше атап, оның өз елінде бірінші пайда болуынан бас тартып, бақаларға таңып отырған. Мерездің жиырмадан астам аты белгілі, бірақ "француз ауры" деген түрі барлық елдерге танымал болған - оны Польша, Германияда, Италияда, сонымен қатар Ресейде де солай атаған. Ал Францияның өзінде мерез "Неаполь ауры" деген атаумен белгілі. Ал қазіргі кезде ғылымға белгілі "сифилис" термині тек 1530 жылы Верон қаласында пайда болған. Қалай болғанымен де, Европа халқы осы жұқпалы аурумен орта ғасырлардан бері ауырып келген. |
|||
Мерезді жұқтырып алудың жолдары төмендегідей: |
|||
І. Негізгі жолы - ауру адаммен жыныстық қатынасқа түсу арқылы; |
|||
ІІ. Кейде ауру адаммен сүйісу, оның ормаланын, шанышқысын, т.б. пайдалану арқылы; |
|||
ІІІ. Ана сүті арқылы ; |
|||
IV. Қан берген адамның қаны арқылы. |
|||
Мерездің қоздырғышы - боз трепонема немесе боз спирохета(speira - иілім, шиыршық). 1905 жылы неміс ғалымдары Ф.Шаудин мен Е.Гоффман ашқан. Оны анилин бояуы өте нашар бояйды (аты да осыдан шыққан. Тропик елдерінде кездесетін беджель ауруларын тудыратын трепонема боз трепонеманың жақын туысы. |
|||
Мерездің қоздырғышы - құрылысы әдеттегі микробтардан (мысалы, стафилококка немесе ішек таяқшасы сияқты микробтардан) өте күрделі, өзінің ерекшеліктері жөнінен қарапайымдарға жақындайтын, микроскоппен ғана көрінетін өте кішкентай организм. Бұл инфекциялық ауруларға тән қоздырғыш емес, кішкентай паразит. Паразиттердің көпшілігі сияқты, мерез қоздырғышының иммундық процестерін жандандыратын белгілі бір аутив улы заты болмайды. Егер оның мұндай қабілеті болса, қызылша, жұқпалы паротит секілді инфекциялар кезінде бұл ауруларды өмір бойы қабылдамайтын қасиет қалыптасар еді. Сондықтан мерезге қарсы нағыз иммунитет жоқ: одан сауыққан адам, бұл ауруды қайтадан жұқтырып алуы мүмкін. |
|||
Алайда, боз трепонема организмде тұрақсыз болса да, арнайы антителалар арқылы жасап шығаратын белгілі бір иммундық процестерді туғызады; осының арқасында мерезді серологиялық жолмен (лат. "сарысу") анықтау мүмкіндігі туды. Бұл әдіс 1906 жылы неміс ғалымы А.Вассерман ұсынған реакция арқасында пайда болды. Мерезді серологиялық жолмен анықтаудың құндылығы - оның ауруды тіпті жасырын кезеңінде де анықтауға, сонымен қоса аурудың клиникалық көріністерін, әсіресе, оның өзгеше өтуін е анықтауға мүмкіндік туғызуында. |
|||
Организмнің мерез инфекциясымен күрес жүргізуінде трепонеманың көбеюін тежейтін ерекше зат бөліп шығаруы маңызды рөл атқарады. Американ ғалымы Р.Нельсон мерезді анықтау реакциясына негіз етіп алған иммобилизациялау (қозғалтпай тастау) құбылысы қан сарысуында осындай заттардың кездесуіне байланысты болар. |
|||
Қазіргі уақытта Вассерман және Нельсон реакциялары ауруды лабораториялық анықтаудың негізі болып отыр. |
|||
Мерез ауруы үш кезеңге бөлінеді. Алғашқы жасырын кезеңде сырқаттың белгісі үш-төрт аптадан кейін ғана біліне бастайды. Бұл кезде оның диагнозын дөп басып тану қиын. [[Бозғылт спирохета]] ({{lang-la|Treponema pallidum}}) қан арқылы адам организміне толық тарайды. Бұл кезең үш-төрт аптаға, кейде үш айға дейін созылады. |
Мерез ауруы үш кезеңге бөлінеді. Алғашқы жасырын кезеңде сырқаттың белгісі үш-төрт аптадан кейін ғана біліне бастайды. Бұл кезде оның диагнозын дөп басып тану қиын. [[Бозғылт спирохета]] ({{lang-la|Treponema pallidum}}) қан арқылы адам организміне толық тарайды. Бұл кезең үш-төрт аптаға, кейде үш айға дейін созылады. |
||
| 36-жол: | 20-жол: | ||
Бұл кезеңде адам өзінің ауырғанын білмейді, сондықтан, тиісті ем-дом жасалмай, ауру асқына береді де, басқаларға жұғады. |
Бұл кезеңде адам өзінің ауырғанын білмейді, сондықтан, тиісті ем-дом жасалмай, ауру асқына береді де, басқаларға жұғады. |
||
Аурудың көзге көрінетін алғашқы белгісі — [[қатты шанкр]]. Бұл бозғылт спирохетаның адам организміне түскен жерінде пайда болатын, қатып қалған, ауырмайтын түймедей жалақ немесе сызат жара. Әдетте, мерезбен ауырған адамның жыныс мүшелерінде, ернінде, тілінде т.б жерлерінде кездеседі. Мерезбен ауырдым-ау деген күдігі бар адам мұндай жараны йод, көк дәрі арқылы емдемей, тезірек шипагерге қаралуы қажет. |
|||
Мерез ауры негізгі және жасырын формада болады. Негізгі формасы 3 кезеңнен тұрады. Алғашқы кезеңде аурудың қоздырғышы трепонема организмде жедел көбейе бастайды және осы кезде лимфа жолдарымен таралады. 4-5 аптаға созылатын бұл процесс кезінде аурудың сыртқы белгілері білінбейді және бұл кезең инкубациялық кезең деп аталады. Осыдан кейін трепонема енген жерде құрғақ құлғана (твердый шанкр) деп аталатын дөңгелек жара немесе эрозия пайда болады, еш ауырсыну білінбейді. Шанкр пайда болуынан 7-10 күн өткен соң оған жақын орналасқан лимфа түйіндері кенет үлкейеді, олар қозғалады, ауырмайды және үлкендігі кептер жұмыртқасындай болады. Мерездің бұл бастапқы кезеңінің ұзақтығы - шамамен 4-6 апта. |
|||
Мерез ауруында иммунологиялық өзгерістер нашар білінеді. Құлғана пайда болғаннан кейінгі 2-3 апта бойы Вассерман реакциясы теріс болып қала береді (бұл кезде ол бастапқы серогенативті мерез деп аталады), тек осыдан кейін ғана ол оң болады (бастапқы серопозитивті мерез). |
|||
Ауру белгісі пайда болғаннан кейінгі бір апта ішінде жара маңайындағы бездер үлкейіп ісе бастайды. Бірақ, ол жанға батып ауырмайтындықтан, сырқаттың оған көңіл аудармауы да мүмкін. Ауру жұққаннан кейін бір жарым-екі айдың ішінде де сырқаттың жалпы көңіл-күйі пәлендей өзгере қоймайды, бірақ, аздаған әлсіздік, буындардың сырқырауы, дене қызуының ептеп көтерілуі байқалады. |
|||
Трепонемалардың көбейе түсуі және инфекцияның жайылуы (ол бүкіл организмді қамтып, біртіндеп ең жоғары шегіне жетеді) организмнің азды-көпті улануымен қатар жүреді. Улану кезінде жалпы әлсіздік, дімкәстік, бас ауруы, бұлшықет, буын және сүйектің ауыруы, дене қызуының көтерілу байқалады. Мұны кейде тұмау деп түсінеді. алайда осыдан кейін тері мен кілегейлі қабықшаларда көптеген бөртпелер пайда болады: |
|||
- қызғылт дақтар, яғни розеолалар (терінің бетіне жақын орналасқан қан тамырларының кеңеюі, саусақпен басқанда олар біраз уақыт жоқ болып кетеді); |
|||
Ауру жұққаннан кейін екі-үш ай өткесін мерездің екінші кезеңі басталады. Бұл кезеңде теріге бөртпе қаптап кетеді, бірақ, ол теріні түсірмейді жане науқасқа да айтарлықтай әсер етпейді. Еріннің, ауыздың ішкі сілекей қабына ақ таңдақтар түседі. Кейде дауыс қарлығуы да мүмкін, сонымен қатар, теріде қызғылт түйіршіктер пайда болады. Жыныс мүшелеріне шыққан майда түйіндер бара-бара үлкейе түседі. Кейде біріне-бірі қосылып, үлкен жараға айналады. Осы жарадан аққан іріңде бозғылт спирохета көбейіп, дене қызуы көтеріледі. Бұл кездегі ауру адамның басқаларға мерез ауруын тарату мүмкіндігі ерекше күшті болады. Біраз уақыттан кейін алгі белгілер өзінен-өзі жоғалып кетеді. Ауру өзін жазылдым деп санайды. Оны бездерден, қаннан ғана табуға болады. Егер ауру адам емделмесе мерездің екінші кезеңі үш-төрт жылға созылады және әлсін-әлсін жоғарыда айтылған белгілер қайталап отырады. |
|||
- папулалар (тығыз дөңгелек түйіндер), |
|||
- везикулалар (көпіршіктер, ішіндегі заттары іріңдегенде оларды іріңді безеу - пустула деп атайды). |
|||
| ⚫ | |||
Мерездің осы барлық элементтерінде трепонемалар орасан көп болады, сондықтан аурудың жаңа мерез деп аталатын дәл осы екінші кезеңінде науқас өзінің "жұқпалы ауру ордасы" деген ескі атын ақтап, айналадағылар үшін өте қауіпті болады. |
|||
Шамамен 2-3 айдан кейін бөртпелер өздігінен жоқ болып кетеді де (емдеусіз ақ), ауру екінші жасырын кезеңіне өтеді. Бұл кезде арнайы қорғаныш заттардың көбірек түзілуіне орай организмдегі трепонема саны кемиді. Алайда инфекция теріде қайтадан бөртпе туғыза алады. Аурудың әрбір қайталануы рецидив деп, мерездің оған сәйкес кезеңі екінші рецидив деп аталады. Осылайша, арудың үшінші кезеңге өтуі 2-5 жылға созылады. |
|||
Мерез ауруы араққұмар, адамгершілік қағидаларына [[құлақ]] аспайтын жүгенсіз, бұзық адамдар арасында жиі кездеседі. Сондықтан, мерезді түбегейлі жою үшін ең алдымен жастарға берілетін тәрбиеге мән беру керек. |
|||
| ⚫ | |||
Мерездің жасырын өтетін түрі өте қауіпті болып саналады. Мұнда ауру белгілері екінші кезеңнен бастап қана біліне бастайды. Мерездің еш белгісіз өтуі, организмің оған үлкен төзімділігі мен трепонемаға реакциясының болмауымен байланысты. |
|||
Мерездің ұрпақ қуалайтын ауру екені ертеден белгілі. Балаға ана құрсағында жатқан кезінде жолдасы (плацента) арқылы жұғады. Туа біткен мерез ауруы бар балаларда организмнің әлсіздігі, иммунитеттің төмендігі байқалып, гидроцефалия секілді аурулармен ауырады. Қазіргі кезде елімізде туа бітті мерез сирек байқалады, бұл ең алдымен барлық әйелдердің жүкті кезінде екі рет (жүктіліктің алғашқы және соңғы жартысында) міндетті түрде арнайы тексеруден (Вассерман реакциясы) өткізуге, ауруға күдік туған кезде оларды мұқият қарап, ауруын тиісінше емдеуге байланысты. |
|||
Мерез адамды кінәсі үшін қатаң жазалайтын ауру. Ойланбай жасалған бір ғана жыныстық қатынас тіпті мерезді емдеп жазуға болатын қазіргі заманымызда да ауырған адамға көптеген қолайсыздық туғызады. Қазіргі емдеу шаралары аурудың өршуін тез тоқтатып, біртіндеп инфекция көзін жоя алады. Алайда мерездің өзіне тәне ерекшелігі - оның жекелеген көріністерін тез емдеуге болғанымен, науқасты толық сауықтыру қазірдің өзінде де қиын. Емнің қонуы организмнің жалпы күйіне, қажетті дәрі-дәрмектердің дұрыс және дер кезінде белгіленуіне, науқатың белгіленген режимді сақтауына байланысты. Алайда осы шарттардың бәрін орындағанның өзінде мерез инфекциясын жойып жіберу қиын. Тіпті емдеуге жеңіл бастапқы серонегативті мерезді емдеу үшін міндетті түрде арасына 2-3 апта салып, 8-10 куннен үш дүркін ем жүргізілетінін, одан соң екі жыл бойы әрбір 3-6 ай сайын ауру адам тексерілу үшін дерматовенерологиялық диспансерге келіп тұруға міндетті екенін айту да жеткілікті. Ал бастапқы серопозитивті мерезбен ауырған адамдарға арасына бір ай салып, алты дүркін ем жүргізіледі, содан кейін адам бес жыл бойы тексерілу үшін ауық-ауық диспансерге келіп жүруі тиіс. Осылайша мерездің кезеңдеріне байланысты қолданылатын ем үдей түседі. Бақылау мерзімі (ол кейде он жылға дейін жетеді) біткен соң көз дәрігері, невропатолог, терапевтің қатысуымен ауру адам мұқият тексеріліп, бақылау есебінен шығарылады. Есептен шығарылған соң некелесуге рұқсат етіледі. Әрбір жүктіліктен кейінгі бес жыл бойы әйел мерезге қарсы емделген жағдайда ғана балал тууға рұқсат етіледі. Олардан туған балалар 15-17 жасқа келгенше венерологтың бақылауында болады. |
|||
Қазіргі кезде мерезді емдеуде пенициллин мен оның туындылары (бициллин) өте тиімді қолданылуда. |
|||
Мерез жазылмайтын ауру емес, одан айығудың кепілі — шипагерлерге уағында көрініп, жазылғанша үзбей емделу. |
Мерез жазылмайтын ауру емес, одан айығудың кепілі — шипагерлерге уағында көрініп, жазылғанша үзбей емделу. |
||
20:53, 2013 ж. сәуірдің 23 кезіндегі нұсқа
Мерез (лат. Syphilis; қыт. 梅毒) — жұқпалы созылмалы ауру. Ол тек адамда ғана болады. Көбінесе жыныстық жақындасу арқылы жұғады. Кейде осы аурумен ауырып жүрген адаммен сүйіскенде, сол адам пайдаланған орамал, қасық, шанышқы, қылдырық (тіс шұқығыш), ерін бояуы, темекі арқылы да жұғуы мүмкін. Мерез қан берген адамның қаны, ананың емшек сүті арқылы да жұға береді.
| Syphilis | |
 Image of spiral-shaped organisms responsible for causing syphilis | |
| АХЖ-10 | |
|---|---|
| АХЖ-9 | |
| MedlinePlus | |
| eMedicine | |
Мерез ауруы үш кезеңге бөлінеді. Алғашқы жасырын кезеңде сырқаттың белгісі үш-төрт аптадан кейін ғана біліне бастайды. Бұл кезде оның диагнозын дөп басып тану қиын. Бозғылт спирохета (лат. Treponema pallidum) қан арқылы адам организміне толық тарайды. Бұл кезең үш-төрт аптаға, кейде үш айға дейін созылады.
Бұл кезеңде адам өзінің ауырғанын білмейді, сондықтан, тиісті ем-дом жасалмай, ауру асқына береді де, басқаларға жұғады.
Аурудың көзге көрінетін алғашқы белгісі — қатты шанкр. Бұл бозғылт спирохетаның адам организміне түскен жерінде пайда болатын, қатып қалған, ауырмайтын түймедей жалақ немесе сызат жара. Әдетте, мерезбен ауырған адамның жыныс мүшелерінде, ернінде, тілінде т.б жерлерінде кездеседі. Мерезбен ауырдым-ау деген күдігі бар адам мұндай жараны йод, көк дәрі арқылы емдемей, тезірек шипагерге қаралуы қажет.
Ауру белгісі пайда болғаннан кейінгі бір апта ішінде жара маңайындағы бездер үлкейіп ісе бастайды. Бірақ, ол жанға батып ауырмайтындықтан, сырқаттың оған көңіл аудармауы да мүмкін. Ауру жұққаннан кейін бір жарым-екі айдың ішінде де сырқаттың жалпы көңіл-күйі пәлендей өзгере қоймайды, бірақ, аздаған әлсіздік, буындардың сырқырауы, дене қызуының ептеп көтерілуі байқалады.
Ауру жұққаннан кейін екі-үш ай өткесін мерездің екінші кезеңі басталады. Бұл кезеңде теріге бөртпе қаптап кетеді, бірақ, ол теріні түсірмейді жане науқасқа да айтарлықтай әсер етпейді. Еріннің, ауыздың ішкі сілекей қабына ақ таңдақтар түседі. Кейде дауыс қарлығуы да мүмкін, сонымен қатар, теріде қызғылт түйіршіктер пайда болады. Жыныс мүшелеріне шыққан майда түйіндер бара-бара үлкейе түседі. Кейде біріне-бірі қосылып, үлкен жараға айналады. Осы жарадан аққан іріңде бозғылт спирохета көбейіп, дене қызуы көтеріледі. Бұл кездегі ауру адамның басқаларға мерез ауруын тарату мүмкіндігі ерекше күшті болады. Біраз уақыттан кейін алгі белгілер өзінен-өзі жоғалып кетеді. Ауру өзін жазылдым деп санайды. Оны бездерден, қаннан ғана табуға болады. Егер ауру адам емделмесе мерездің екінші кезеңі үш-төрт жылға созылады және әлсін-әлсін жоғарыда айтылған белгілер қайталап отырады.
Осыдан соң мерез үшінші кезеңге өтеді. Бұл кезеңде сырқат организмы мүлде әлсіреп, ми мен жұлын жүйелерінің жұмысы бұзылады, адам сал болып қалады, көзі көрмейді, жүкті әйелдер бала тастайды, жүрек, өкпе, бауыр қызметтеры нашарлайды. Мұрын кеңсірігі опырылып, адам пұшық болып қалады.
Мерез ауруы араққұмар, адамгершілік қағидаларына құлақ аспайтын жүгенсіз, бұзық адамдар арасында жиі кездеседі. Сондықтан, мерезді түбегейлі жою үшін ең алдымен жастарға берілетін тәрбиеге мән беру керек.
Мерез жазылмайтын ауру емес, одан айығудың кепілі — шипагерлерге уағында көрініп, жазылғанша үзбей емделу. [1]
Пайдаланған әдебиет
- ↑ Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақстан, 1991. ISBN 5-615-00789-3
Сыртқы сілтемелер
 |
Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Syphilis |
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |