Аккад: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
26-жол: 26-жол:
|flag_p4 =
|flag_p4 =
|image_p4 =
|image_p4 =
|құрылуы = б.з.д.2316 жыл
|құрылуы = б.з.д.2316 жыл<ref>Хронология Аккадского царства построена на основе шумерского царского списка, где приведён список царей Шумера и Аккада с годами царствования. Список «привязывается» к 8-му году правления вавилонского царя Амми-цадуки, когда были сделаны наблюдения [[Гелиакический восход|гелиакального восхода]] [[Венера (планета)|Венеры]]. Астрономическим методом вычислены три подходящие даты восхода Венеры — [[1639 год до н. э.]] плюс-минус 64 года. Кроме того, имеющиеся неточности в царском списке Шумера, неоднозначность его толкования (некоторые из упомянутых династий были параллельными) приводят к тому, что разными исследователями приводятся разные даты событий. Начало царствования Саргона и образования Аккадского царства различные учёные определяют от 2404 года до н. э. до 2252 года до н. э. В статье использована средняя хронология, приведённая по: {{Книга:История Древнего Востока. Зарождение древнейших классовых обществ и первые очаги рабовладельческой цивилизации|1}}, поддержанная отечественными ассириологами [[Дьяконов, Игорь Михайлович|И. М. Дьяконовым]], [[Струве, Василий Васильевич|В. В. Струве]] и рядом зарубежных учёных.</ref>
|ыдырауы = б.з.д 2137 жыл
|ыдырауы = б.з.д 2137 жыл
<!-- |type_after = егер бұл параметр үлгіде кездесетін болса,
<!-- |type_after = егер бұл параметр үлгіде кездесетін болса,

15:32, 2013 ж. шілденің 22 кезіндегі нұсқа

Аккад
патшалық

б.з.д.2316 жыл — б.з.д 2137 жыл




Астанасы Аккадэ
Тіл(дер)і Аккад тілі, Шумер тілі
Басқару формасы Монархия
 - б.з.д. 2316 жыл- б.з.д. 2261 жыл Саргон I (Шаррумкен)
 - б.з.д. 2261 жыл- б.з.д. 2252 жыл Римуш
 - б.з.д. 2252 жыл- б.з.д. 2237 жыл Маништушу
әлемнің төрт құбыласының билеушісі
 - б.з.д. 2237 жыл-б.з.д. 2200 жыл Нарам-Суэн
ел билеушісі
 - б.з.д. 2200 жыл- б.з.д. 2176 жыл Шаркалишарри
 - б.з.д. 2176 жыл- 2173 жыл Игиги

Аккад патшалығы

Аккад патшалығысемиттердің көне заманда Месопотамияда құрған алғашқы мемлекеті. Негізін біздің заманымыздан бұрын 2330 жылдар шамасында Аккад қаласының билеушісі Саргон І қалаған. Әуелі ол Киштің билеушісін талқандап, Аккад княздігін құрды. Одан кейін Умма патшасы Лугальзагесиге соққы беріп, Оңтүстік Месопотамияны жаулап алды. Саргон І-нің және оның ұрпақтарының тұсында семиттер билеген алғашқы мемлекет аумағы солтүстік және батыс (Жерорта теңізі) бағыттарында кеңи түсті. Аккад патшалығы құрылған кезден бастап шумер тілін аккад тілі ығыстырып шығарды. Халықтың дүниетанымында да біраз өзгерістер орын алды. Шумерліктер мен аккадтықтардың табынатын құдайлары “араласып” кетті. Бірақ мемлекет ұзақ өмір сүре алмады. Саргон І-нің кезінде-ақ жаулап алынған халықтар бірнеше рет көтеріліс жасады. Оның немересі Нарамсиннің тұсында (б.з.б. 2250 ж. ш.) ыдырай бастаған Аккад империясы көп ұзамай ұсақ мемлекеттерге бөлініп кетті. Біздің заманымыздан бұрын 2220 жылы Аккад қаласын гутилер басып алғаннан кейін, Оңтүстік Месопотамияның басты орталығы Вавилон болды.[1]

Тарихы

Б.з.б. XXIV ғасырда Қосөзенде орталығы Аккад қаласы болған ірі мемлекет құрылды. Оның Шаруккин (Саргон) есімді патшасы Шумер жерін қосты. Сөйтіп, Шумер - Аккад патшалығын құрды. Қосөзен жері енді өзара қырқысу соғыстарын тоқтатып, бейбіт өмір сүруге мүмкіндік алды. Бұрын шағын мемлекеттердің әрқайсысы өздеріне лайық қажетті каналдарды өздері қазатын. Енді әрі үлкен, әрі ұзын каналдар жасалды. Бұл жер шаруашылығын кеңейтіп, одан көп өнім алуға көмектесті. Енді адамдардың көпшілігі егіншілікпен айналысты. Бұрын шағын қала мемлекеттер кезінде саудагерлердің бір қаладан екінші қалаға баруы қиын болса, енді олар бүкіл елді еркін аралай алды. Сөйтіп, сауда дамыды. Шаруккин біріккен Қосөзен халықтарынан қуатты әскери күш жасақтады. Сол күшпен Батыста "Күміс таулар" деп аталған Сирия жеріндегі тауларға дейін жорық жасады. Ол мықты патшалық билік орнатты. Оны, тіпті "әлемнің төр құбыласының билеушісі" деп те атады. Қосөзендегі ірі Аккад мемлекетінің гүлденуі Нарамсин атты билеушінің тұсында болды. Оның билігінің алғашқы жылында бірнеше қала- мемлекеттер көтеріліске шықты. Ол көтерілістерді басқан соң Нарамсин жаңа жерлерді жаулап алуға кірісті. Батыстағы СИрия жерін басып алып, Жерорта теңізіне дейін жетті. Солтүстікте Урарту жеріне дейін әскерін бастап алып барып, Тигрдың бойын тұтастай бағындырды. Оңтүстікке де жорықтар жасап, алыстағы Египетке жол ашты. Ол жақтан асыл тастар мен алтын алдырып тұрды. Шығысындағы Элам жеріне шабуылға шығып, оның билеушісімен келісімшарт жасады. Осылайша елдің төрт құбылысындағы ірі елдері өзіне бағынышты етті. Оның бұл әрекеті ел ішіндегі және көрші елдердегі беделін арттырды. Сыртқы елдермен сауда байланыстары күшейе түсті.[2]

Дереккөздер

  1. Қазақ энциклопедиясы I том
  2. Ежелгі дүние жүзі тарихы-жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық (Алматы "Атамұра" 2011)