Кеуел: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Навигацияға өту Іздеуге өту
Түйіндемесі өңделмейді
Content deleted Content added
ш Бот: Санат:К дегеннен аластатты
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Capparis fruit.JPG‎|right|thumb|right|200px| Кеуел]]
'''Кеуел''' ([[Латын тілі|лат]]. ''Capparis spinosa'')<ref>Қазақстанның дәрілік өсімдіктері. Іскендіров Әбіш. Алматы "Қазақстан" 1982, 188 бет.</ref> – көп жылдық, [[кеуелдер тұқымдасы|кеуел тұқымдасы]]на жататын шөп тектес, жартылай [[бұта]]лы [[өсімдік]].
'''Кеуел''' (Capparis) – өзімен аттас тұқымдасқа жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер, бұта, ағаш. Жер шарында кең тараған. [[Тропиктік]] және [[субтропиктік]] аймақтарда кездесетін 250 – 300 түрі белгілі. [[Қазақстан|Қазақстанда]] [[Жетісу]], [[Іле Алатау|Іле Алатауларының]], [[Қаратау|Қаратаудың]], Батыс [[Тянь-Шань|Тянь-Шаньның]] саздақты, қиыршықтасты, шөлді, сортаң жерлерінде кездесетін – кеуел туысы. Қазақстанда оның 1 түрі – тікенді Кеуел (C. spіnosa) өседі. Бұл көп жылдық шала бұта. Жапырағы дөңгелектеу келген, ірі гүлі ақ не солғын қызыл түсті. Аталығы көп. Тұқымы арқылы көбейеді, жәндіктермен тозаңданады. Мамыр айынан қыркүйектің аяғына дейін гүлдеп, жемістенеді. Жемісі – жидек. Тұқымы [[құстар|құстармен]], кейбір [[сүтқоректілер|сүтқоректілермен]] ([[борсық]], [[кірпі]], тағы басқа) тарайды. Кеуелдің гүл бүршігі жеуге жарамды, жас жемісін, өркенінің ұшын сірке суында бұқтырылған не тұздалған түрінде дәм-татымдық зат ретінде пайдаланады. Піскен жемісін жеуге болады. Жемісінің құрамында [[белок|белоктық заттар]], тұқымында [[май]] көп. Гүлінен [[ара]] [[бал]] жинайды.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref><ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
 
== Сипаты ==
* Сабағы жайыла өседі.
* Тамыр жүйесі өте қуатты.
* [[Жапырақ]]тары онша үлкен емес, [[эллипс]] тәрізді, кезектесіп орналасқан, сағақтарының түбінде тікенектері бар.
* [[Гүл]]дері ірі, [[ақ]] түсті, гүл сабақтары [[ұзын]], жапырақтарының қуысында бір-бірден орналасқан. Гүл тостағаншасы төрт қалақшадан, гүл тәжі төрт гүл жапырақшасынан тұрады.
* [[Жеміс]]і сопақша келген, етті, көп [[тұқым]]ды, қауашақ секілді [[жидек]]. Жемісі сырт жағынан қарағанда жасыл түсті, ал ішкі жағынан - қызыл түсті. [[Дәм]]і [[қарбыз]]дың дәміне ұқсайды. Піскен жемісін жеуге болады. Жемісінің құрамында [[белок]]тық заттар, тұқымында [[май]] көп. Гүлінен [[ара]] [[бал]] жинайды.
* Тұқымы арқылы көбейеді, [[жәндіктер]]мен тозаңданады, [[құстар]]мен, кейбір [[сүтқоректілер]]мен ([[борсық]], [[кірпі]], тағы басқа) тарайды.
* [[Мамыр]] айынан бастап [[күз]]ге дейін гүлдейді. Ірі ақ гүлдері алыстан көз тартады.
* Жер шарында кең тараған. Тропиктік және субтропиктік аймақтарда кездесетін 250 – 300 [[түр]]і белгілі. [[Қазақстан]]да [[Жетісу]], [[Іле Алатауы]]ның, [[Қаратау]]дың, Батыс [[Тянь-Шань]]ның [[Сазды|сазды]]қты, [[қиыршықтас]]ты, [[шөл]]ді, [[сортаң]] жерлерінде кездеседі. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref><ref>Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9</ref>
 
== Емдік қасиеті ==
* Жемісінің құрамында 12% -ке дейін [[қант]], 18% -ке дейін белок, [[эфир майлары]], 0,32% рутин, 150мг [[аскорбин қышқылы]], 25-36% -ке жуық тамақ орнына пайдалануға жарайтын [[майлар]], тамырында каппаридин деген глюкозид бар.
* Кеуелдің тамырын [[дәрі]] ретінде қолдану ертедегі [[араб]] медицинасынан [[Орта Азия]] халықтары медицинасына ауысқан.
* Бұл өсімдіктің тамырын [[бруцеллез]]ге, [[ревматизм]]ге қарсы және [[жүйке жүйесі]]н тыныштандыру үшін, [[тіс]]тің ауырғанын, [[жарақат]]тарды [[емдеу]] үшін пайдаланады.
* [[Қазақ]]тың халық медицинасында кеуелдің тамырын радикулитті емдеу үшін бірден бір бағалы дәрі ретінде қолданады.
* Өсімдіктің тамырымен бауырды және [[талақ]] ауруларын, [[сары ауру]]ды емдейді.
* Жапырақтары мен [[бұтақ]]тарын [[қант диабеті]]н, ал тұқымын [[бас]] ауруларын емдеу үшін қолданады.
* Өсімдіктің жемісімен [[жемсау]] ауруын, ал оның қайнатындысымен [[геморрой]]ды, тіс ауруларын емдейді.
 
== Тағы қараңыз ==
* [[Дәрілік өсімдіктер]]
 
== Дереккөздер ==
<references/>
 
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
<references/>
{{stub}}
{{wikify}}
 
Санат:Дәрілік өсімдіктер. Санат:Өсімдіктер
[[Санат:Қазақстан табиғаты]]
[[Санат:Өсімдіктер]]

Навигация мәзірі