Фитогормондар

Фитогормондар, өсімдіктер гормондары — өсімдіктер шығаратын және өте-мөте аз мөлшерде әрекет ететін эндогенді органикалық заттектер. Фитогормондар арнаулы өсу процестеріне себеп болады, бұл процестер өсімдіктердің белсенді өсуге, генерациялық дамуға өтуінде, тропизмдерде, регенерацияда, тыныштық күйінде және т.б. үлкен рөл атқарады. Фитогормондарға ауксиндер, гиббереллиндер, цитокининдер ал кейде абсциз қышқылы мен этиленнің ингибиторлары да жатады. Көптеген фитогормондарды синтездік амалмен алады да, ауыл шаруашылығында өсуді жеделдеткіштер ретінде кеңінен қолданылады. ФИТОГОРМОН ТОПТАРЫНА: АУКСИНДЕР ГИБЕРЕЛЛИНДЕР ЦИТОКИНИНДЕР АБСЦИЗДІ ҚЫШҚЫЛ ЭТИЛЕН АУКСИНДЕР (грек. auxano – өсемін) – өсімдік жасушаларында түзілетін физиологиялық маңызы зор, өсу процестеріне демеу болатын өсімдіктер гормондары, индол туындылары. Ауксин жасанды және табиғи жолмен түзіледі.

Жасанды Ауксин– өсімдік өсіру тәжірибесінде қолданылатын кристалды заттардан (мысалы, индолил май қышқылы, нафтил-сірке қышқылы, т.б.) алынады.

Табиғи Ауксин барлық жоғ. және төм. сатыдағы өсімдіктердің көпшілігінде, сондай-ақ бактерияларда түзіледі. АУКСИН өсіп келе жатқан:

өркендердің ұштарында, 

тұқымда, тұқымжарнақта пайда болады.

ҚЫЗМЕТІ: клеткалардың созылуын, сабақтың,  жапырақтардың  тамыр кесінділерінің өсуін,

 олардың иілгіштік қасиеттерінің пайда болуын тудырады.

қалемшелердің тамырлану қарқынын тездетеді АУКСИН (ИНДОЛИЛСІРКЕ ҚЫШҚЫЛЫ) Диффузия әсерінен ауксин сабақты бойлай төмен қарай көлеңке жағы бойымен жылжиды, жасушаішілік pH дәрежесін төмендетеді. Жасуша қабырғасы созылып, су ішіне кіреді. Жасуша созылады, қосымша материалдар жасуша қабырғасына жинақталады. Осы мезетте ауксин фототропизмді тудырады. Ауксин - плазма қасиеттерін өзгертіп, ұлпаларда қант диффузиясын жеңілдетеді. “Токун” сорты жүзімінің сабағы мен тамырына ауксиннің әсері (15күннен кейін) Сол жақ ауксинмен әсер ету, оң жақ бақылау ГИБЕРЕЛЛИНДЕР – өсімдіктердің өсуін реттейді, саңырауқұлақтардан алынады, жапырақтардың түзілуі мен тұқымның дамуын жеделдетеді. 27 түрі белгілі, жапон ғалымы Е. Курасова анықтаған. ЦИТОКИНИН өсіп келе жатқан өркен жасушаларының бөлінуін реттейді;

жемістің өсуіне әсер етеді;
жапырақтың қартаю үрдісін тежейді,
тұқым мен бүршіктің өнуіне әсер етеді. 
Цитокинин жасыл түсті жемістердің (орамжапырақ, салат) және жұлынған гүлдерді сақтаудың мерзімін ұзартады.

Абсциз қышқылы: Кей өсімдіктерде жапырақтың түзілуін; Бүршіктердің өсу жылдамдығын; Камбийдің бөлінуін тежейді; Өсімдіктердің қысқа дайындығын реттейді Абсциз қышқылы жапырақта, сабақта, жеміс пен тұқымда түзіліп, флоэма бойынша тасымалданады. . Өсімдіктің өсуіне ингибитор, лептесіктердің жабылып, жапырақтың түсуіне әсер етеді.

Абсциз қышқылының жоғарғы дәрежедегі концентрациясы өсуді мүлдем тоқтатады. Механизмі әлі күнге дейін белгісіз. Кейде Абсциз қышқылы бүкіл ағашқа бүріккенде бір мезгілде жемістердің жерге түседі. Этилен – жеміс пен жапырақтың өсуін (түсуін) реттеп, жасуша мембранасының өткізгіштігіне әсер етеді. Саңырауқұлақтар мен жоғары сатыдағы өсімдіктерге тән.  C2H4  өсімдіктің әр түрлі мүшелерінде түзіледі. Жемістің пісуін жылдамдатып, өсу үрдісін тежейді. Ауыл шаруашылығында піскен жемістерді бақылауда ұстауда қолданылады.