Сөз таптары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш Боттың аластағаны: zh,pl,es,ta,af,hu,et,el,ar,nl,sv,pt,eo,is,ru,mk,fi,stq,uk,be-x-old,nn,sah,az,tl,da,ko,fr,he,be,it,gl,id,de,ja,vi,tg,sk,hy,tt,en,cv,fy,ro,no,ca,la,fo,sl,cs,fa,bg,te,ka,km,nds,lt (strongly connected to [[kk:Сөз ... |
шӨңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол: | 1-жол: | ||
'''Сөз таптары''' {{lang-ru|части речи}} — өздеріне тән [[лексика]]-[[семантика|семантикалық]], [[морфология|морфологиялық]] және [[синтаксис|синтаксистік]] ортақ |
'''Сөз таптары''' {{lang-ru|части речи}} — өздеріне тән [[лексика]]-[[семантика|семантикалық]], [[морфология|морфологиялық]] және [[синтаксис|синтаксистік]] ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. '''Сөз таптары''' үш түрлі белгісімен сипатталады: |
||
* '''а)''' Белгілі |
* '''а)''' Белгілі топқа жататын сөздердің [[семантика|семантикалық]] жағынан бірыңғайластығы (мысалы, [[зат есім|зат есімге]] заттық атаулар, [[етістік/етістікке]] қимылдық атаулар жатады); |
||
* '''ә)''' [[Сөз түрлендіруші]] [[грамматикалық категория|грамматикалық категорияларының]] ортақтығы; |
* '''ә)''' [[Сөз түрлендіруші]] [[грамматикалық категория|грамматикалық категорияларының]] ортақтығы; |
||
* '''б)''' [[Синтаксис|Синтаксистік]] қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, [[зат есім]], [[етістік|етістіктен]] үш белгінің үшеуі де табылады, ал [[одағай|одағайға]] екінші ([[морфология|морфологиялық]]) белгі тән емес. |
* '''б)''' [[Синтаксис|Синтаксистік]] қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, [[зат есім]], [[етістік|етістіктен]] үш белгінің үшеуі де табылады, ал [[одағай|одағайға]] екінші ([[морфология|морфологиялық]]) белгі тән емес. |
||
'''Сөз таптарының''' саны [[тілдер|тілдерде]] бірдей емес. Мысалы, қазіргі [[орыс тілі]] [[грамматика|грамматикасында]] '''10 |
'''Сөз таптарының''' саны [[тілдер|тілдерде]] бірдей емес. Мысалы, қазіргі [[орыс тілі]] [[грамматика|грамматикасында]] '''10 сөз табы''', ал [[қазақ тілі|қазақ тілінде]] '''9 сөз табы''' көрсетіліп жүр: |
||
# [[Зат есім]] |
# [[Зат есім]] |
||
# [[Сын есім]] |
# [[Сын есім]] |
||
16-жол: | 16-жол: | ||
[[Еліктеу сөздер]] [[қазақ тілі|қазақ тілінде]] бөлек сөз табы болса, [[орыс тілі|орыс тілінде]] [[одағай|одағайлардың]] құрамына кіреді. [[Қазақ тілі|Қазақ тілінде]] [[предлог]] жоқ, [[союз]], [[частицы]] [[орыс тілі|орыс тілінде]] бөлек сөз таптары, ал [[қазақ тілі|қазақ тілінде]] олар [[шылау]] сөзтабына біріктіріледі. |
[[Еліктеу сөздер]] [[қазақ тілі|қазақ тілінде]] бөлек сөз табы болса, [[орыс тілі|орыс тілінде]] [[одағай|одағайлардың]] құрамына кіреді. [[Қазақ тілі|Қазақ тілінде]] [[предлог]] жоқ, [[союз]], [[частицы]] [[орыс тілі|орыс тілінде]] бөлек сөз таптары, ал [[қазақ тілі|қазақ тілінде]] олар [[шылау]] сөзтабына біріктіріледі. |
||
'''Сөз таптары''' |
'''Сөз таптары''' толық мағыналы сөздер ([[зат есім]], [[сын есім]], [[етістік]], [[үстеу]]) және [[көмекші сөздер]] ([[шылау]], [[демеулік]], [[частицы]], [[артикль]] т. б.) болып табылады. [[Типология|Типологиялық]] тұрғыда [[есімдік]] пен [[сан есім|сан есімді]] жеке сөзтабы ретінде қарастыру күмәнді деп есептеледі. Олар [[синтаксистік функция|синтаксистік функциясы]] мен мағынасы жағынан әр текті және басқа сөз таптарына қатысты болып келеді. Кейбір тілдерде басқа сөз таптарының құрамында қаралады. Мысалы, үш, төрт есептік сан есімдері — [[зат есім]]-[[сан есім|сан есімдер]], үшінші, төртінші реттік сан есімдері [[сын есім]]-[[сан есім]] түрінде қаралады. [[Есімдік]] пен [[сан есім]] [[дәстүр]] бойынша толық мағыналы сөз таптарына жатқызылып жүр. Сөздерді тапқа бөлу мәселесі өте көне дәуірлерден басталады ([[Аристотель]], т. б. [[грек ғалымдары]], үнді ғалымдары [[Панини]], [[Яска]] т. б.). [[Тіл білім|Тіл білімінде]] сөз таптарын жіктеу мәселесі күні бүгінге дейін талас тудырып келеді. Оған байланысты проблемалар аз емес.<ref>Тіл білімі терминдерінін түсіндірме сөздігі — Алматы. |
||
"Сөздік-Словарь", 2005. ISBN 9965-409-88-9</ref> |
"Сөздік-Словарь", 2005. ISBN 9965-409-88-9</ref> |
||
==Тағы қараныз:== |
==Тағы қараныз:== |
16:32, 2014 ж. ақпанның 20 кезіндегі нұсқа
Сөз таптары орыс. части речи — өздеріне тән лексика-семантикалық, морфологиялық және синтаксистік ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. Сөз таптары үш түрлі белгісімен сипатталады:
- а) Белгілі топқа жататын сөздердің семантикалық жағынан бірыңғайластығы (мысалы, зат есімге заттық атаулар, етістік/етістікке қимылдық атаулар жатады);
- ә) Сөз түрлендіруші грамматикалық категорияларының ортақтығы;
- б) Синтаксистік қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, зат есім, етістіктен үш белгінің үшеуі де табылады, ал одағайға екінші (морфологиялық) белгі тән емес.
Сөз таптарының саны тілдерде бірдей емес. Мысалы, қазіргі орыс тілі грамматикасында 10 сөз табы, ал қазақ тілінде 9 сөз табы көрсетіліп жүр:
Еліктеу сөздер қазақ тілінде бөлек сөз табы болса, орыс тілінде одағайлардың құрамына кіреді. Қазақ тілінде предлог жоқ, союз, частицы орыс тілінде бөлек сөз таптары, ал қазақ тілінде олар шылау сөзтабына біріктіріледі.
Сөз таптары толық мағыналы сөздер (зат есім, сын есім, етістік, үстеу) және көмекші сөздер (шылау, демеулік, частицы, артикль т. б.) болып табылады. Типологиялық тұрғыда есімдік пен сан есімді жеке сөзтабы ретінде қарастыру күмәнді деп есептеледі. Олар синтаксистік функциясы мен мағынасы жағынан әр текті және басқа сөз таптарына қатысты болып келеді. Кейбір тілдерде басқа сөз таптарының құрамында қаралады. Мысалы, үш, төрт есептік сан есімдері — зат есім-сан есімдер, үшінші, төртінші реттік сан есімдері сын есім-сан есім түрінде қаралады. Есімдік пен сан есім дәстүр бойынша толық мағыналы сөз таптарына жатқызылып жүр. Сөздерді тапқа бөлу мәселесі өте көне дәуірлерден басталады (Аристотель, т. б. грек ғалымдары, үнді ғалымдары Панини, Яска т. б.). Тіл білімінде сөз таптарын жіктеу мәселесі күні бүгінге дейін талас тудырып келеді. Оған байланысты проблемалар аз емес.[1]
Тағы қараныз:
- Сөз айшықтары
- Сөз варианттары
- Сөзге морфемдік талдау
- Қаратпа сөз
- Сөздердің байланысу тәсілдері
- Сөздердің байланысу формалары
- Сөздердің орын тәртібі
- Сөздік
- Сөздік ұя
- Сөздің қызметі
- Сөздің лексикалық мағынасы
- Сөздің негізі
- Сөздің ішкі формасы
- Сөзжасам
- Сөз қолданыс
- Сөз құрамы
- Сөз мәдениеті
- Сөз
- Сөзтұлға
- Сөз тіркесі
- Сөз енгізу
- Сөз синтезі
- Сөйлем
- Модаль сөз
- Сөз табы
- Ділмәр Сөз
- Дәйек сөз
- Қыстырма сөз
- Төл сөз
- Төлеу сөз
- Етістікті сөз тіркестері
- Қосалқы Сөз
- Есімді сөз тіркестері
- Байырғы сөз
- Қос сөз
- Басқарушы сөз
- Индекстік сөз
- Қарапайым сөз
- Сөз Бостандығы
- Қысқарған сөз
- Машиналық сөз
- Алғы сөз
- Бөгде сөз
- Басқаратын сөз
- Туынды сөз
- Резервтелген сөз
- Сөз қолданылуы
- Сөз тіркесінің сыртқы формасы
- Сөзбе-сөз аударма
- Сөз түбірі
- Сөз қолдану ерекшеліктері
- Еліктеу сөз
- Ақындармен сөз жарыстыру
- Даналардан шыққан сөз
- Сөз (дауыс) поштасы
- Сөз енгізу құрылғысы
Пайдаланған әдебиет
- ↑ Тіл білімі терминдерінін түсіндірме сөздігі — Алматы. "Сөздік-Словарь", 2005. ISBN 9965-409-88-9
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|