Символизм (өнер)

Символизм — 19 ғасырдың соңғы ширегі мен 20 ғасырдың басында Еуропада әдебиет пен өнерде өріс алған ағым. Символизмнің шығуына буржуазиялық мәдениеттің дағдарысқа ұшырап, тарихи-әлеуметтік жағдайдың өзгеруі себеп болды. Символизм ағымында жазылған шығармалар шындықтан аулақтап мистикаға, декаденттік сарындарға бой ұрды. Көркемөнердің қоғамдық-әлеуметтік мәнін мансұқтап, адам болмысын танытудан гөрі қаһарманның дарашылдығын жақтады, әлеуметтік мәселелерден бой тартты. Символизм эстетикасының негізі 19 ғасырдың 60 — 70-жылдарында П.Верлен, С.Малларме, А.Рембо, т.б. шығармаларында көрініс тапты. Символистер теориялық түп қазығын немістің идеалист философтары А.Шопенгауэр, Э.Гартман, Ф.Ницше еңбектерінен алды. Ресей символистері батыстық символистердің ұстанған бағытын қабылдап, идеалистік философия тұрғысында шығармалар жазды (Д.Мережковский, Ф.Сологуб, З.Гиппиус, К.Бальмонт, т.б.). Орыс символистері сөз өнерін тереңдете мәнерлей түсті. Алғаш символизм ауқымында біраз шығармалар жазған орыстың көрнекті ақын-жазушылары А.Блок, В.Брюсев, т.б. кейінірек бұл бағыттан мүлдем бас тартты. Қазақ әдебиетінде символизм кең өріс алмағанымен, оның әсері 20 ғасырдың алғашқы ширегінде М.Жұмабаев, Б.Күлеев, С.Дөнентаев, т.б. қаламгерлер шығармаларында бой көрсетті. Реализм мен импрессионизм бағытынан бас тартқан символист-суретшілер картиналарының сюжетін көбіне мифология, мистикалық немесе фантастикалық сюжетке құра отырып, осыған орай кескіндемелік туындыларында адамның психологиялық көңіл-күйі мен сезім иірімдерін пошым, сызық пен бояу түсі арқылы беруге ұмтылды. Бейнелеу өнерінде Г.Моро, О.Редон, П.Гоген, А.Беклин, Э.К. Берн-Джонс, М.К. Чюрленис, М.А. Врубель сынды қылқалам шеберлері символистік бағытта көркем туындылар жасады.