Исатай Тайманұлы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 11-жол: | 11-жол: | ||
| spouse = |
| spouse = |
||
}} |
}} |
||
'''Тайманұлы, Исатай''' ('''Исатай Тайманов''') ([[1791]] |
'''Тайманұлы, Исатай''' ('''Исатай Тайманов''') ([[1791]]—[[1838]] [[шілде 12|шілденің 12-сі]]) — [[Бөкей ордасы]]ндағы патшаның отарлау саясатына қарсы бағытталған көтерілістің [[1836]]-[[1837|37]] басшысы. |
||
[[Кіші жүз]] [[Байұлы]]ның [[Беріш]] руынан, [[Жоңғар шапқыншылығы]] кезінде атағы шыққан [[Ағатай батыр]]дың ұрпағы. |
[[Кіші жүз]] [[Байұлы]]ның [[Беріш]] руынан, [[Жоңғар шапқыншылығы]] кезінде атағы шыққан [[Ағатай батыр]]дың ұрпағы. |
||
| 21-жол: | 21-жол: | ||
[[1817]], [[1828]] ж. Исатай Тайманов жала жабылып түрмеде жатып шығады. Ақталып шыққаннан кейін Жәңгір ханның тапсыруы бойынша [[1826]] ж. [[қараша 29]] [[Петербор]]дан қайтып келе жатқан [[Бұхар]] елшісін [[Сарайшық]] бекінісінде қарсы алып, [[Бөкей Ордасы]]нда онымен бірге болды. |
[[1817]], [[1828]] ж. Исатай Тайманов жала жабылып түрмеде жатып шығады. Ақталып шыққаннан кейін Жәңгір ханның тапсыруы бойынша [[1826]] ж. [[қараша 29]] [[Петербор]]дан қайтып келе жатқан [[Бұхар]] елшісін [[Сарайшық]] бекінісінде қарсы алып, [[Бөкей Ордасы]]нда онымен бірге болды. |
||
Исатай Тайманов қанаудан, зорлық-зомбылықтан, жоқшылықтан ашынған халықтың наразылығы мен толқуларын ([1818]]-[[1819|19]], [[1827]] |
Исатай Тайманов қанаудан, зорлық-зомбылықтан, жоқшылықтан ашынған халықтың наразылығы мен толқуларын ([1818]]-[[1819|19]], [[1827]]—[[1829|29]]) көріп өсті, сөйтіп патшаның отарлау саясатына қарсы күресу керек деген қорытындыға келді. |
||
[[1833]] ж. [[Жәңгір-Керей хан|Жәңгір хан]] [[Каспий]] жағалауындағы руларды екіге бөліп, бір жағын қайын атасы ірі жер иеленуші Қарауылқожаға басқартып қойды, И.Т.Қарауылқожаның озбыр билігіне тиым салуды хәннан батыл талап етті, өзі хан әкімдеріне бағынудан бас тартты. [[наурыз 17]] Қарауылқожа хан бұйрығы бойынша 500-дей қолмен И.Т.-ты ұстауға шықты. И.Т. оған қарсы 200 қолмен аттанды. Олардың батылдығынан сескенген Қарауылқожа кейін қайтуға мәжбүр болды. |
[[1833]] ж. [[Жәңгір-Керей хан|Жәңгір хан]] [[Каспий]] жағалауындағы руларды екіге бөліп, бір жағын қайын атасы ірі жер иеленуші Қарауылқожаға басқартып қойды, И.Т.Қарауылқожаның озбыр билігіне тиым салуды хәннан батыл талап етті, өзі хан әкімдеріне бағынудан бас тартты. [[наурыз 17]] Қарауылқожа хан бұйрығы бойынша 500-дей қолмен И.Т.-ты ұстауға шықты. И.Т. оған қарсы 200 қолмен аттанды. Олардың батылдығынан сескенген Қарауылқожа кейін қайтуға мәжбүр болды. |
||
12:01, 2007 ж. ақпанның 5 кезіндегі нұсқа
| Тайманұлы, Исатай | |
|---|---|
 | |
| Дүниеге келгені: | 1791 |
| Қайтыс болғаны: |
1838 шілденің 12-сі Ақбұлақ, Бөкей ордасы |
Тайманұлы, Исатай (Исатай Тайманов) (1791—1838 шілденің 12-сі) — Бөкей ордасындағы патшаның отарлау саясатына қарсы бағытталған көтерілістің 1836-37 басшысы.
Кіші жүз Байұлының Беріш руынан, Жоңғар шапқыншылығы кезінде атағы шыққан Ағатай батырдың ұрпағы.
Исатай Тайманов ел ісіне ерте араласқан. Бөкей хан Исатай Таймановты 1812 ж. Жайықтағы Беріш руынә старшын етіп тағайындаған.
1814 ж. қараша 25 Орынбор шекара комиссиясы осы орынға бекітіп, басқаруындағы руларға Каспий теңізінің жағалуынан (Кокаревск мен Кулпинск кордондарының аралығы) қоныс белгілеп берген.
1817, 1828 ж. Исатай Тайманов жала жабылып түрмеде жатып шығады. Ақталып шыққаннан кейін Жәңгір ханның тапсыруы бойынша 1826 ж. қараша 29 Петербордан қайтып келе жатқан Бұхар елшісін Сарайшық бекінісінде қарсы алып, Бөкей Ордасында онымен бірге болды.
Исатай Тайманов қанаудан, зорлық-зомбылықтан, жоқшылықтан ашынған халықтың наразылығы мен толқуларын ([1818]]-19, 1827—29) көріп өсті, сөйтіп патшаның отарлау саясатына қарсы күресу керек деген қорытындыға келді.
1833 ж. Жәңгір хан Каспий жағалауындағы руларды екіге бөліп, бір жағын қайын атасы ірі жер иеленуші Қарауылқожаға басқартып қойды, И.Т.Қарауылқожаның озбыр билігіне тиым салуды хәннан батыл талап етті, өзі хан әкімдеріне бағынудан бас тартты. наурыз 17 Қарауылқожа хан бұйрығы бойынша 500-дей қолмен И.Т.-ты ұстауға шықты. И.Т. оған қарсы 200 қолмен аттанды. Олардың батылдығынан сескенген Қарауылқожа кейін қайтуға мәжбүр болды.
И.Т. 1836 ж. шілдеде 17 адаммен ел талабын ханға білдіруге бара жатқанда жол жөнекей 100 шақты адам келіп қосылды.
И.Т. 1836, 1837 ж. шілде 11 Орынбор генерал-губернаторы В.А. Перовскийге, 1837 ж. қараша 2 ханға жазған шағым хаттарында «Қара халыққа» жасалған қиянаттарды атап көрсетті. Оған біраз рулардың адамдары (300, кейде 600) қол қойды. Тексеру жүргізілгенмен кейін И.Т.-тың талаптары ескерусіз қалды. Сонан соң ол шаруаларды қарулы көтеріліске бағыттады.
1836 ж. аяғында Каспий теңізінің солт. жағалауындағы халық Қарауылқожа мен Балқы биге бағынудан бас тартты. 1837 ж. қазан айына дейін Адай, Беріш, Байбақты, Ысық, Жаппас, т.б. рулардан мыңнан астам үй Исатайдың қол астына көшіп келді.
1837 ж. И.Т. 3500-дей қол жинап, ашық көтеріліске шықты да, екі жұмаға жуық хан ордасын қамауға алды. Бұл көтерілісті 1837 ж. қараша 15 Геке басқарған 1200-дей патша әскерлері басып тастады. Осы соғыста И.Т.-тың баласы әйелімен қаза тапты.
Күш тең болмағандықтан И.Т, М. Өтемісұлы, т.б. сенімді 40 жолдасымен қарулы тосқауылды бүзып, Оралдан өтіп кетті. И.Т. Кіші жүзден екі мындай қол жинап, Хиуа ханның көмегін күтіп жүрген Қайыпқалимен уақытша табысты. Ол тек өзінің қолын нығайтып, жауды жеңу үшін осындай келісімге келді.
1838 ж. И.Т.Баймұхаммед сұлтанның ордасына шабуыл жасамақшы болды. И.Т. осы шайқаста Ақбұлақ өзенінің бойында ішкі-сыртқы жаудың қоршауында қалып, қаза тапты (1838 ж. шілде 12).