Электр тогы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш Bot: Migrating 86 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q11651 (translate me)
шӨңдеу түйіні жоқ
1-жол: 1-жол:
{{redirect|Ток}}
{{redirect|Ток}}
'''Электр тогы''' (Э.т) – [[Электр_Қозғаушы_Күш|электр қозғаушы күштің]] әсерінен [[Заряд|зарядтардың]] ([[Заряд|зарядталған]] бөлшектер немесе [[Дене|дене]]) бағытталған қозғалысы.
'''Электр тогы''' (Э.т) – [[электр қозғаушы күш]]тің әсерінен [[заряд]]тардың ([[Заряд|зарядталған]] бөлшектер немесе [[Дене|дене]]) бағытталған қозғалысы.
Бұл зарядталған бөлшектер: [[Өткізгіштер|өткізгіштерде]] — [[электрон]]дар, [[электролиттер]]де —[[ион]]дар ([[катион]]дар мен [[анион]]дар), [[газ]]да —иондар мен электрондар, арнайы жағдайдағы [[вакуум]]да — электрондар, [[жартылай өткізгіштер]]де —электрондар мен [[кемтік]]тер (электронды-кемтіктік өтімділік) болып табылады.
Бұл зарядталған бөлшектер: [[өткізгіш]]терде — [[электрон]]дар, [[электролиттер]]де —[[ион]]дар ([[катион]]дар мен [[анион]]дар), [[газ]]да —иондар мен электрондар, арнайы жағдайдағы [[вакуум]]да — электрондар, [[жартылай өткізгіштер]]де —электрондар мен [[кемтік]]тер (электронды-кемтіктік өтімділік) болып табылады.


Электр тогы [[энергетика]] саласында — энергияны алыс қашықтыққа жеткізу үшін, ал [[телекоммуникация]] саласында — [[ақпарат]]ты шалғайға тасымалдау үшін қолданылады.
Электр тогы [[энергетика]] саласында — энергияны алыс қашықтыққа жеткізу үшін, ал [[телекоммуникация]] саласында — [[ақпарат]]ты шалғайға тасымалдау үшін қолданылады.
8-жол: 8-жол:
Электр тогының бағыты шартты түрде өткізгіштердегі оң [[Заряд_тасымалдаушылар|заряд тасушылардың]] орын ауыстыру бағыты алынады, бірақ өткізгіштердегі заряд тасушылардың заряды теріс (мысалы, металда электрон) болғандықтан ток бағыты электрондардың бағытына қарсы келеді.
Электр тогының бағыты шартты түрде өткізгіштердегі оң [[Заряд_тасымалдаушылар|заряд тасушылардың]] орын ауыстыру бағыты алынады, бірақ өткізгіштердегі заряд тасушылардың заряды теріс (мысалы, металда электрон) болғандықтан ток бағыты электрондардың бағытына қарсы келеді.
Токтың '''[[Тұрақты_Ток|тұрақты ток]]''' ({{lang-en|direct current}}, '''DC''') (англ. direct current, DC) және '''[[Айнымалы_ток|айнымалы ток]]''' ({{lang-en|alternating current}}, '''AC''') деп аталатын екі түрі бар.
Токтың '''[[тұрақты ток]]''' ({{lang-en|direct current}}, '''DC''') (англ. direct current, DC) және '''[[айнымалы ток]]''' ({{lang-en|alternating current}}, '''AC''') деп аталатын екі түрі бар.


* '''Тұрақты ток''' — уақыт бойынша бағыты және шамасы аз өзгереді.
* '''Тұрақты ток''' — уақыт бойынша бағыты және шамасы аз өзгереді.
16-жол: 16-жол:
Айнымалы ток жоғарғы жиілікте өткізгіш сыртына ығыстырылады, бұл [[скин-эффект]] құбылысы деп аталады.
Айнымалы ток жоғарғы жиілікте өткізгіш сыртына ығыстырылады, бұл [[скин-эффект]] құбылысы деп аталады.


Э. т. физ. табиғатына қарай [[Өткізгіштік|өткізгіштік]] Э. т. ([[Электр өрісі|электр өрісінің]] әсерінен [[Өткізгіштер|өткізгіште]] не [[Шалаөткізгіштер|шала өткізгіште]] пайда болатын ток тасушылардың реттелген қозғалысы), [[Конвекция|конвекциялық]] Э. т. ([[Электр_Өткізгіштік|электрлік өткізгіштігі]] болмайтын ортадағы не вакуумдағы зарядталған бөлшектер мен денелердің қозғалысы), [[Поляризация|поляризациялық]] Э. т. ([[Диэлектрик|диэлектриктегі]] [[Поляризация|поляризациялық]] өзгеруі нәтижесінде ондағы байланысқан зарядталған бөлшектердің қозғалысы) болып бөлінеді. Э. т-ның өлшеуішіне ток күші және ток тығыздығы алынады. Э. т. [[Магнит_өрісі|магнит өрісінің]] көзі болып есептеледі. Магнит өрісін қарастырған жағдайда Э. т.: макроскопиялық ток (өткізгіштік және конвекц. Э. т.), молекулалық ток (ортаны құрайтын [[Атом|атом]], [[Молекула|молекула]] және иондардағы электрондардың қозғалысына сәйкес келетін микротоктар; ығысу тогы) болып ажыратылады.
Э. т. физ. табиғатына қарай [[өткізгіштік]] Э. т. ([[Электр өрісі|электр өрісінің]] әсерінен [[Өткізгіштер|өткізгіште]] не [[Шалаөткізгіштер|шала өткізгіште]] пайда болатын ток тасушылардың реттелген қозғалысы), [[конвекция]]лық Э. т. ([[Электр_өткізгіштік|электрлік өткізгіштігі]] болмайтын ортадағы не вакуумдағы зарядталған бөлшектер мен денелердің қозғалысы), поляризациялық Э. т. ([[диэлектрик]]тегі [[поляризация]]лық өзгеруі нәтижесінде ондағы байланысқан зарядталған бөлшектердің қозғалысы) болып бөлінеді. Э. т-ның өлшеуішіне ток күші және ток тығыздығы алынады. Э. т. [[магнит өрісі]]нің көзі болып есептеледі. Магнит өрісін қарастырған жағдайда Э. т.: макроскопиялық ток (өткізгіштік және конвекц. Э. т.), молекулалық ток (ортаны құрайтын [[атом]], [[молекула]] және иондардағы электрондардың қозғалысына сәйкес келетін микротоктар; ығысу тогы) болып ажыратылады.
== Дереккөздер ==

<references/>
{{Суретсіз мақала}}
{{Суретсіз мақала}}
[[Санат:Электрлік]]
[[Санат:Электрлік]]

10:39, 2014 ж. шілденің 7 кезіндегі нұсқа

«Ток» беті осы бетке бағытталған.

Электр тогы (Э.т) – электр қозғаушы күштің әсерінен зарядтардың (зарядталған бөлшектер немесе дене) бағытталған қозғалысы. Бұл зарядталған бөлшектер: өткізгіштерде — электрондар, электролиттерде —иондар (катиондар мен аниондар), газда —иондар мен электрондар, арнайы жағдайдағы вакуумда — электрондар, жартылай өткізгіштерде —электрондар мен кемтіктер (электронды-кемтіктік өтімділік) болып табылады.

Электр тогы энергетика саласында — энергияны алыс қашықтыққа жеткізу үшін, ал телекоммуникация саласында — ақпаратты шалғайға тасымалдау үшін қолданылады.

Сипаттамалар

Электр тогының бағыты шартты түрде өткізгіштердегі оң заряд тасушылардың орын ауыстыру бағыты алынады, бірақ өткізгіштердегі заряд тасушылардың заряды теріс (мысалы, металда электрон) болғандықтан ток бағыты электрондардың бағытына қарсы келеді.

Токтың тұрақты ток (ағылш. direct current, DC) (англ. direct current, DC) және айнымалы ток (ағылш. alternating current, AC) деп аталатын екі түрі бар.

  • Тұрақты ток — уақыт бойынша бағыты және шамасы аз өзгереді.
2-сурет. Айнымалы ток тербелісі
3-сурет. Периодты i(t) айнымалы токтың графигі
  • Айнымалы ток — бағыты мен шамасы периодты түрде өзгеріп отыратын электр тогы. Ал техникада айнымалы ток деп ток күші мен кернеудің период ішіндегі орташа мәні нөлге тең болатын периодты ток түсіндіріледі. Айнымалы ток байланыс құрылғыларында (радио, теледидар, телефон т.б.) кеңінен қолданылады.

Ток күші (және кернеу) өзгерісі (тербеліс) қайталанатын уақыттың (секундтпен берілген) ең қысқа аралығы период (Т) деп аталады (3-сурет). Айнымалы токтың тағы бір маңызды сипаттамасы — жиілік (ƒ). Уақыт бірлігінде жасалған периодтар саны жиілік деп аталады. Айнымалы ток жоғарғы жиілікте өткізгіш сыртына ығыстырылады, бұл скин-эффект құбылысы деп аталады.

Э. т. физ. табиғатына қарай өткізгіштік Э. т. (электр өрісінің әсерінен өткізгіште не шала өткізгіште пайда болатын ток тасушылардың реттелген қозғалысы), конвекциялық Э. т. (электрлік өткізгіштігі болмайтын ортадағы не вакуумдағы зарядталған бөлшектер мен денелердің қозғалысы), поляризациялық Э. т. (диэлектриктегі поляризациялық өзгеруі нәтижесінде ондағы байланысқан зарядталған бөлшектердің қозғалысы) болып бөлінеді. Э. т-ның өлшеуішіне ток күші және ток тығыздығы алынады. Э. т. магнит өрісінің көзі болып есептеледі. Магнит өрісін қарастырған жағдайда Э. т.: макроскопиялық ток (өткізгіштік және конвекц. Э. т.), молекулалық ток (ортаны құрайтын атом, молекула және иондардағы электрондардың қозғалысына сәйкес келетін микротоктар; ығысу тогы) болып ажыратылады.

Дереккөздер

«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Электр_тогы&oldid=2155067» бетінен алынған