Құм: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Навигацияға өту
Іздеуге өту
Content deleted Content added
Arystanbek (талқылау | үлесі) ш clean up, replaced: Пайдаланған әдебиет → Дереккөздер using AWB |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
[[Сурет:Қосшағыл құмды алқап.jpg|thumb|right|200px|Қосшағыл құмындағы құмды [[шағыл]]дар]] |
|||
'''Құм'''– ұсақ түйірлі борпылдақ шөгінді тау жыныстары. Пайда болу тегі жағынан құмдар көлдік, теңіздік, флювиогляциалдық (сулық-мұздық), элювийлік, делювийлік, пролювийлік және эолдық (желдік) топтарға бөлінеді. |
|||
'''Құм'''<ref>Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5</ref> – ұсақ түйірлі борпылдақ [[шөгінді]] [[тау жынысы]]. [[Құрам]]ында әр түрлі [[минерал]]дар мен тау жыныстарының түйіршіктері бар. |
|||
== Топтары == |
|||
<ref name="source1">Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы</ref> |
|||
Пайда болу тегі жағынан құмдар бірнеше топтарға бөлінеді: |
|||
| ⚫ | |||
* көлдік |
|||
| ⚫ | |||
* теңіздік |
|||
* флювиогляциалдық ([[су]]лық-[[мұздық]]) |
|||
* [[элювий]]лік |
|||
* [[делювий]]лік |
|||
* [[пролювий]]лік және эолдық ([[жел]]дік). |
|||
== Түйір мөлшеріне қарай жіктелуі == |
|||
{{wikify}} |
|||
[[Сурет:PismoBeachSand.JPG|thumb|right|200px|Ұсақ түйірлі құм]] |
|||
{{Суретсіз мақала}} |
|||
[[Сурет:KelsoSandMarch2010.jpg|thumb|right|200px|Өте ұсақ түйірлі құм]] |
|||
* Өте ұсақ түйірлі (0,05-0,1 мм) |
|||
* Ұсақ түйірлі (0,1-1,00 мм) |
|||
* Ірі түйірлі (1-2 мм) |
|||
Саз [[алеврит]] мөлшерінің молаюына қарай алевритті құм , сазды құм болып ажыратылады. |
|||
== Түстері == |
|||
[[Санат:Шөгінді тау жыныстары]] |
|||
[[Құрам]]ындағы [[тау жыныстары]]ның, минералдардың және олардың сыртын қаптаған әр түрлі минералдық заттардың түсіне сәйкес құм [[ақ]], [[сары]], [[қоңыр]], қара, [[қызыл]], т.б. түсті болады. |
|||
== Қасиеті == |
|||
Құраушы бөліктерінің ірілігі әр түрлі және қуыстылығы жоғары (20%-дан астам) болғандықтан құм су, [[мұнай]], [[газ]] сияқты заттарды бойына жеңіл сіңдіреді. |
|||
<br /> |
|||
Құм құрамында [[алтын]], [[платина]], [[алмас]], [[сапфир]], [[лағыл]], [[циркон]] сияқты сирек минералдар көп шоғырланса, пайдалы қазынды болып саналады. |
|||
== Пайдалануына қарай топтары == |
|||
* Жаппай - [[автомобиль]] және [[темір жол]] [[құрылыс]]ында, [[бетон]], [[цемент]] [[ерітінді]]сін даярлауда, [[силикат]]тық [[құрылыс материалдары]]н өндіруде және басқа салаларда пайдаланылатындар жатады. |
|||
* Арнаулы [[мақсат]]та - [[құю]] [[өндіріс]]інде ([[форма]]лық құмдар), [[от]]қа төзімді материалдар ([[динас]]), [[фарфор]] - [[фаянс]], [[әйнек]], абразивтік материалдар ([[қайрақ]], [[егеу]]) өндіруде қолданылатындар жатады. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Санат:Шөгінді тау жыныстары]][[Санат:Құм]][[Санат:Құрылыс материалдары]][[Санат:Шөгінді тау жыныстары]] |
|||
{{stub}} |
|||
15:39, 2014 ж. шілденің 25 кезіндегі нұсқа
Құм[1] – ұсақ түйірлі борпылдақ шөгінді тау жынысы. Құрамында әр түрлі минералдар мен тау жыныстарының түйіршіктері бар.
Топтары
Пайда болу тегі жағынан құмдар бірнеше топтарға бөлінеді:
- көлдік
- теңіздік
- флювиогляциалдық (сулық-мұздық)
- элювийлік
- делювийлік
- пролювийлік және эолдық (желдік).
Түйір мөлшеріне қарай жіктелуі
- Өте ұсақ түйірлі (0,05-0,1 мм)
- Ұсақ түйірлі (0,1-1,00 мм)
- Ірі түйірлі (1-2 мм)
Саз алеврит мөлшерінің молаюына қарай алевритті құм , сазды құм болып ажыратылады.
Түстері
Құрамындағы тау жыныстарының, минералдардың және олардың сыртын қаптаған әр түрлі минералдық заттардың түсіне сәйкес құм ақ, сары, қоңыр, қара, қызыл, т.б. түсті болады.
Қасиеті
Құраушы бөліктерінің ірілігі әр түрлі және қуыстылығы жоғары (20%-дан астам) болғандықтан құм су, мұнай, газ сияқты заттарды бойына жеңіл сіңдіреді.
Құм құрамында алтын, платина, алмас, сапфир, лағыл, циркон сияқты сирек минералдар көп шоғырланса, пайдалы қазынды болып саналады.
Пайдалануына қарай топтары
- Жаппай - автомобиль және темір жол құрылысында, бетон, цемент ерітіндісін даярлауда, силикаттық құрылыс материалдарын өндіруде және басқа салаларда пайдаланылатындар жатады.
- Арнаулы мақсатта - құю өндірісінде (формалық құмдар), отқа төзімді материалдар (динас), фарфор - фаянс, әйнек, абразивтік материалдар (қайрақ, егеу) өндіруде қолданылатындар жатады.
Дереккөздер
- ↑ Қазақстан табиғаты:Энциклопедия / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы:" Қазақ энциклопедиясы" ЖШС, 2011. Т.З. - 304 бет. ISBN 9965-893-64-0 (Т.З.), ISBN 9965-893-19-5