Халықаралық бірліктер жүйесі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Өңдеу түйіні жоқ |
Arystanbek (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол: | 1-жол: | ||
'''Өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесі''' ({{lang-fr|'''S'''ystème '''I'''nternational d'unités, SI}}) — өлшемдердің халықаралық қалыпы, метрикалық жүйесінің заманауи нұсқасы. |
'''Өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесі''' ({{lang-fr|'''S'''ystème '''I'''nternational d'unités, SI}}) — өлшемдердің халықаралық қалыпы, метрикалық жүйесінің заманауи нұсқасы. |
||
SI күнделікті өмірмен қатар [[ғылым]] және [[техника]]да әлемдегі ең көп пайдаланатын бірліктер жүйесі болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көп елдерінде SI заңды түрдегі бірліктер жүйесі ретінде қабылданған және тіпті күнделікті өмірде дәстүрлі бірліктерді қолданатын елдердің өзі осы жүйе бірліктерін ғылымда әрқашан дерлік пайдаланады. Осы аздаған елдер (мысалы, [[АҚШ]]) дәстүрлі бірліктердің өзін SI бірліктерне ауыстырған |
SI күнделікті өмірмен қатар [[ғылым]] және [[техника]]да әлемдегі ең көп пайдаланатын бірліктер жүйесі болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көп елдерінде SI заңды түрдегі бірліктер жүйесі ретінде қабылданған және тіпті күнделікті өмірде дәстүрлі бірліктерді қолданатын елдердің өзі осы жүйе бірліктерін ғылымда әрқашан дерлік пайдаланады. Осы аздаған елдер (мысалы, [[АҚШ]]) дәстүрлі бірліктердің өзін SI бірліктерне ауыстырған. |
||
Бұл жүйе мына өлшемдерге негізделінеді: [[ұзындық]], [[ |
Бұл жүйе мына өлшемдерге негізделінеді: [[ұзындық]], [[жол]] және [[орын ауыстыру]] үшін — [[метр]], масса үшін — [[килограмм]], [[уақыт]] үшін — [[секунд]]. |
||
{| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto" |
{| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto" |
||
26-жол: | 25-жол: | ||
|[[уақыт]] |
|[[уақыт]] |
||
|- |
|- |
||
![[ампер]] |
![[Ампер (өлшем бірлік)|ампер]] |
||
|'''A''' |
|'''A''' |
||
|[[ток күші]] |
|[[ток күші]] |
||
34-жол: | 33-жол: | ||
|[[термодинамикалық температура]] |
|[[термодинамикалық температура]] |
||
|- |
|- |
||
![[ |
![[молль]] |
||
|'''mol''' |
|'''mol''' |
||
|[[ |
|[[зат мөлшері]] |
||
|- |
|- |
||
![[кандела]] |
![[кандела]] |
||
44-жол: | 43-жол: | ||
|} |
|} |
||
Метр, килограм, |
Метр, килограм, секунд бірі-бірімен үйлестіріліп қолдануы мүмкін. Бұл әртүрлі өлшемдер жасайды. Мысалы, [[көлем]], [[қуат]], [[қысым]], [[жылдамдық]] дегендер үшін. |
||
Кей уақытта үлкендеу мен кішілеу өлшеу мағыналарын айтқанда, өлшем атаулары алдына арнайы префикс қосылады. Мысалы, ''кило'' — «1000», ''милли'' — «0,001». Сонда [[километр]] — 1000 метр болады, [[миллиграм]] — 1/1000 [[грам]] бөлшегі. Осы арнайы префикстер үшін төменгі кестені қараңыз. |
Кей уақытта үлкендеу мен кішілеу өлшеу мағыналарын айтқанда, өлшем атаулары алдына арнайы префикс қосылады. Мысалы, ''кило'' — «1000», ''милли'' — «0,001». Сонда [[километр]] — 1000 метр болады, [[миллиграм]] — 1/1000 [[грам]] бөлшегі. Осы арнайы префикстер үшін төменгі кестені қараңыз. |
20:26, 2014 ж. желтоқсанның 19 кезіндегі нұсқа
Өлшем бірліктерінің халықаралық жүйесі (фр. Système International d'unités, SI) — өлшемдердің халықаралық қалыпы, метрикалық жүйесінің заманауи нұсқасы.
SI күнделікті өмірмен қатар ғылым және техникада әлемдегі ең көп пайдаланатын бірліктер жүйесі болып табылады. Қазіргі кезде әлемнің көп елдерінде SI заңды түрдегі бірліктер жүйесі ретінде қабылданған және тіпті күнделікті өмірде дәстүрлі бірліктерді қолданатын елдердің өзі осы жүйе бірліктерін ғылымда әрқашан дерлік пайдаланады. Осы аздаған елдер (мысалы, АҚШ) дәстүрлі бірліктердің өзін SI бірліктерне ауыстырған.
Бұл жүйе мына өлшемдерге негізделінеді: ұзындық, жол және орын ауыстыру үшін — метр, масса үшін — килограмм, уақыт үшін — секунд.
Атауы | Халықаралық белгілеуі |
Өлшемі |
---|---|---|
метр | m | ұзындық |
килограм | kg | масса |
секунд | s | уақыт |
ампер | A | ток күші |
келвин | K | термодинамикалық температура |
молль | mol | зат мөлшері |
кандела | cd | жарық қарқыны |
Метр, килограм, секунд бірі-бірімен үйлестіріліп қолдануы мүмкін. Бұл әртүрлі өлшемдер жасайды. Мысалы, көлем, қуат, қысым, жылдамдық дегендер үшін.
Кей уақытта үлкендеу мен кішілеу өлшеу мағыналарын айтқанда, өлшем атаулары алдына арнайы префикс қосылады. Мысалы, кило — «1000», милли — «0,001». Сонда километр — 1000 метр болады, миллиграм — 1/1000 грам бөлшегі. Осы арнайы префикстер үшін төменгі кестені қараңыз.
Атауы | йотта- | зетта- | екса- | пета- | тера- | гига- | мега- | кило- | һекто- | дека- |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Халықаралық белгілеуі |
Y | Z | E | P | T | G | M | k | h | da |
Еселігі | 1024 | 1021 | 1018 | 1015 | 1012 | 109 | 106 | 103 | 102 | 101 |
Атауы | деси- | сенти- | милли- | микро- | нано- | пико- | фемто- | атто- | зепто- | йокто- |
Халықаралық белгілеуі |
d | c | m | µ | n | p | f | a | z | y |
Еселігі | 10−1 | 10−2 | 10−3 | 10−6 | 10−9 | 10−12 | 10−15 | 10−18 | 10−21 | 10−24 |
Дереккөздер
- ↑ Barry N. Taylor, Ed. The International System of Units (SI) — Gaithersburg, MD: National Institute of Standards and Technology. — P. 9.
- ↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |