Сөз таптары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
| 1-жол: | 1-жол: | ||
'''Сөз таптары''' {{lang-ru|части речи}} — өздеріне тән [[лексика]]-[[семантика]]лық, [[морфология]]лық және [[синтаксис]]тік ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. '''Сөз таптары''' үш түрлі белгісімен сипатталады: |
'''Сөз таптары''' {{lang-ru|части речи}} — өздеріне тән [[лексика]]-[[семантика]]лық, [[морфология]]лық және [[синтаксис]]тік ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. '''Сөз таптары''' үш түрлі белгісімен сипатталады: |
||
* '''а)''' Белгілі топқа жататын сөздердің [[семантика]]лық жағынан бірыңғайластығы (мысалы, [[зат есім]]ге заттық атаулар, [[етістік |
* '''а)''' Белгілі топқа жататын сөздердің [[семантика]]лық жағынан бірыңғайластығы (мысалы, [[зат есім]]ге заттық атаулар, [[етістік]]ке қимылдық атаулар жатады); |
||
* '''ә)''' |
* '''ә)''' Сөз түрлендіруші [[грамматикалық категория]]ларының ортақтығы; |
||
* '''б)''' [[Синтаксис]]тік қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, [[зат есім]], [[етістік]]тен үш белгінің үшеуі де табылады, ал [[одағай]]ға екінші ([[морфология]]лық) белгі тән емес. |
* '''б)''' [[Синтаксис]]тік қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, [[зат есім]], [[етістік]]тен үш белгінің үшеуі де табылады, ал [[одағай]]ға екінші ([[морфология]]лық) белгі тән емес. |
||
| 15-жол: | 15-жол: | ||
# [[Одағай]] |
# [[Одағай]] |
||
[[Еліктеу сөздер]] [[қазақ тілі]]нде бөлек сөз табы болса, [[орыс тілі]]нде [[одағай]]лардың құрамына кіреді. [[Қазақ тілі]]нде |
[[Еліктеу сөздер]] [[қазақ тілі]]нде бөлек сөз табы болса, [[орыс тілі]]нде [[одағай]]лардың құрамына кіреді. [[Қазақ тілі]]нде предлог жоқ, союз, частицы [[орыс тілі]]нде бөлек сөз таптары, ал [[қазақ тілі]]нде олар [[шылау]] сөзтабына біріктіріледі. |
||
'''Сөз таптары''' толық мағыналы сөздер ([[зат есім]], [[сын есім]], [[етістік]], [[үстеу]]) және [[көмекші сөздер]] ([[шылау]], [[демеулік]], |
'''Сөз таптары''' толық мағыналы сөздер ([[зат есім]], [[сын есім]], [[етістік]], [[үстеу]]) және [[көмекші сөздер]] ([[шылау]], [[демеулік]], частицы, [[артикль]] т. б.) болып табылады. [[Типология]]лық тұрғыда [[есімдік]] пен [[сан есім]]ді жеке сөзтабы ретінде қарастыру күмәнді деп есептеледі. Олар синтаксистік функциясы мен мағынасы жағынан әр текті және басқа сөз таптарына қатысты болып келеді. Кейбір тілдерде басқа сөз таптарының құрамында қаралады. Мысалы, үш, төрт есептік сан есімдері — [[зат есім]]-[[сан есім]]дер, үшінші, төртінші реттік сан есімдері [[сын есім]]-[[сан есім]] түрінде қаралады. [[Есімдік]] пен [[сан есім]] [[дәстүр]] бойынша толық мағыналы сөз таптарына жатқызылып жүр. Сөздерді тапқа бөлу мәселесі өте көне дәуірлерден басталады ([[Аристотель]], т. б. грек ғалымдары, үнді ғалымдары Панини, Яска т. б.). [[Тіл білімі]]нде сөз таптарын жіктеу мәселесі күні бүгінге дейін талас тудырып келеді. Оған байланысты проблемалар аз емес.<ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref> |
||
«Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9</ref> |
|||
==Дереккөздер== |
==Дереккөздер== |
||
17:40, 2014 ж. желтоқсанның 31 кезіндегі нұсқа
Сөз таптары орыс. части речи — өздеріне тән лексика-семантикалық, морфологиялық және синтаксистік ортақ белгілердің негізінде қалыптасқан категориялары бар сөз топтары. Сөз таптары үш түрлі белгісімен сипатталады:
- а) Белгілі топқа жататын сөздердің семантикалық жағынан бірыңғайластығы (мысалы, зат есімге заттық атаулар, етістікке қимылдық атаулар жатады);
- ә) Сөз түрлендіруші грамматикалық категорияларының ортақтығы;
- б) Синтаксистік қызметінің ұқсастығы. Бірақ бұл үш белгі сөз таптарының бәрінен бірдей табыла бермейді. Мысалы, зат есім, етістіктен үш белгінің үшеуі де табылады, ал одағайға екінші (морфологиялық) белгі тән емес.
Сөз таптарының саны тілдерде бірдей емес. Мысалы, қазіргі орыс тілі грамматикасында 10 сөз табы, ал қазақ тілінде 9 сөз табы көрсетіліп жүр:
Еліктеу сөздер қазақ тілінде бөлек сөз табы болса, орыс тілінде одағайлардың құрамына кіреді. Қазақ тілінде предлог жоқ, союз, частицы орыс тілінде бөлек сөз таптары, ал қазақ тілінде олар шылау сөзтабына біріктіріледі.
Сөз таптары толық мағыналы сөздер (зат есім, сын есім, етістік, үстеу) және көмекші сөздер (шылау, демеулік, частицы, артикль т. б.) болып табылады. Типологиялық тұрғыда есімдік пен сан есімді жеке сөзтабы ретінде қарастыру күмәнді деп есептеледі. Олар синтаксистік функциясы мен мағынасы жағынан әр текті және басқа сөз таптарына қатысты болып келеді. Кейбір тілдерде басқа сөз таптарының құрамында қаралады. Мысалы, үш, төрт есептік сан есімдері — зат есім-сан есімдер, үшінші, төртінші реттік сан есімдері сын есім-сан есім түрінде қаралады. Есімдік пен сан есім дәстүр бойынша толық мағыналы сөз таптарына жатқызылып жүр. Сөздерді тапқа бөлу мәселесі өте көне дәуірлерден басталады (Аристотель, т. б. грек ғалымдары, үнді ғалымдары Панини, Яска т. б.). Тіл білімінде сөз таптарын жіктеу мәселесі күні бүгінге дейін талас тудырып келеді. Оған байланысты проблемалар аз емес.[1]
Дереккөздер
- ↑ Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005 жыл. ISBN 9965-409-88-9
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |