Нөсер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш →Дереккөздер: clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB |
ш -Санат:Су шаруашылығы; ±Санат:Ғылым→Санат:Жауын-шашын (HotCat құралының көмегімен) |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
[[Сурет:Rain in Kolkata.jpg|thumb|Жаңбыр]] |
[[Сурет:Rain in Kolkata.jpg|thumb|Жаңбыр]] |
||
'''Нөсер''' — күшті, бірақ қысқа мерзімдік конвективтік сипаттағы [[жаңбыр]], не [[қоңыржай ендік]]тердегі [[циклон]]дардың суық шебіндегі дүлей желді [[жаңбыр]].<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref> |
'''Нөсер''' — күшті, бірақ қысқа мерзімдік конвективтік сипаттағы [[жаңбыр]], не [[қоңыржай ендік]]тердегі [[циклон]]дардың суық шебіндегі дүлей желді [[жаңбыр]].<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref> |
||
Басталғанда төгіп жауып, күрт тыйыла қалуы мүмкін. Өте қысқа уақытқа созылуы жеке бұлттан немесе салқын шептегі жіңішке өңірді ғана қамтитын бұлттан жаууымен байланысты. Жылы жер бетіндегі салқын ауа массасынан түсетін Нөсер жаңбыр кейде бірнеше минутта-ақ өте шығады. [[Жаз]]дағы жергілікті [[конвекция]] жағдайында будақ жаңбыр [[бұлт]]ы кең алқапты қамтығанда немесе шептер өткенде Нөсер жаңбыр сағаттап жауады. Нөсер жауу екпіні түрліше, кейде ''21,5 мм/мин-қа'' жеткен кездері байқалған. Нөсер жауу уақыты артқан сайын екпіні кеми береді. Нөсер жаңбыр |
Басталғанда төгіп жауып, күрт тыйыла қалуы мүмкін. Өте қысқа уақытқа созылуы жеке бұлттан немесе салқын шептегі жіңішке өңірді ғана қамтитын бұлттан жаууымен байланысты. Жылы жер бетіндегі салқын ауа массасынан түсетін Нөсер жаңбыр кейде бірнеше минутта-ақ өте шығады. [[Жаз]]дағы жергілікті [[конвекция]] жағдайында будақ жаңбыр [[бұлт]]ы кең алқапты қамтығанда немесе шептер өткенде Нөсер жаңбыр сағаттап жауады. Нөсер жауу екпіні түрліше, кейде ''21,5 мм/мин-қа'' жеткен кездері байқалған. Нөсер жауу уақыты артқан сайын екпіні кеми береді. Нөсер жаңбыр тропиктік және [[экватор]]лық ендіктердегі жауын-шашынның негізгі түрі. Субтропиктік және [[қоңыржай белдеу]]лерде де өтіп тұрады. Нөсер термині синоптикалық метеорологияда жауын-шашынның барлық түріне де ([[қар]], [[қиыршық]]) қолданылады. |
||
- қазіргі түсінігімізде — шелектеп құятын өткінші жаңбыр. «Шелектеп құйғаңдай нөсер сабалап тұрды» |
- қазіргі түсінігімізде — шелектеп құятын өткінші жаңбыр. «Шелектеп құйғаңдай нөсер сабалап тұрды»<ref>[[Шәріпов Әди|Ә. Шәріпов]], Алыс жаға.</ref>. |
||
([[Шәріпов Әди|Ә. Шәріпов]], Алыс жаға.). |
|||
Сөз төркіні тек моңғол тілі деп шамалауға болады, «нүсэр» тұлғалы сөз моңғолдарда «қиын, ауыр» мағыналарында кездеседі. Осы сөздіктерге қарағанда, «нүсэр» сөзі моңғолдардың өзінде сирек қолданылатын тәрізді. Өйткені, келтірілген мысалдарда «нүсэр» сөзінің орнына, оның синонимі «хүнд» жиі тіркеседі. Осыған қарағанда, |
Сөз төркіні тек моңғол тілі деп шамалауға болады, «нүсэр» тұлғалы сөз моңғолдарда «қиын, ауыр» мағыналарында кездеседі. Осы сөздіктерге қарағанда, «нүсэр» сөзі моңғолдардың өзінде сирек қолданылатын тәрізді. Өйткені, келтірілген мысалдарда «нүсэр» сөзінің орнына, оның синонимі «хүнд» жиі тіркеседі. Осыған қарағанда, ескі сәз бе деген ойға қаласың. Жауған жаңбыр сипаты —«нүсэр» сөзін анықтауыш ретінде қолдануға кереғар көрінбейді. Өйткені жаңбырдың күштілігі қиындыққа ұшырататыны да белгілі. Осы себептенде алғаш «нөсер [[жаңбыр]]» (қиын жаңбыр мағынасында) тіркесі пайда болып, кейінгі кездерде «нөсер» жеке тұрып та жауынның күштілігін аңғартарлық дағдыға айналуы мүмкін. |
||
ескі сәз бе деген ойға қаласың. Жауған жаңбыр сипаты —«нүсэр» сөзін анықтауыш ретінде қолдануға кереғар көрінбейді. Өйткені жаңбырдың күштілігі қиындыққа ұшырататыны да белгілі. Осы себептенде алғаш «нөсер [[жаңбыр]]» (қиын жаңбыр мағынасында) тіркесі пайда болып, кейінгі кездерде «нөсер» жеке тұрып та жауынның күштілігін аңғартарлық дағдыға айналуы мүмкін. |
|||
==Нөсер ағындысы== |
==Нөсер ағындысы== |
||
Нөсер ағындысы — |
Нөсер ағындысы — |
||
# қарқынды жауын-шашын (нөсер) нәтижесінде пайда болған ағынды; |
# қарқынды жауын-шашын (нөсер) нәтижесінде пайда болған ағынды; |
||
| 21-жол: | 17-жол: | ||
<references/> |
<references/> |
||
| ⚫ | |||
{{wikify}} |
|||
| ⚫ | |||
[[Санат:Су шаруашылығы]] |
|||
{{stub}} |
|||
18:35, 2015 ж. ақпанның 16 кезіндегі нұсқа
Нөсер — күшті, бірақ қысқа мерзімдік конвективтік сипаттағы жаңбыр, не қоңыржай ендіктердегі циклондардың суық шебіндегі дүлей желді жаңбыр.[1]
Басталғанда төгіп жауып, күрт тыйыла қалуы мүмкін. Өте қысқа уақытқа созылуы жеке бұлттан немесе салқын шептегі жіңішке өңірді ғана қамтитын бұлттан жаууымен байланысты. Жылы жер бетіндегі салқын ауа массасынан түсетін Нөсер жаңбыр кейде бірнеше минутта-ақ өте шығады. Жаздағы жергілікті конвекция жағдайында будақ жаңбыр бұлты кең алқапты қамтығанда немесе шептер өткенде Нөсер жаңбыр сағаттап жауады. Нөсер жауу екпіні түрліше, кейде 21,5 мм/мин-қа жеткен кездері байқалған. Нөсер жауу уақыты артқан сайын екпіні кеми береді. Нөсер жаңбыр тропиктік және экваторлық ендіктердегі жауын-шашынның негізгі түрі. Субтропиктік және қоңыржай белдеулерде де өтіп тұрады. Нөсер термині синоптикалық метеорологияда жауын-шашынның барлық түріне де (қар, қиыршық) қолданылады.
- қазіргі түсінігімізде — шелектеп құятын өткінші жаңбыр. «Шелектеп құйғаңдай нөсер сабалап тұрды»[2].
Сөз төркіні тек моңғол тілі деп шамалауға болады, «нүсэр» тұлғалы сөз моңғолдарда «қиын, ауыр» мағыналарында кездеседі. Осы сөздіктерге қарағанда, «нүсэр» сөзі моңғолдардың өзінде сирек қолданылатын тәрізді. Өйткені, келтірілген мысалдарда «нүсэр» сөзінің орнына, оның синонимі «хүнд» жиі тіркеседі. Осыған қарағанда, ескі сәз бе деген ойға қаласың. Жауған жаңбыр сипаты —«нүсэр» сөзін анықтауыш ретінде қолдануға кереғар көрінбейді. Өйткені жаңбырдың күштілігі қиындыққа ұшырататыны да белгілі. Осы себептенде алғаш «нөсер жаңбыр» (қиын жаңбыр мағынасында) тіркесі пайда болып, кейінгі кездерде «нөсер» жеке тұрып та жауынның күштілігін аңғартарлық дағдыға айналуы мүмкін.
Нөсер ағындысы
Нөсер ағындысы —
- қарқынды жауын-шашын (нөсер) нәтижесінде пайда болған ағынды;
- жауын-шашын ағынынын қалыптасу процесінің жалпы атауы;
- қарастырылатын тұстама арқылы ағатын судың жиынтық мөлшері (көлемі);
- нөсерлік канализациямен қабылданатын су мөлшері.
Дереккөздер
- ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, Мектеп, 2002.
- ↑ Ә. Шәріпов, Алыс жаға.