Түйе шешпек

Түйе шешпек (тайлақ шешпек) — ерте замандарда ірі тойларда өткізілетін ойын. Бұл ойын түркі тайпаларда, оның ішінде қазақ арасында болғаны түрлі жазба деректерде, аңыздарда да кездеседі.

Ойын шарты

Ойынның шарты бойынша үстінде қалың кілем жауып, асыл бұйымдар артқан түйенің бұйдасын жалаңаш әйел тісімен шешіп жетектеп әкетуі керек. Және оған жас келіншек шығады. Мысалы, "Манас" жырында осындай салтқа Ороңқа шығады. Өткен ғасырда Ұлытау баурайында болған аста "түйені шешпекке" шыққан әйел "үлкендерінің көрген жерің, кішілерің туған жерің" деп келіп, шөккен түйенің бұйдасын тісімен шешіп әкетеді. Арқада өткен бір аста түйені шешпекке шыққан жас келіншек тәнін қолаң шашымен жауып, түйені жетектеп кеткендер нар тіккен жақ "жалаңаш шықпады" деп дау шығарып, биге жүгінеді. Сонда әділ би: "шаш әйелдің құдай жаратқан мүшесінің бірі, оған дау жүрмейді,"- деп әділ шешім айтады. 1920 жылдар ішінде Торғай даласына есімі көпке белгілі Қараман Досай қажының асындағы қалы кілем жабылған нарды Нарыш деген жас келіншек шешіп әкеткен.

Ойынның бұл түрі оңтүстіктегі "тайлақ шешпек" деп аталады. 1914 жылы Қаратау - Қазығұрт елінде аса қадірлі Сопыбек датқа асында осы салтқа Айымбала деген жесір әйел қатысып, тайлақты шешіп алған. Кей жерлерде бұл салт "түйін шешпек" деп те аталады. Салттың бұл түрі көркем шығармаларда кеңінен суреттелген. Мысалы, белгісі суретші Н.Хлудовтың және Қ. Отарбайдың "Тайлақ шешпек" деген картинасында, қайраткер жазушы Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романында суреттелген.