Раушангүл тұқымдасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
ш →‎Дереккөздер: clean up, replaced: Дереккөздертер → Дереккөздер using AWB
ш clean up, replaced: ҒА-ның → ғылым академиясының using AWB
65-жол: 65-жол:
| ipni =
| ipni =
}}
}}
'''Раушангүл тұқымдасы''' (''Rosaceae'') — қос жарнақтыларға жататын [[бұта]], [[ағаш]] тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. [[Қазақстан]]да 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның ''“[[Қызыл кітабына]]”'' енгізілген. Раушангүл тұқымдасына жататын өсімдіктердің жапырақтары күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалары болады. Гүлі қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан. Гүл күлтесі бесеу, аталығы мен аналығы көп, гүлқоршауы көбіне екі қатарлы. Бұл тұқымдасқа жататын өсімдіктер жел және жәндіктер арқылы тозаңданады. [[Жеміс]]і — көп сүйекті жаңғақ, жаңғақша, жидек, алма, тұқымы эндоспермсіз (''кейбір өсімдіктің тұқымы мен жемісінде болатын, ұрықтың қоректенуіне қажетті ерекше ұлпа болмайды''). Раушангүл тұқымдасының көбі пайдалы өсімдіктер: жеміс беретін ағаштар (''алма, алмұрт, айва, шие, өрік, шабдалы,'' т.б.); [[жидек]] (''таңқурай, қойбүлдірген, сиыр бүлдірген, қарақат, ''т.б.), әсемдік түрлері (''раушангүл, шетен, тобылғы, долана, ''т.б.) және дәрілік түрлері (итмұрын, түзу қазтабан, бүршікгүл, т.б.). Жемісі тамаққа пайдаланылады, құнарлы мал азығы, гүлінен ара бал жинайды. Қазақстан ҒА-ның Бас ботаник. бағында 1957 — 84 ж. аралығында Раушангүл тұқымдасының әсемдік түрі — раушан гүлінің 16 сорты шығарылған. Ең бастылары: “''Қазақстандық мерекелік''” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызыл түсті); “''Алматыдан сәлем''” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызғылт түсті); “''Алматы хош иістісі''” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызғылт түсті, хош иісті); “''Қызжібек''” (биікт. 110 см, гүлі қызыл күрең түсті); “''Аққу''” (биікт. 250 см-дей, гүлі ақ түсті); “''Гүлсұлу''” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызыл күрең түсті, қыста үсімейді), т.б.<ref>Арыстанғалиев С., Рамазанов С., Қазақстан өсімдіктері, А., 1974: Красная кн. Казахстана, А.-А., 1981.</ref>
'''Раушангүл тұқымдасы''' (''Rosaceae'') — қос жарнақтыларға жататын [[бұта]], [[ағаш]] тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. [[Қазақстан]]да 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның ''“[[Қызыл кітабына]]”'' енгізілген. Раушангүл тұқымдасына жататын өсімдіктердің жапырақтары күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалары болады. Гүлі қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан. Гүл күлтесі бесеу, аталығы мен аналығы көп, гүлқоршауы көбіне екі қатарлы. Бұл тұқымдасқа жататын өсімдіктер жел және жәндіктер арқылы тозаңданады. [[Жеміс]]і — көп сүйекті жаңғақ, жаңғақша, жидек, алма, тұқымы эндоспермсіз (''кейбір өсімдіктің тұқымы мен жемісінде болатын, ұрықтың қоректенуіне қажетті ерекше ұлпа болмайды''). Раушангүл тұқымдасының көбі пайдалы өсімдіктер: жеміс беретін ағаштар (''алма, алмұрт, айва, шие, өрік, шабдалы,'' т.б.); [[жидек]] (''таңқурай, қойбүлдірген, сиыр бүлдірген, қарақат, ''т.б.), әсемдік түрлері (''раушангүл, шетен, тобылғы, долана, ''т.б.) және дәрілік түрлері (итмұрын, түзу қазтабан, бүршікгүл, т.б.). Жемісі тамаққа пайдаланылады, құнарлы мал азығы, гүлінен ара бал жинайды. Қазақстан ғылым академиясының Бас ботаник. бағында 1957 — 84 ж. аралығында Раушангүл тұқымдасының әсемдік түрі — раушан гүлінің 16 сорты шығарылған. Ең бастылары: “''Қазақстандық мерекелік''” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызыл түсті); “''Алматыдан сәлем''” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызғылт түсті); “''Алматы хош иістісі''” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызғылт түсті, хош иісті); “''Қызжібек''” (биікт. 110 см, гүлі қызыл күрең түсті); “''Аққу''” (биікт. 250 см-дей, гүлі ақ түсті); “''Гүлсұлу''” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызыл күрең түсті, қыста үсімейді), т.б.<ref>Арыстанғалиев С., Рамазанов С., Қазақстан өсімдіктері, А., 1974: Красная кн. Казахстана, А.-А., 1981.</ref>
Сілтемелер
Сілтемелер
* [[Райхангүл]]
* [[Райхангүл]]

12:38, 2015 ж. мамырдың 31 кезіндегі нұсқа

Раушангүл тұқымдасы
Ғылыми топтастырылуы
Домен

[[Эукариоттар]]

Патшалық

Өсімдіктер

Бөлім

[[Жабық тұқымдылар]]

Класс

[[Қос жарнақтылар]]

Халықаралық ғылыми атауы

Rosales Perleb

Тұқымдас
{{{ХТҚО статусы}}}

Уикитүрлердегі
жіктелуі		uselang=ru}}
[{{fullurl:commons:{{{Commons}}}|uselang=kk}} Ортаққордан
сурет іздеу]		Үлгі:IPNI+
ITIS  24057
NCBI  3744

Раушангүл тұқымдасы (Rosaceae) — қос жарнақтыларға жататын бұта, ағаш тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Раушангүл тұқымдасына жататын өсімдіктердің жапырақтары күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалары болады. Гүлі қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан. Гүл күлтесі бесеу, аталығы мен аналығы көп, гүлқоршауы көбіне екі қатарлы. Бұл тұқымдасқа жататын өсімдіктер жел және жәндіктер арқылы тозаңданады. Жемісі — көп сүйекті жаңғақ, жаңғақша, жидек, алма, тұқымы эндоспермсіз (кейбір өсімдіктің тұқымы мен жемісінде болатын, ұрықтың қоректенуіне қажетті ерекше ұлпа болмайды). Раушангүл тұқымдасының көбі пайдалы өсімдіктер: жеміс беретін ағаштар (алма, алмұрт, айва, шие, өрік, шабдалы, т.б.); жидек (таңқурай, қойбүлдірген, сиыр бүлдірген, қарақат, т.б.), әсемдік түрлері (раушангүл, шетен, тобылғы, долана, т.б.) және дәрілік түрлері (итмұрын, түзу қазтабан, бүршікгүл, т.б.). Жемісі тамаққа пайдаланылады, құнарлы мал азығы, гүлінен ара бал жинайды. Қазақстан ғылым академиясының Бас ботаник. бағында 1957 — 84 ж. аралығында Раушангүл тұқымдасының әсемдік түрі — раушан гүлінің 16 сорты шығарылған. Ең бастылары: “Қазақстандық мерекелік” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызыл түсті); “Алматыдан сәлем” (биікт. 130 см-дей, гүлі қызғылт түсті); “Алматы хош иістісі” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызғылт түсті, хош иісті); “Қызжібек” (биікт. 110 см, гүлі қызыл күрең түсті); “Аққу” (биікт. 250 см-дей, гүлі ақ түсті); “Гүлсұлу” (биікт. 190 см-дей, гүлі қызыл күрең түсті, қыста үсімейді), т.б.[1] Сілтемелер

Дереккөздер

  1. ↑ Арыстанғалиев С., Рамазанов С., Қазақстан өсімдіктері, А., 1974: Красная кн. Казахстана, А.-А., 1981.

Толықтыру

олар адеми болып келеди жане де иси жаман


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Раушангүл_тұқымдасы&oldid=2323433» бетінен алынған