Үстірт: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
| 3-жол: | 3-жол: | ||
# Лавалы немесе жанартаулы үстірттер — лавалы жамылғылармен көмкерілген [[қырат]]тар. |
# Лавалы немесе жанартаулы үстірттер — лавалы жамылғылармен көмкерілген [[қырат]]тар. |
||
# мұхиттық үстірттер немесе су асты үстіртері — біршама тегіс жербедермен сипатталатын, мұхит өңірінің ауқымды аймағын алып жатқан кыраттар жүйесі.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология. А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2</ref> |
# мұхиттық үстірттер немесе су асты үстіртері — біршама тегіс жербедермен сипатталатын, мұхит өңірінің ауқымды аймағын алып жатқан кыраттар жүйесі.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология. А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2</ref> |
||
=== Үстірт === |
|||
Үстірт- батыста Маңғыстау түбегі мен Қарабұғазкөл шығанағы, шығыста Арал теңізі мен Әмудария атырауы аралығын алып жатқан дөңесті аймақ. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығыс бағытта 550-600 км-ге созылған, ені 300-400 км. Ауданы 200 мың км2. Үстірттің орташа биіктігі 150-200 м, оңтүстік-батысындағы ең биік жері 341 м. Тұран ойпатында орналасқан, геологиялық құрылымы ұқсас. Үстірттің солтүстік бөлігі мен шығыс бойлықтың 56 градусқа дейінгі батыс бөлігі Қазақстан аумағына кіреді, қалғаны Өзбекстан аумағында. |
|||
Үстірт төңірегіндегі жазықтан тік жарлы кемер бойынша көтерілген және үсті жалпақ, жазық дөң күйінде. Үстірт жазығында аласа жондар және оларды бір-бірінен бөліп жатқан ойыс, ойпаттар кездеседі. Үстірттің орталық бөлігінде Қарабауыр жоны бар. Ең ойыс жерлерін сор басқан, мысалы, солтүстігіндегі Қаратүлей, Жауынқұдық, Асмантай-Матай, Қосбұлақ ойыстарында, оңтүстігіндегі Ассеке-аудан ойысында сор басқан ойпаттар көп. Орталық, шығыс, оңтүстігінде әктас, гипстің суда еруінен пайда болған ұзындығы 5-25, тереңдігі 1-2 метр үңгірлер, қазаншұңқырлар кездеседі. Үстіртте өзен, тұщы көл тіпті жоқ, біраз ауыз суға, жер суландыруға жарамды жер асты суының мол коры анықталды. Үстірт көктемде, жазда, күзде мал жайылымы, қойнауында мұнай мен газдың мол қоры анықталған. |
|||
== Тағы қараңыз == |
== Тағы қараңыз == |
||
21:43, 2015 ж. қарашаның 3 кезіндегі нұсқа
Үстірт (франц. plat — жайпақ) —
- платформа өңірінен көрініс беретін, теңіз деңгейінен біршама көтеріңкі орналасқан, тегіс жазықтармен сипатталатын ауқымды алап; беткі деңгейі біршама биік Үстірттер (1000 м-ден биігірек) жайпақ таулар деп аталады.
- Лавалы немесе жанартаулы үстірттер — лавалы жамылғылармен көмкерілген қыраттар.
- мұхиттық үстірттер немесе су асты үстіртері — біршама тегіс жербедермен сипатталатын, мұхит өңірінің ауқымды аймағын алып жатқан кыраттар жүйесі.[1]
Үстірт
Үстірт- батыста Маңғыстау түбегі мен Қарабұғазкөл шығанағы, шығыста Арал теңізі мен Әмудария атырауы аралығын алып жатқан дөңесті аймақ. Оңтүстік-батыстан солтүстік-шығыс бағытта 550-600 км-ге созылған, ені 300-400 км. Ауданы 200 мың км2. Үстірттің орташа биіктігі 150-200 м, оңтүстік-батысындағы ең биік жері 341 м. Тұран ойпатында орналасқан, геологиялық құрылымы ұқсас. Үстірттің солтүстік бөлігі мен шығыс бойлықтың 56 градусқа дейінгі батыс бөлігі Қазақстан аумағына кіреді, қалғаны Өзбекстан аумағында. Үстірт төңірегіндегі жазықтан тік жарлы кемер бойынша көтерілген және үсті жалпақ, жазық дөң күйінде. Үстірт жазығында аласа жондар және оларды бір-бірінен бөліп жатқан ойыс, ойпаттар кездеседі. Үстірттің орталық бөлігінде Қарабауыр жоны бар. Ең ойыс жерлерін сор басқан, мысалы, солтүстігіндегі Қаратүлей, Жауынқұдық, Асмантай-Матай, Қосбұлақ ойыстарында, оңтүстігіндегі Ассеке-аудан ойысында сор басқан ойпаттар көп. Орталық, шығыс, оңтүстігінде әктас, гипстің суда еруінен пайда болған ұзындығы 5-25, тереңдігі 1-2 метр үңгірлер, қазаншұңқырлар кездеседі. Үстіртте өзен, тұщы көл тіпті жоқ, біраз ауыз суға, жер суландыруға жарамды жер асты суының мол коры анықталды. Үстірт көктемде, жазда, күзде мал жайылымы, қойнауында мұнай мен газдың мол қоры анықталған.
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология. А.Қ.Құсайышов — Алматы: "Мектеп" баспасы" ЖАҚ , 2003. — 248 бет. ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
|
Бұл — геология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |