Жарғақ қанаттылар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Taxobox |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 9-жол: | 9-жол: | ||
| classis = [[Жәндіктер]] |
| classis = [[Жәндіктер]] |
||
| subclassis = [[Қанатты жәндіктер]] |
| subclassis = [[Қанатты жәндіктер]] |
||
| infraclassis = [[ |
| infraclassis = [[Шаңкөбелектер]] |
||
| ordo = '''Hymenoptera''' |
| ordo = '''Hymenoptera''' |
||
| ordo_authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]] |
| ordo_authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], [[10th edition of Systema Naturae|1758]] |
||
| 18-жол: | 18-жол: | ||
}} |
}} |
||
[[Сурет:Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary b45 254-0.jpg|thumb]] |
[[Сурет:Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary b45 254-0.jpg|thumb]] |
||
'''Жарғақ қанаттылар''' (''Hymenoptera'') — жәндіктер класының бір отряды. |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Қазба қалдықтары [[триас]] кезеңінен бері сақталған, 300 мыңға дейін түрі Жер шарында кеңінен таралған. Жарғақ қанаттылар қондырма құрсақтылар (''Phytorhaga''), шағатын Жарғақ қанаттылар (''Aculeata'') және паразит Жарғақ қанаттылар (''Parasіtіca'') болып 3 отряд тармағына бөлінеді. Кейде соңғы екеуін біріктіріп — қынама (сабақты) құрсақтылар (''Apocryta'') деп атайды. Жарғақ қанаттылардың дене тұрқы 0,2 мм-ден 6 см-ге дейін. Ересектерінің 2 жұп жарғақ қанаттары болады, артқы кішілеу қанаттары алдыңғыларына ілгекшелермен жалғанады. Қанаттарының жүйкеленуі сирек, ересектерінің кейбір түрлерінде қанаттары айрылған. Төменгі сатыдағы Жарғақ қанаттылардың ауыз қуысы кеміргіш типті, жоғарғы сатыдағыларының ауыз қуысы кеміріп жалағыш немесе сорғыш типті болады. Аналықтарында болатын жұмыртқа салу өсіндісі шағатын Жарғақ қанаттыларда шағу органы — піскекке айналған. Жарғақ қанаттылар — толық түрленіп дамитын жануарлар. Тіршілік ету ерекшеліктері және ортаға бейімделуі әр түрлі. Табиғи [[экожүйе]]лерде гүлді өсімдіктердің тозаңын тасымалдаушылар, буынаяқтылардың санын реттеуші жыртқыштар және паразиттер ретінде маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ, Жарғақ қанаттылардың ішінде ұрпағына қамқорлық жасап, қауымдасып тіршілік ететін түрлер және орман шаруашылығы мен мәдени өсімдіктердің зиянкестері де кездеседі. Кейбір [[паразит]] түрлер (мысалы ''Trіchogramma evanescens'') ауыл шаруашылығының зиянкестеріне қарсы [[биология]]лық әдістермен күресу мақсатында пайдаланылады. Ал қолға үйретілген бал арасынан ерте замандардан бері емдік, тағамдық қасиеті бар бал алынады; қ. [[Ара]].<ref>"Қазақ Энциклопедиясы"</ref> |
||
== Дереккөздер == |
== Дереккөздер == |
||
<references/> |
<references/> |
||
| ⚫ | |||
{{wikify}} |
|||
| ⚫ | |||
{{stub}} |
|||
09:20, 2016 ж. мамырдың 3 кезіндегі нұсқа
| Жарғақ қанаттылар Қазбалық ауқымы: Triassic – recent 251–0 Ma | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Netelia producta
| ||||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Кіші отрядлары | ||||||||||||
Жарғақ қанаттылар (Hymenoptera) — жәндіктер класының бір отряды.
Қазба қалдықтары триас кезеңінен бері сақталған, 300 мыңға дейін түрі Жер шарында кеңінен таралған. Жарғақ қанаттылар қондырма құрсақтылар (Phytorhaga), шағатын Жарғақ қанаттылар (Aculeata) және паразит Жарғақ қанаттылар (Parasіtіca) болып 3 отряд тармағына бөлінеді. Кейде соңғы екеуін біріктіріп — қынама (сабақты) құрсақтылар (Apocryta) деп атайды. Жарғақ қанаттылардың дене тұрқы 0,2 мм-ден 6 см-ге дейін. Ересектерінің 2 жұп жарғақ қанаттары болады, артқы кішілеу қанаттары алдыңғыларына ілгекшелермен жалғанады. Қанаттарының жүйкеленуі сирек, ересектерінің кейбір түрлерінде қанаттары айрылған. Төменгі сатыдағы Жарғақ қанаттылардың ауыз қуысы кеміргіш типті, жоғарғы сатыдағыларының ауыз қуысы кеміріп жалағыш немесе сорғыш типті болады. Аналықтарында болатын жұмыртқа салу өсіндісі шағатын Жарғақ қанаттыларда шағу органы — піскекке айналған. Жарғақ қанаттылар — толық түрленіп дамитын жануарлар. Тіршілік ету ерекшеліктері және ортаға бейімделуі әр түрлі. Табиғи экожүйелерде гүлді өсімдіктердің тозаңын тасымалдаушылар, буынаяқтылардың санын реттеуші жыртқыштар және паразиттер ретінде маңызды рөл атқарады. Сондай-ақ, Жарғақ қанаттылардың ішінде ұрпағына қамқорлық жасап, қауымдасып тіршілік ететін түрлер және орман шаруашылығы мен мәдени өсімдіктердің зиянкестері де кездеседі. Кейбір паразит түрлер (мысалы Trіchogramma evanescens) ауыл шаруашылығының зиянкестеріне қарсы биологиялық әдістермен күресу мақсатында пайдаланылады. Ал қолға үйретілген бал арасынан ерте замандардан бері емдік, тағамдық қасиеті бар бал алынады; қ. Ара.[1]
Дереккөздер
- ↑ "Қазақ Энциклопедиясы"