Бұқтырма (бөген): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш →Дереккөздер: clean up, replaced: Пайдаланылған әдебиеттер → Дереккөздер using AWB |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
[[File:Ob watershed.png|thumb|alt=A.|200px| [[Ертіс]] өзені]] |
[[File:Ob watershed.png|thumb|alt=A.|200px| [[Ертіс]] өзені]] |
||
'''Бұқтырма бөгені''' ({{lang-ru|Бухтарминское водохранилище}}) - [[Ертіс]] өзенінде, [[Шығыс Қазақстан облысы]] аумағында, [[Қалба жотасы|Қалба]], [[Нарын жотасы|Нарын]], [[Күршім жотасы|Күршім]] жоталары аралығында орналасқан [[Қазақстан]]дағы ең ірі бөген. |
|||
'''Бұқтырма бөгені''' (Бухтарминское водохранилище) - [[Ертіс]] өзенінде, [[Шығыс Қазақстан облысы]] аумағында, [[Қалба]], [[Нарын]], [[Күршім]] жоталары аралығында орналасқан. [[Қазақстан]]дағы ең ірі [[бөген]]. Су айдыны 5940 км², ұзындығы 600 км, ені 40 км, ең терең жері 80 м. Суының көлемі 49,6 км3. Бөгеннің құрамына Қара Ертіс өзенінің атырауы, [[Зайсан көлі]], [[Ақ Ертіс]] өзенінің бір бөлігі (бастауынан [[Серебрянск]] қаласына дейін), [[Бұқтырма]], [[Нарын]] өзендерінің төменгі ағысы кіреді. Бұқтырма бөгенін толтыру 1960 жылдың сәуір айында басталып, 1962 жылы [[Ертіс]] өзенінің суы Зайсан көлімен қосылған соң біртұтас су айдынына айналды. Бұқтырма бөгенін су түбінің морфометриялық ерекшеліктеріне байланысты шартты түрде үшке бөлуге болады: жоғарғы (көлдік), орта (таулы-аңғарлық) және төменгі (таулық) бөліктер. Су деңгейі мамыр айының бас кезінде көтеріле бастайды да, тамызда ең жоғарғы биіктігіне жетеді. [[Қыркүйек]] айынан сәуірге дейінгі мерзімде су деңгейінің көп жылдық ауытқуы 5,0 м-ге жетсе, маусымдық тербелісі – 1,3 – 3,8 м аралығында болады. Суы тұщы. Минералдылығы 0,05 – 0,14 г/л, жұмсақ, хим. құрамы – гидрокарбонатты кальцийлі. Бөгенде [[фитопланктон]]ның 280, [[зоопланктон]]ның 260 түрі кездеседі. [[Сазан]], [[табан]], [[көксерке]], [[омуль]], [[шармай]], [[ақ амур]], [[бахтах]], т.б. [[балықтар]] өседі. Жылына орта есеппен 8 – 9 мың т балық ауланады. Бұқтырма бөгеніндегі [[Өскемен]], Бұқтырма [[СЭС]]-тері Шығыс Қазақстан облысының аудандарын электр энергиясымен қамтамасыз етеді. Көктемде бөгеннен жіберілген су [[Павлодар]], Шығыс Қазақстан облыстарының жүздеген мың га егісі мен шабындықтарын суландырады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref> |
|||
== Гидрологиясы == |
|||
Су айдыны 5940 км<sup>2</sup>, ұзындығы 600 км, ені 40 км, ең терең жері 80 м. Суының көлемі 49,6 км<sup>3</sup>. Бөгеннің құрамына Қара Ертіс өзенінің атырауы, [[Зайсан (көл)|Зайсан көлі]], Ақ Ертіс өзенінің бір бөлігі (бастауынан [[Серебрянск]] қаласына дейін), [[Бұқтырма өзені|Бұқтырма]], Нарын өзендерінің төменгі ағысы кіреді. |
|||
Су деңгейі [[мамыр]] айының бас кезінде көтеріле бастайды да, [[тамыз]]да ең жоғарғы биіктігіне жетеді. [[Қыркүйек]] айынан сәуірге дейінгі мерзімде су деңгейінің көп жылдық ауытқуы 5,0 м-ге жетсе, маусымдық тербелісі – 1,3 – 3,8 м аралығында болады. Суы тұщы. Минералдылығы 0,05 – 0,14 г/л, жұмсақ, химиялық құрамы – гидрокарбонатты кальцийлі. |
|||
== Тарихы == |
|||
Бұқтырма бөгенін толтыру [[1960 жыл]]дың сәуір айында басталып, [[1962 жыл]]ы Ертіс өзенінің суы Зайсан көлімен қосылған соң біртұтас су айдынына айналды. |
|||
== Морфометриялық ерекшеліктері== |
|||
Бұқтырма бөгенін су түбінің морфометриялық ерекшеліктеріне байланысты шартты түрде үшке бөлуге болады: жоғарғы (көлдік), орта (таулы-аңғарлық) және төменгі (таулық) бөліктер. |
|||
== Шаруашылықтағы маңызы == |
|||
Бөгенде [[фитопланктон]]ның 280, [[зоопланктон]]ның 260 түрі кездеседі. [[Сазан]], [[Табан балық]], [[көксерке]], [[түрке балық]] (омуль), [[шармай]], [[ақ амур]], [[бахтах]], т.б. балықтар өседі. Жылына орта есеппен 8 – 9 мың т балық ауланады. Бұқтырма бөгеніндегі [[Өскемен су электр станциясы|Өскемен]], [[Бұқтырма су электр станциясы|Бұқтырма]] су электр станциялары Шығыс Қазақстан облысының аудандарын электр энергиясымен қамтамасыз етеді. Көктемде бөгеннен жіберілген су [[Павлодар облысы|Павлодар]], Шығыс Қазақстан облыстарының жүздеген мың га егісі мен шабындықтарын суландырады.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref> |
|||
<ref name="source1">Қазақ Энциклопедиясы</ref> |
<ref name="source1">Қазақ Энциклопедиясы</ref> |
||
== Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігінің көріністері == |
|||
| ⚫ | |||
<gallery> |
|||
<references/> |
|||
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігі.jpg |
|||
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөктерінің жағалауы.jpg |
|||
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігінің жағалауы (6).jpg |
|||
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігінің жағалауы (4).jpg |
|||
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігінің жағалауы (3).jpg |
|||
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігінің жағалауы (2).jpg |
|||
Бұқтырма бөгеніндегі Көгілдір шығанақ жағалауы (3).jpg |
|||
Бұқтырма бөгеніндегі Көгілдір шығанақ жағалауы (2).jpg |
|||
Бұқтырма бөгеніндегі Көгілдір шығанақ жағалауы.jpg |
|||
</gallery> |
|||
{{wikify}} |
|||
| ⚫ | |||
{{дереккөздер}} |
|||
[[Санат:Қазақстан бөгендері]] |
[[Санат:Қазақстан бөгендері]] |
||
[[Санат:Ертіс]] |
[[Санат:Ертіс]] |
||
[[Санат:Ертіс су алабы]] |
|||
{{stub}} |
|||
13:33, 2016 ж. қыркүйектің 2 кезіндегі нұсқа
Бұқтырма бөгені (орыс. Бухтарминское водохранилище) - Ертіс өзенінде, Шығыс Қазақстан облысы аумағында, Қалба, Нарын, Күршім жоталары аралығында орналасқан Қазақстандағы ең ірі бөген.
Гидрологиясы
Су айдыны 5940 км2, ұзындығы 600 км, ені 40 км, ең терең жері 80 м. Суының көлемі 49,6 км3. Бөгеннің құрамына Қара Ертіс өзенінің атырауы, Зайсан көлі, Ақ Ертіс өзенінің бір бөлігі (бастауынан Серебрянск қаласына дейін), Бұқтырма, Нарын өзендерінің төменгі ағысы кіреді. Су деңгейі мамыр айының бас кезінде көтеріле бастайды да, тамызда ең жоғарғы биіктігіне жетеді. Қыркүйек айынан сәуірге дейінгі мерзімде су деңгейінің көп жылдық ауытқуы 5,0 м-ге жетсе, маусымдық тербелісі – 1,3 – 3,8 м аралығында болады. Суы тұщы. Минералдылығы 0,05 – 0,14 г/л, жұмсақ, химиялық құрамы – гидрокарбонатты кальцийлі.
Тарихы
Бұқтырма бөгенін толтыру 1960 жылдың сәуір айында басталып, 1962 жылы Ертіс өзенінің суы Зайсан көлімен қосылған соң біртұтас су айдынына айналды.
Морфометриялық ерекшеліктері
Бұқтырма бөгенін су түбінің морфометриялық ерекшеліктеріне байланысты шартты түрде үшке бөлуге болады: жоғарғы (көлдік), орта (таулы-аңғарлық) және төменгі (таулық) бөліктер.
Шаруашылықтағы маңызы
Бөгенде фитопланктонның 280, зоопланктонның 260 түрі кездеседі. Сазан, Табан балық, көксерке, түрке балық (омуль), шармай, ақ амур, бахтах, т.б. балықтар өседі. Жылына орта есеппен 8 – 9 мың т балық ауланады. Бұқтырма бөгеніндегі Өскемен, Бұқтырма су электр станциялары Шығыс Қазақстан облысының аудандарын электр энергиясымен қамтамасыз етеді. Көктемде бөгеннен жіберілген су Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстарының жүздеген мың га егісі мен шабындықтарын суландырады.[1] [2]
Бұқтырма бөгенінің төменгі таулық бөлігінің көріністері
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
