Шотландия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
Толықтырдым
Тег: VisualEditor Mobile edit Mobile web edit
Тег: тесттік өңдеме
7-жол: 7-жол:
|symbol_width = 125px
|symbol_width = 125px
|symbol_type = Royal Standard
|symbol_type = Royal Standard
|national_motto = <small>''In My Defens God Me Defend'' ([[Scots language|Scots]])<br />(often shown abbreviated as '''''IN DEFENS''''')</SMALL>
|national_motto = <small>''In My Defens God Me Defend'' (Scots)<br />(often shown abbreviated as '''''IN DEFENS''''')</SMALL>
|national_anthem =
|national_anthem =
|image_map = Europe location SCO2.png
|image_map = Europe location SCO2.png
67-жол: 67-жол:
}}
}}


'''Шотландия''' ({{lang-en|Scotland}}) — [[Құрама Патшалық|Ұлыбританиядағы]] тарихи аймақ. [[17 ғ.|17 ғасырдың]] ортасына дейін тәуелсіз мемлекет болды. Ұлыбритания аралының солтүстік бөлігінен және оған жанасып жатқан ұсақ аралдардан, сондай-ақ [[Гебрид аралдары|Гебрид]], Оркней және Шотланд аралдарынан құралады. Жер аумағы 78,8 мың кm². Халқы 6 млн-нан астам, негізінен шотландықтар. Әкімшілік-аумақтық жағынан 12 облыс пен 186 аралдан тұрады. Әкімшілік орталығы — [[Эдинбург]] қаласы Мемлекеттік тілі — [[ағылшын тілі]]. Дінге сенушілердің дені пресвитериан шіркеуіне жатады.
'''Шотландия''' ( [[Ағылшын тілі|ағылш]]. мен [[шотландық тіл (германдық)|скотс]]. Scotland, [[Шотландық тіл (кельттік) |кельт]]. Alba) — [[Құрама Патшалық|Ұлыбританиядағы]] тарихи аймақ. [[17 ғ.|17 ғасырдың]] ортасына дейін тәуелсіз мемлекет болды. Ұлыбритания аралының солтүстік бөлігінен және оған жанасып жатқан ұсақ аралдардан, сондай-ақ [[Гебрид аралдары|Гебрид]], Оркней және Шотланд аралдарынан құралады. Жер аумағы 78,8 мың кm². Халқы 6 млн-нан астам, негізінен шотландықтар. Әкімшілік-аумақтық жағынан 12 облыс пен 186 аралдан тұрады. Әкімшілік орталығы — [[Эдинбург]] қаласы Мемлекеттік тілі — [[ағылшын тілі]]. Дінге сенушілердің дені пресвитериан шіркеуіне жатады.


==Тарихы==
==Тарихы==

14:18, 2016 ж. қарашаның 7 кезіндегі нұсқа

Үлгі:Infobox Country

Шотландия ( ағылш. мен скотс. Scotland, кельт. Alba) — Ұлыбританиядағы тарихи аймақ. 17 ғасырдың ортасына дейін тәуелсіз мемлекет болды. Ұлыбритания аралының солтүстік бөлігінен және оған жанасып жатқан ұсақ аралдардан, сондай-ақ Гебрид, Оркней және Шотланд аралдарынан құралады. Жер аумағы 78,8 мың кm². Халқы 6 млн-нан астам, негізінен шотландықтар. Әкімшілік-аумақтық жағынан 12 облыс пен 186 аралдан тұрады. Әкімшілік орталығы — Эдинбург қаласы Мемлекеттік тілі — ағылшын тілі. Дінге сенушілердің дені пресвитериан шіркеуіне жатады.

Тарихы

Шотландия жерін біздің заманымыздан бұрын 1 ғасырда кельт тайпалары қоныстана бастады. Никтлер де Шотландияның ежелгі тұрғындары болып саналады. Біздің заманымыз бас кезінде алғашқы мемлекет құрылымдар пайда болды. Шотландияға бірнеше рет римдіктер шабуыл жасады, бірақ жергілікті халық тарапынан табанды қарсылыққа ұшырады. 5 – 6 ғасырларда Шотландияны Ирландиядан келген скоттар (“Шотландия”, Scotland – скоттар елі осы атаудан шыққан) қоныстанды. Оған қоса Британиядағы англ-сакс басқыншылығы (5 – 6 ғасырлар) кезінде бриттердің дені Шотландияға ығыстырылды. 11 ғасырда шотланд корольдігі қалыптасты. 11 ғасырдың 2-жартысында Шотландия Англиядағы норман басқыншыларының шабуылына ұшырады. Шотланд королі Малькольм ІІІ (1058 – 93) норман үстемдігін мойындауға мәжбүр болды. Бірақ шетелдіктерге қарсы Шотландия халқы бірнеше рет көтеріліске шықты (1130, 1131, 1161, 1175). 1306 ж. Шотландияда Роберт Брюстің (1306 – 29) басшылығымен кезекті көтеріліс басталды. Көтерілісшілер 1314 ж. 24 маусымда Баннокберн маңында болған шайқаста Эдуард ІІ бастаған ағылшын әскерін күл-талқан етті. 1323 ж. көктемде Англия Шотландиямен бітім жасасып, Роберт І-ні Шотландия королі деп таныды. 1328 ж. қыркүйекте Нортхемптонда жасалған келісім бойынша Англия Шотландияның тәуелсіздігін мойындауға мәжбүр болды. 13 ғасырдың соңы мен 14 ғасырдың басында шотланд парламенті құрылды. Бірте-бірте шотланд халқы қалыптасты. Бірақ 14 ғасырдың аяғында Шотландия соғыстарда Англиядан жеңіліп, қайтадан тәуелді елге айналды. 16 ғасырда Оңтүстік Шотландияда капиталистік қатынастар пайда болды, ал Солтүстік Шотландияда (таулы аймақтарында) ұзақ уақыт рулық қатынастар сақталды. 16 ғасырдың ортасында Шотландияда пресвитериандық түрдегі кальвинистік реформация өріс алып, жаңа парламент кальвинизмді мемлекеттік дін деп жариялады. Жоғарғы шіркеулік билік жергілікті синодтар мен шотландық бас ассамблеяның қолына шоғырланды. Ағылшын тағына Стюарттардың шотландық әулетінің бекуіне байланысты (1603) Шотландия жеке уния құрып, Англиямен бірікті. Абсолютті үкімет билікке келіп, Шотланд парламентінің құқығына шек қойылды. 1609 ж. епископтардың билігі күшейтілді. 1637 ж. шілдеде Шотландияда Англияға қарсы көтеріліс басталды. Өкімет билігі іс жүзінде Мемлекеттік комитет қолына көшті. Король Карл І көтерілісті қарулы күшпен басуға тырысты. Шотландиялықтардың корольға қарсы соғысы Ағылшын революциясының (17 ғасыр) басталуына түрткі болды. Революцияның алғашқы кезеңінде шотланд пресвитериан – ковенанторлары корольға қарсы ұзақ парламентпен одақ жасасты. Шотландия азамат соғысының ошағына айналды. Дегенмен, революцияның тереңдей түсуінен қорыққан дворяндық жоғарғы топтар 1647 ж. ағылшын королі Карл І-мен құпия келісім жасады. Англия жеріне кірген шотландиялықтар армиясы Престон маңында О.Кромвель басқарған әскерлерден күйрей жеңіліп (1648 ж. 17 – 19 тамыз), түгелімен ағылшындарға берілді. 1650 ж. 22 шілдеде Кромвель армиясы Шотландия жеріне басып кірді. 1651 ж. Вустер маңындағы шайқаста шотланд армиясы толық жеңілді. 1654 ж. 12 сәуірде Шотландия Англиямен ресми түрде бірікті. 1707 жылғы уния бойынша Шотландия Англияға қосылып, шотланд парламенті жойылды. 18 – 19 ғасырлардағы өнеркәсіп төңкерісі нәтижесінде Шотландияда жоғары дамыған өнеркәсіп пайда болып, тоқыма өндірісі тез дамыды. Жаңадан кен-металлургия және кеме жасау өнеркәсібі құрылды.

Глазго

Оңтүстік Шотландия Ұлыбританияның өнеркәсіпті аудандарының біріне айналды. 19 ғасырдың 1-жартысында елде жұмысшылар қозғалысы күшейді. Кәсіподақ ұйымдары (тред-юниондар) құрыла бастады. 19 ғасырдың 60-жылдарынан бастап Шотландияның саяси өмірінде Либералдық партия жетекшілік рөл атқарды. 1-дүниежүзілік соғысы және онан кейінгі кезеңде елде халықтың тұрмысы нашарлап, жаппай ереуілдер жиі болып тұрды. 2-дүниежүзілік соғыс кезінде Шотландияның халық бұқарасы фашистік басқыншыларға қарсы күреске белсене қатысты. Соғыстан кейін Шотландияда ұлттық мәселелер шиеленісіп, ұзаққа созылған келіссөздер нәтижесінде 1999 ж. Шотландия парламенті қайта құрылды.

Эдинбург

Өнеркәсібі

Шотландия Ұлыбританиядағы көмір-металлургиялық аудандардың бірі. Көмір, мұнай, гранит, уран, алюминий, боксит өндіріледі. Қара және түсті металлургия, тоқыма, авиация, энергетика, автомобиль жасау, сыра қайнату, полиграфия өнеркәсіп орындары, кеме жасау верфтері бар. Басты өнеркәсіп орт-тары Глазго, Эдинбург, Абердин қалалары. Мал шаруашылығы (сауын сиыр, шошқа) мен үй құстарын өсіру өркендеген. [1] [2]

Тағы қараңыз

Дереккөздер

  1. Азимов А., История Англии. От ледникового периода до Великой хартии вольностей, М., 2004.
  2. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IX том