Прамонотеизм

Прамонотеизм - (алғашқы қауымдық бір құдайға сенушілік) - діннің құдай рухымен пайда болуы және монотеизмнің алғашқы бастауы жөніндегі інжілдік аңызды шындыққа жанастыруды мақсат ететін жалған ғылыми теория. Прамонотеизмнің екі көзі бар ол орыс және ағылшын прамонотеизмі. Россияда 1873-1890 жылдары мистик В.С. Соловьев Прамонотеизм теориясын жариялады. В.С. Соловьев хабарының өз бас пайдасын көздегендік сипатына және келтірген дәлелдерінің сенімсіздігіне байланысты ол, тіпті клерикалдық топтардың өзінде де қолдау таппады. Англияда осы сияқты әрекет алғашында біршама сәтті болды. 1898 жылы британдық журналист және фольклоршы Э. Лэнг "The making of religion" атты монография жариялады. Онда жекелеген қараңғы халықтардың жоғары көк тәңірісіне табынатыны жөнінде бірнеше фактілер келтірілді, бұл Прамонотеизмнің алғашқы бастауын көрсетеді деген жорамал католиктік топтарда қолдау тапты, Венада патер В. Шмидттің басшылығымен дінтану жөніндегі тұтас бағыт ұйымдастырылды. Оның қайраткерлері прамонотеизм теориясын пайдалану үшін этнографиялық фактілерді мұқият жинады, жүйеледі және оларға қайта түсініктеме берді. Прамонотеизм теориясы 20 ғасырдың 50 - жылдарында дау-жанжал жағдайында әшкереленді. Сөйтсе, оның пайдасына алынған этнографиялық фактілер бұрмаланған болып шыққан. Мамандар бір құдайдың жоғары көк тәңірісі немесе рух идеясының дін тарихында қоғамның әлеуметтік құрылымы күрделіленуіне байланысты біршама кейінірек пайда болған құбылыс екенін дәлелдеді.