Ғаламшар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
«(225088) 2007 OR10» бетінен аударылып түзілді
ш Olzhas.Erevanov (т) өңдемелерінен Batyrbek.kz соңғы нұсқасына қайтарды
1-жол: 1-жол:
'''Ғаламшар''' немесе '''Планета''' (көне лат. planeta, грек. aster planetеs — кезбе жұлдыздар) — өз [[орбита]]сы бойынша [[Күн]]ді не басқа [[жұлдыз]]ды айнала қозғалатын, гравитациялық өріс жасауға өз салмағы жеткілікті, соның нәтижесінде шар тәріздес орбитаға ие [[аспан денесі]].<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том</ref>
{{Ғаламшар|орбита-ref=<ref name="jpldata">{{cite web | date = 2009-11-06 last obs | title = JPL Small-Body Database Browser: 225088 (2007 OR10) | url = http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=2007OR10 | accessdate = 2011-01-02 | archiveurl = http://www.webcitation.org/68pvAgr9u | archivedate = 2012-07-01 }}</ref>|эпоха=Февраль 8, 2011|перигелий=33,62 [[Астрономическая единица|а. е.]]|афелий=101,03 а. е.|аномалия=101,0° (M)|альбедо={{val|0.089|0.031|0.009}}<ref name=AJournal2016/>}}'''(225088) 2007 OR<sub>10</sub>''' — ең ірі транснептуновых объектілер. Кандидаты, ергежейлі планета.
[[Сурет:1e7m comparison Uranus Neptune Sirius B Earth Venus.png|thumb|alt=A.|Уран (солда), Нептун (оңда), Жер (төменгі солда), Сириус B (төменгі ортада) және Шолпан (төменгі оңда).]]
Ғаламшар — өздігінен жарық шығармайтын, жұлдызды айнала қозғалатын, орталық жарық көзімен салыстырғандағы массасы шағын аспан денесі. [[Күн жүйесі]]нде 9 үлкен планета, 43 планета серіктері, бірнеше ондаған мың [[кіші планеталар]] ([[астероид]]тар) белгілі. Үлкен планеталардың пішіні сфера тәрізді, соған жақынырақ болады. Күн жүйесіндегі Планеталар Күн жарығын шағылдырғандықтан көрінеді. Кейбір жақын жұлдыздың айналасындағы Планета осы жүйенің масса центрінің түзу сызықты қозғалыс траектория маңайында тербелуін бақылау арқылы анықталады. Қазіргі космогон. теория бойынша планеталық жүйелер [[Галактика]]да кеңінен тараған құбылыс болып табылады.


[[2006]] ж. тамызында [[Прага]] қаласында 75 елден жиналған 2,5 мыңдай астроном [[Халықаралық астрономиялық одақ]] маслихатында ресми түрде ғаламшар мәртебесін алу үшін [[аспан денесі]]не қажетті көрсеткіштерді бекітті.
Ашылды [[17 шілде]] [[2007 жыл|2007 жылғы"]] тобы Майкл Браун бірі Паломарской обсерваториясының ([[Калифорния]])<ref>[http://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/0901/0901.4173v1.pdf ''Megan E. Schwamb'', ''Michael E. Brown'', ''David L. Rabinowitz''.]</ref>. Ресми түрде ашылғаны туралы жарияланған болатын [[7 қаңтар]] [[2009 жыл|, 2009 жыл]]. "Мұрағаттық суреттерге объект табылды 46 рет бастап, [[1985 жыл|1985 жылғы]].


1930 жылы ашылған және содан бері Күн жүйесіндегі 9-шы ғаламшар саналып келген [[Плутон]] мәртебесінен айырылды. Жаңа жіктелім бойынша [[Плутон (шағын ғаламшар)|Плутон]] енді шағын ғаламшарлар немесе планетоидтар санатына жатады.<ref>{{cite web | first=Brad |last=Amburn |title=Behind the Pluto Mission: An Interview with Project Leader Alan Stern |work=Space.com |date=2006-02-28 |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060228_stern_interview.html |accessdate=2008-08-23}}</ref>
Жоқ атауын, басқа нөмірі. Қаралады түрлі ұсыныстар барлық ниет білдірген<ref>[http://www.mikebrownsplanets.com/2015/01/ten-years-of-eris.html?showComment=1423266081122#c5069655186376307635 Ten years of Eris]</ref>.


Енді аспанда 8 ғаламшар ғана қалды. Олар:
== Ескертпелер ==
# [[Меркурий (ғаламшар)|Меркурий]]
{{примечания}}
# [[Шолпан]]
# [[Жер]]
# [[Қызылжұлдыз]]
# [[Есекқырған]]
# [[Қоңырқай (ғаламшар)|Қоңырқай]]
# [[Уран (ғаламшар)|Уран]]
# [[Нептун (ғаламшар)|Нептун]]

{{Күн жүйесі}}

== Дереккөздер ==
<references/>

== Тағы қараңыз ==
* [[Алып планеталар]]

{{wikify}}

[[Санат:Ғаламшарлар]]

14:32, 2017 ж. қаңтардың 16 кезіндегі нұсқа

Ғаламшар немесе Планета (көне лат. planeta, грек. aster planetеs — кезбе жұлдыздар) — өз орбитасы бойынша Күнді не басқа жұлдызды айнала қозғалатын, гравитациялық өріс жасауға өз салмағы жеткілікті, соның нәтижесінде шар тәріздес орбитаға ие аспан денесі.[1]

A.
Уран (солда), Нептун (оңда), Жер (төменгі солда), Сириус B (төменгі ортада) және Шолпан (төменгі оңда).

Ғаламшар — өздігінен жарық шығармайтын, жұлдызды айнала қозғалатын, орталық жарық көзімен салыстырғандағы массасы шағын аспан денесі. Күн жүйесінде 9 үлкен планета, 43 планета серіктері, бірнеше ондаған мың кіші планеталар (астероидтар) белгілі. Үлкен планеталардың пішіні сфера тәрізді, соған жақынырақ болады. Күн жүйесіндегі Планеталар Күн жарығын шағылдырғандықтан көрінеді. Кейбір жақын жұлдыздың айналасындағы Планета осы жүйенің масса центрінің түзу сызықты қозғалыс траектория маңайында тербелуін бақылау арқылы анықталады. Қазіргі космогон. теория бойынша планеталық жүйелер Галактикада кеңінен тараған құбылыс болып табылады.

2006 ж. тамызында Прага қаласында 75 елден жиналған 2,5 мыңдай астроном Халықаралық астрономиялық одақ маслихатында ресми түрде ғаламшар мәртебесін алу үшін аспан денесіне қажетті көрсеткіштерді бекітті.

1930 жылы ашылған және содан бері Күн жүйесіндегі 9-шы ғаламшар саналып келген Плутон мәртебесінен айырылды. Жаңа жіктелім бойынша Плутон енді шағын ғаламшарлар немесе планетоидтар санатына жатады.[2]

Енді аспанда 8 ғаламшар ғана қалды. Олар:

  1. Меркурий
  2. Шолпан
  3. Жер
  4. Қызылжұлдыз
  5. Есекқырған
  6. Қоңырқай
  7. Уран
  8. Нептун

Дереккөздер

  1. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VII том
  2. Amburn, Brad Behind the Pluto Mission: An Interview with Project Leader Alan Stern. Space.com (28 ақпан 2006). Тексерілді, 23 тамыз 2008.

Тағы қараңыз