Бор (элемент): Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Жаңа бетте: thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйе... |
|||
1-жол: | 1-жол: | ||
[[File:Boron mNACTEC.jpg|thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат]] |
[[File:Boron mNACTEC.jpg|thumb|alt=A.|left|Қарақошқыл немесе қара зат]] |
||
Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: <sup>10</sup>В (19%) және <sup>11</sup>В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. [[Гей-Люссак ]]пен Л. [[Тенар]] бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub>, бура Na<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O10H<sub>2</sub>O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, [[ашарит]], [[борацит]], [[гидроборацит]], [[пандермит]], т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см<sup>і</sup>, балқу t 2075<sup>о</sup>C, қайнау t 3860<sup>о</sup>C, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н<sub>3</sub>ВО<sub>3</sub>) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900<sup>о</sup>С-тан жоғары қыздырғанда Бор [[азот]]пен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В<sub>4</sub>С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады. |
Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: <sup>10</sup>В (19%) және <sup>11</sup>В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. [[Гей-Люссак ]]пен Л. [[Тенар]] бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H<sub>3</sub>BO<sub>3</sub>, бура Na<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O10H<sub>2</sub>O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, [[ашарит]], [[борацит]], [[гидроборацит]], [[пандермит]], т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/см<sup>і</sup>, балқу t 2075<sup>о</sup>C, қайнау t 3860<sup>о</sup>C, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700<sup>о</sup>С-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н<sub>3</sub>ВО<sub>3</sub>) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900<sup>о</sup>С-тан жоғары қыздырғанда Бор [[азот]]пен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В<sub>4</sub>С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В<sub>2</sub>О<sub>3</sub>) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады. |
||
{{Менделеевтін периодтык кестесі}} |
|||
==Пайдаланылған әдебиет</span>== |
==Пайдаланылған әдебиет</span>== |
||
“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том |
“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том |
||
6-жол: | 7-жол: | ||
{{stub}} |
{{stub}} |
||
{{wikify}} |
{{wikify}} |
||
[[Санат:Химиялық элементтер]] |
|||
[[санат: Қазақстан табиғаты]] |
11:20, 2011 ж. маусымның 16 кезіндегі нұсқа
Бор (лат. Borum), B — элементтердің периодты жүйесінің ІІІ тобындағы хим. элемент, ат. н. 5, ат. м. 10,84; қара сұр түсті кристалды немесе аморфты зат (өте таза Бор түссіз). Табиғи Бордың тұрақты екі изотопы бар: 10В (19%) және 11В (81%). Борды алғаш рет 1808 ж. француз химиктері Ж. Гей-Люссак пен Л. Тенар бор ангидридін металл калиймен тотықсыздандыру арқылы алған. Жер қыртысындағы үлес салмағы 3•10–4%. Б. табиғатта тек қосылыстар құрамында (бор қышқылы H3BO3, бура Na2B4O10H2O) кездеседі. Қазақстанда бор кендері, ашарит, борацит, гидроборацит, пандермит, т.б. минералдар түрінде кездеседі. Таза кристалды Бордың тығыздығы 2,3 г/смі, балқу t 2075оC, қайнау t 3860оC, қаттылығы жағынан алмаздан кейін екінші орында. Кристалды Бор — шала өткізгіш. Қалыпты жағдайда электр тогын нашар өткізеді, бірақ 800оС-қа дейін қыздырғанда оның электр өткізгіштігі артады. Бор комплексті қосылыстар түзуге бейім, көпшілік қосылыстарында үш валентті. Борды 700оС-қа дейін қыздырғанда Бор ангидриді (В2О3), ал оны суда еріткенде бор қышқылы (Н3ВО3) түзіледі. Бор қышқылының тұздарын бораттар деп атайды. 900оС-тан жоғары қыздырғанда Бор азотпен бор нитридін (ВN), көмірмен бор карбидін (В4С), металдармен боридтер түзеді. Бjhды таза күйінде бор ангидридін (В2О3) тотықсыздандыру арқылы алады. Бjh және оның қосылыстары — диэлектриктер мен шала өткізгіш заттар ретінде және ядролық реакторларда, медициналық препараттар, полимерлер алуға қолданылады.
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||
|
Пайдаланылған әдебиет
“Қазақ Энциклопедиясы”, II-том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |