Англия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Content deleted Content added
50,762,900
1-жол: 1-жол:
{{Мемлекет
{{Infobox Country
|Қазақша атауы = Англия
|conventional_long_name = <!--
|Шынайы атауы = {{lang-en|England}}
-->''Англия''{{spaces|2}}{{resize|90%|([[Қазақ тілі|қазақша]])}}<br /><!--
|Атау септігі = Англия
-->''England''{{spaces|2}}{{resize|90%|(ағылшын)}}
|common_name = Англия
|Елтаңба = Royal Arms of England (1198-1340).svg{{!}}border
|image_flag = Flag_of_England.svg
|Байрақ = Flag_of_England.svg
|Ұраны = [[Dieu et mon droit]]»&nbsp;«(Құдайым және құқығым)
|flag_width = 160px
|Әнұранның аты = God Save the Queen/King
|image_coat = Royal Arms of England (1198-1340).svg{{!}}border
|symbol_width = 100px
|Аудио = Reinounido.ogg
|lat_dir = N|lat_deg = 53|lat_min = 33|lat_sec = 0
|symbol_type = Royal Standard
|lon_dir = W|lon_deg = 2|lon_min = 26|lon_sec = 0
|national_motto = <small>''[[Dieu et mon droit]]'' (Құдай мен менің құқығым)
|national_anthem = God Save the King/Queen (Патшаны сақта)
|region =
|image_map = Europe_location_ENG2.png
|CoordScale =
|map_caption =
|Картада =
|карта тақырыбы = Europe_location_ENG2.png
|capital = [[Лондон]]
|Картада2 =
|largest_city = Лондон, Бирмингем, Лидс, Шеффилд, Ливерпуль, Манчестер.
|Үкімет түрі = [[Конституциялық монархия]]
|official_languages = [[Ағылшын тілі|Ағылшын]]
|Құрылды = [[1 мамыр]] [[1707 жыл|1801]]
|regional_languages =
|ethnic_groups =
|Тәуелсіздік күні =
|Тәуелсіздігін алды =
|ethnic_groups_year =
|demonym =
|Тілі = [[Ағылшын тілі|ағылшынша]]
<!-- |Тілдері = -->
|government_type = [[Конституциялық монархия]]
|Мемлекеттік діні = англикандық
|leader_title1 = [[Британия королевасы|Монарх]]
|leader_name1 = [[Елизавета ІІ]]
|Астанасы = [[Лондон]]
|Ірі қалалары = Лондон, [[Бирмингем]], [[Глазго]], [[Белфаст]], [[Манчестер]], [[Эдинбург]], [[Ливерпуль]]
|leader_title2 = [[Құрама Патшалық|Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының]] премьер-министры
<!-- |Ірі қаласы = -->
|leader_name2 = [[Дэвид Кэмерон]]
|Басшы қызметі = [[Құрама Патшалық|Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының]] премьер-министры
|area_rank =
|Басшылары = [[II Елизавета]]<br />[[Тереза Мэй]]
|area_magnitude =
|Басшы қызметі_2 = [[Британия королевасы|Монарх]]
|area_km2 = 133 395
|area_sq_mi =
|Жер аумағы = 243 809
|Жер аумағы бойынша орны = 77-ші
|percent_water =
|population_estimate = 50,762,900
|Судың үлесі = 1,34%
|Этнохороним =
|population_estimate_rank =
|Жұрты = 62 698 362<ref name=cia>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uk.html|title=Ұлыбритания|accessdate=2011-11-03|work=[[The World Factbook]]|publisher=CIA}}{{ref-en}}</ref>
|population_estimate_year = 2006
|Халық саны бойынша орны = 2006
|population_census =
|population_census_year =
|Сарап жылы =
|Санақ бойынша халық саны = 50,762,900
|population_density_km2 = 388,7
|Санақ жылы =
|population_density_sq_mi =
|Халық тығыздығы = 388,7
|population_density_rank =
|Тығыздық бойынша орны = 48-ші
|GDP_PPP =
|GDP_PPP_rank =
|ЖІӨ =
|ЖІӨ сараптаған жылы =
|GDP_PPP_year =
|GDP_PPP_per_capita =
|ЖІӨ бойынша орны =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ =
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ бойынша орны =
|GDP_nominal =
|ЖІӨ (АҚТ) = 2,172 трлн<ref name=GDP>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?sy=2007&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=112&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=25&pr.y=6|title=United Kingdom|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2011-06-30}}</ref>
|GDP_nominal_rank =
|ЖІӨ (АҚТ) сараптаған жылы = 2010
|GDP_nominal_year =
|ЖІӨ (АҚТ) орны = 7-ші
|GDP_nominal_per_capita =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) = 34 919<ref name=GDP/>
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (АҚТ) орны = 18-ші
|HDI =
|HDI_rank =
|ЖІӨ (номинал) = 2,247 трлн<ref name=GDP/>
|ЖІӨ (номинал) сараптаған жылы = 2010
|HDI_year =
|HDI_category =
|ЖІӨ (номинал)бойынша орны = 6-шы
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) = 36 119<ref name=GDP/>
|currency = [[Фунт Стерлинг]]
|Жан басына шаққандағы ЖІӨ (номинал) орны = 20-шы
|currency_code = GBP
|time_zone = GMT
|АДИ = {{Өсім}} 0,863<ref>{{cite web
| url = http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Complete.pdf
|utc_offset = 0
| title = Human Development Report 2011
|time_zone_DST = BST
| accessdate = 2011-11-06
|DST_note =
| year = 2011
|utc_offset_DST = +1
| publisher = United Nations Development Program
|cctld = [[.uk]]
| lang = en
|calling_code = 44
}}</ref>
|religion = англикандық
|АДИ жылдық есебі = 2011
|АДИ бойынша орны = 28-ші
|АДИ деңгейі = <span style="color:#090;">өте жоғары</span>
|Әуе компаниясы = [[British Airways]]
|Валютасы = [[фунт стерлинг]]
|Интернет үйшігі = [[.uk]]
<!-- |Интернет үйшіктері = -->
|ISO = GB
|Телефон коды = 44
|Уақыт белдеуі = +0
<!-- |Уақыт белдеулері = -->
|Түсініктемелер =
<!-- |Тусыз және елтаңбасыз =* -->
<!-- |Әнұрансыз =* -->
}}
}}

'''А́нглия''' ([[Ағылшын тілі|ағылш]]. England [ˈɪŋɡlənd]) — Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының ең ірі және әкімшілік орны. Ұлыбритания аралында орналасқан (ағылш. mainland). Ұлыбританияның халқының 83 % Англияда тұрады.
'''А́нглия''' ([[Ағылшын тілі|ағылш]]. England [ˈɪŋɡlənd]) — Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының ең ірі және әкімшілік орны. Ұлыбритания аралында орналасқан (ағылш. mainland). Ұлыбританияның халқының 83 % Англияда тұрады.



12:43, 2017 ж. ақпанның 3 кезіндегі нұсқа

Координаттар: 53°33′00″ с. е. 2°26′00″ б. б. / 53.55000° с. е. 2.43333° б. б. / 53.55000; -2.43333 (G) (O) (Я)
Англия
ағылш. England
Байрақ Елтаңба
Ұран: «Dieu et mon droit» «(Құдайым және құқығым)»
Әнұран: «God Save the Queen/King» (тыңдау )
Europe_location_ENG2.png
Тарихы
Құрылды 1 мамыр 1801
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі ағылшынша
Елорда Лондон
Ірі қалалары Лондон, Бирмингем, Глазго, Белфаст, Манчестер, Эдинбург, Ливерпуль
Үкімет түрі Конституциялық монархия
Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының премьер-министры II Елизавета
Тереза Мэй
Мемлекеттік діні англикандық
Географиясы
Жер аумағы
• Барлығы
• % су беті
Әлем бойынша 77-ші орын
243 809 км²
1,34%
Жұрты
• Сарап ([[жыл|]])
• Санақ
Тығыздығы

62 698 362[1] адам (2006)
50,762,900 адам
388,7 адам/км² (48-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)
 • Қорытынды (2010)
 • Жан басына шаққанда

2,172 трлн[2] $ (7-ші)
34 919[2] $ (18-ші)
ЖІӨ (номинал)
 • Қорытынды (2010)
 • Жан басына шаққанда

2,247 трлн[2] $
36 119[2] $ (20-шы)
АДИ (2011) 0,863[3] (өте жоғары) (28-ші)
Валютасы фунт стерлинг
Қосымша мәліметтер
Әуе компаниясы British Airways
Интернет үйшігі .uk
ISO коды GB
Телефон коды +44
Уақыт белдеулері +0

А́нглия (ағылш. England [ˈɪŋɡlənd]) — Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Құрама Патшалығының ең ірі және әкімшілік орны. Ұлыбритания аралында орналасқан (ағылш. mainland). Ұлыбританияның халқының 83 % Англияда тұрады.

927 жылы Англия бірнеше жергілікті графстволардың бірігу нәтижесінде пайда болды. Өз атын V-VI ғасырда құрылған англ деген герман тайпасынан алады. Ал Англия астанасы Лондон Еуроодақтағы ең үлкен қала болып саналады.

Англия — қазіргі көптеген жаһанды нәрселердің шыққан жері. Олардың ішінде ағылшын тілі, Англикан шіркеуі, Парламент негіздері. Ол Өндірістік революциясының отаны болып саналады.

Аты

Тацит

Англия деген аты герман тайпаларының бірінен шыққан. Бұл тайпа 5-6 ғасырларда пайда болған. Ғалымдар оларды Ангелн түбегінен шыққан деп ойлайды. Бұл түбек қазіргі Дания және Алмания жерінде орналасқан.

Англдар туралы бірінші жазбаша құжаттар 98 жылы шыққан. Оны сол кездің тарих зерттеушісі Тацит өзінің «Алмания» деген кітабында жазған. Ал Ұлыбританиядағы англдар туралы бірінші рет 897 жылы жазған. Бұл мәлімет Оксфордтың ағылшын тілі сөздігінде бар.

Өкінішке орай Англия деген сөзді жалпы Ұлыбританияға қолданылады. Бұл жай елдің басқа ұлттарын ренжітіп, көптеген қайшылықтарға алып келеді.

Жері

Англия Ұлыбритания аралының үштен екі бөлігін алып тұр. Солтүстігінде Шотландиямен шекаралы болса, батысында Уэльс орналасқан.

Англияның әкімшілік бөлінуі

Жер көлемі аз болғанымен, Англияда бірнеше үлкен қалалар бар. Олар: Лондон, Бирмингем, Лидс, Шеффилд, Ливерпуль және Манчестер.

Тарихы

Б.ғ.д. 55 жылда Юлий Цезарь қазіргі Англия жеріне шабуыл жасаған. Ол кезде сол аумақта көптеген кельт тайпалары тұрған. Олар өздерін бритт деп атаған. Сол кездерден бастап қазіргі Англия және Уэльс аумақтары Рим империясының құрамына кірген.

Рим империясының құлдырауы Англия тұрғындарына басқа мәселелер тудырды. Көптеген көршілес тайпалар Англия жеріне басып кіре бастады. Олар ішінде герман, кельт тайпалары болған. Шабуылшылар бұл жерде өздерінің кішкене мемлекеттерін құра бастады. Сондықтан, Англияның түгелдей қосылған дәл уақытын атау өте қиын. Бірақ Англия патшасы деген титул Ұлы Альфред (871—899) кезінде пайда болған.

Тарихшылардың біреулері Англия билеушілерін 1066 жылы норман шабуылынан санап бастайды. Патшалардың нөмірлерін де бұл оқиғадан бастап санайды (мысалы, ХІІІ ғасырдағы Эдуард І 1066 жылдан бастап бірінші Эдуард есімді патша болған)

Бірақ Шапқыншы Вильгельм мемлекетті құрып, біріктірген емес. Ол тек бар Англия жаулап алып, оған франк-романдық басқару қойған.

ХІІІ ғасырдың соңында Уэльс княздігі жаулап алынып, Англия патшалығының құрамына түгелдей кірді. Тәуелсіз Англия тарихы Орта ғасыр және Жандану ғасырдан кейінгі Тюдор әулетінің Елизавета І-ден басталады. 1707 жылы Англия мен Шотландия одақ құрып, Ұлыбритания Патшалығының негізі қаланды.

Саяси құрылымы

1990-шы жылдарда Солтүстік Ирландия, Уэльс және Шотландия елдерінде өз парламенті мен үкіметін құрып алды.

Дэвид Кэмерон

Ал Англия қазіргі уақытқа дейін өз парламенті мен үкіметін құрмай, олардың міндеттерін Ұлыбритания парламенті мен үкіметі жасайды.

Англия өз парламентін және үкіметін құруды қалайтын қозғалыстар бар. Атқарушы үкіметтің жұмысын Ұлыбритания премьер-министры істейді. Қазір үкімет басында Консерваторлар партиясының өкілі Дэвид Кэмерон отыр.

Әкімшілік бөлінуі

Қазіргі уақытта Англия 45 графтықтан құрылған. Оған қоса Үлкен Лондон бар. Осы ел тарихында басқа түрлі бөлімдер болған. Англия құрамында, мысалы, патшалықтар (Сассекс және Эссекс), герцогтық (Йоркшир, Корнуолл және Ланкашир) және басқа бөліну түрлері болған.

Мәдениет

Салт-дәстүрлері

Ағылшындықтар "Ескі- демек сенімді. Ескі сөзі күмәнсіздікті білдіреді. Жаңа ой- күдікті, жаңа технология- сенімсіз." деп есептейді.Ағылшындардың неше мың жыл бұрынғы салт-дәстүрлері әлі күнге дейін сақталған. Оның дәлелі ағылшындықтар әлі күнге дейін тойды ескі дәстүр бойынша өткізеді.

Некенің алдында атастыру (яғни уәделесу) көптеген елдерде орындалады.Англияда атастыру рәсімі алдында күйеу жігіт пен келінге әр түрлі сынақтар жүргізіледі.Атап айтар болсақ, жігіт қыз айтқан, қалаған нәрсенің барлығын орындайды. Ал келін болса бір қолымен ескі сандықтың қақпағын ұстау қажет.

Ағылшындықтарда тағы бір қызықты мынандай салт-дәстүр бар. Тойға келіннің 10 құрбысы мен күйеу жігіттің 10 құрдасы міндетті түрде күйеу жігіт пен қалыңдық киімін киіп шығады. Яғни ағылшындықтардың діни- сенімі бойынша, жаман ниетті жын шайтан 10 жұп ішінен нағыз күйеу жігіт пен қалыңдықты таба алмайды және өз жаман ниетін жүзеге асыра алмайды екен. ХVІІ ғасырда тойларда қалыңдық әртүрлі түстердегі киімді киетін болған. Ал Англия ханшайымы Виктория алғаш рет тойға ақ көйлек киген. Содан бастап ақ көйлек кию дәстүрлі түрде жалғасқан. Ақ көйлек пәктікті, тазалықты білдіреді.

Ұлттық киім

Англияның бай ұлттық дәстүрлер болғанына қарамастан, бұл халықта өз ұлттық киім жоқ. Тек қана моррис халық биін билегенде, бірдей киім киетіні бар. Қазір де Англияның үлкен қаладарын да моррис киіміне ұқсайтын киім киіп жүрген кісілерді кездестіруге болады.Бұл киімді тігудің кейбір ерекшеліктер бар. Негізінен бұл би жерге қатысты магиялық белгімен байланысты.

Оған қоса Англияда ортағасырлық дәстүрлерге сай бірнеше шараларда ескі киімдерді киеді. Олардың ішінде: патша отбасы, парламент үшелері, сот кезінде, ежелгі университеттердің профессорлары мен студенттері және Патша гвардиясы.

Моррис

Морристі ауылдарда жазда билейді. Бұрын оны діни мақсаттармен билеген. Бірнеше кісі ақ шалбар, ақ көйлек киіп, аяғына қоңырау байлап, басына сабан қалпақ киіп, ортаға шығады. Бұл биді бұрын тек ер кісілер билесе, қазіргі уақытта әйелдер де билеп жүр. Үлгі:England topics Үлгі:United Kingdom topics Үлгі:United Kingdom constituents and affiliations Үлгі:British Isles Үлгі:British peoples Үлгі:England counties Үлгі:National personifications

Қалыңдыққа орындауға тиісті міндеттер

- Қандай бағада болса да қарызға алынған нәрсенің өтемі тойдан кейін міндетті түрде қайтарылуы тиіс.

- Дәстүр бойынша қалыңдыққа сыйланатын сыйлық жаңа болу қажет. Ол жаңа отбасының жаңаша бақытын білдіреді.

-Жаңа түскен келіннің үстінде көгілдір түсті бірнәрсе болуы қажет.Көгілдір түс риясыздықты білдіреді.

Ағылшындықтар мамыр айы - нағыз отау құруға ыңғайлы, қолайлы, жайлы ай деп есептейді. Осы айда отау құрған екі жас бақытты, ғұмырлары ұзақ болады деп сенген. Ағылшындықтар шай ішуді, әсіресе сүт қосып ішкенді жақсы көреді.Ағылшындықтар үшін шай ішу "тек қана ішіп алып, жұмысқа жүгіру" емес. Оларда шайды ерекше ниетпен ішу ертеректен бері бар. Шайды ішіп отырып армандарын, болған жақсы жәйттарды еске алып, ерекше көңілмен ішеді екен. Ағылшындарда тіпті шай ішу дәстүр болып табылады. Ағылшындарда ең көне әрі қоғамдық дәстүрі"чаепитие"(қазақша баламасы- шай ішу) деп аталады. Бұл дәстүр ерекше құрметпен орындалады, шығыс елдерінен кем емес. Бұл жақта үнді шайы мен қытайдың ұсақ дәрежедегі шайы көп қолданылады. Ал өздерінен шығатын өте ерекше аралас шайды жолға шыққанда, таза ауаға, серуенге шыққанда өздерімен алып шығады. Шайды таңғы аста, жұмыста, үйге келген кезде ішеді, бірақ кешкі астан кейін шай ішуге болмайды. Ағылшындықтардың үйдің жанына бау-бақша отырғызуы да олардың тағы бір ерекше дәстүрі болып табылады. Ол кезде ағылшындықтар аула ішін өте әдемі, өте таза, әртүрлі көкөніс, гүлзарлармен безендіру де олардың өте жақсы дәстүрі болып келеді. Тіпті талапқа сай өте әдемі бау- бақшалар конкурсы да болып тұрады. Конкурста жеңген жеңімпаз өзін өте таза, ұлттық салт-дәстүрді өте қатты сыйлайтын ағылшынмын деп есептейді. Aғылшындарға тән тағы бір ерекше дәстүр- өз балаларына өте жақсы, сіңімді білім беру. Ағылшындар балаларын көбінесе ақшалы оқуға, әсіресе қыздарды бір бөлек, ер балаларды бір бөлек оқытатын мектептерге беруді жөн санайды(балалдың білімді болғаны дұрыс деп есептейді). Ағылшындар дәстүрі бойынша, түскі асқа ерекше киім кию міндетті емес. Күндізгі киіп жүрген киімімен жүре беруіне болады. Мыс, джинсы, футболка, т.б. Ағылшындарда хан отбасы қатысуымен болатын тағы бір дәстүр бар.Бұл дәстүр 1605 жылдан бастау алады.Әдетте бұл дәстүр қазан- қараша айларында өткізіледі. Одан бөлек тағы бір дәстүрі сонау ХІІІ ғасырдан бері келе жатқан монархиялық қайырымдылық шарасы ұйымдастырылады. Бұл көбінесе ғибадатханаларда, мешіттерде зейнеткерлерге ақша беру, қиыншылықта өмір сүріп жатқан жандарға қол ұшын берумен басталады. Деректерге сүйенер болсақ, ХІІІ ғасырдың өзінде кароль кедей және ауру жандарға киім мен тамақ берген.

  1. Ұлыбритания. The World Factbook. CIA. Тексерілді, 3 қараша 2011. (ағыл.)
  2. a b c d United Kingdom. International Monetary Fund. Тексерілді, 30 маусым 2011.
  3. Human Development Report 2011  (ағыл.). United Nations Development Program (2011). Тексерілді, 6 қараша 2011.