Қабақ Айтұлы

Қабақ Айтұлы (шамамен 1611-1689 жылдары, қазіргі Өзбекстан, Шыршық өзені, Аққайран деген жер) - Ноғай Ордасының билеушісі, Мұхасан ұрпағы. Ел ұйытқысы болған би. Есімі руға шыққан.

Бес ұлы - Қангелді, Жангелді, Төлес, Аралбай, Беке.

Сайрам соғысының /1681-84жылдары/ Тілеу мен Қабақ тарихта болған адамдар. Атақты «Тілеу-Қабақ» әні осы кісілерге, бұлардан тараған рулы елге қатысты туған. Тілеу мен Қабақ ағайынды. Ағалы-інілі. Атасы бір, анасы бір. Бұл жөнінде әдебиетші ғалым Жұбаназар Асанов мынадай дерек береді: «Тілеудің бергі атасы – Ноғай ордасының билеушісі Мұса. Мұса мен Жаңбыршы бір туған. ХV ғасырда Алтын Орда ыдырап, жеті хандыққа бөлінгенде Мұса – Ноғай Ордасын, Жаңбыршы – Астрахань хандығын билеген. Бұл да тарихта аққа қарамен таңбаланған. Мұсадан Сидақ, Орақ, Мамай, Алшағыр туған. Сидақтан Мәку, одан Бөлек, одан Айт пен Бұжыр, Айттан Тілеу мен Қабақ туған… Тілеу мен Қабақтың бергі ұрпақтары – Қалдыбай хан, Әзберген хан, мыңжылдығын болжаған Мөңке әулие, Сарышонай, Қаражігіт, Мырзағұл билер мен Сарышолақ шайыр, Бақтыбай, Көтібар, Есет, Қарағұл, Ерназар, Бекет батырлар. Мұса әулеті Бұжырдан – ХХ ғасырда қазақ мәдениеті мен ғылымының бір бұрышын (төрт бұрышты десек) тіреген Жұбановтар тараған», — дейді. (Асанов Ж. Тілеу. // Ақтөбе. 11.08.2000 жыл). Демек, Тілеу мен Қабақтың арғы тегі – Ер Едіге. Кәуірді уысында жиырма жыл ұстаған – Ер Едіге! Тілеуден Қабақ үлкен. Жас жағынан. Бірақ Тілеу есімінің бірінші аталуында мынадай мән бар: ол – Әз Тәуке ханмен тұстас өмір сүрген, әрі оның даңқты билерінің, батырларының бірі болған. Бұны белгілі ақын Сарышолақтың: «Атамыз Қара Тілеу бидің соңы, – Сұлфазы Қосым Қожа пірдің соңы», – деген өлең тармақтары бекіте түседі.

Ұлдары

Қангелді, Жангелді, Төлес, Аралбай, Беке.