Арпа: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
ш «А» деген санатты аластады; Санатты жылдам үстеу: «Биология» (HotCat қолданып) |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол: | 1-жол: | ||
[[File:Hordeum-barley.jpg|thumb| right| alt=A.| ''[[Арпа]]'']] |
|||
'''Арпа'''(Hordeum) – астық тұқымдасына жататын бір және көп жылдық [[дақыл]]. Сабағы – қуыс, биікт. 30 – 135 см, [[жапырақ|жапыра]]ғы таспа пішіндес. Жемісі – дәнек. А. морфол., биол. ерекшеліктеріне сәйкес: [[дақыл]]дық, [[эфиоп]]тық және аласа бойлы А. деп аталатын 3 түрге бөлінеді. Қа [[Санат:Қазақстан табиғаты]] |
|||
'''Арпа'''(Hordeum) – [[астық]] тұқымдасына жататын бір және көп жылдық дақыл. Шыққан жері – [[Иран]], [[Түркия]], [[Армения]]. Адамдар [[неолит]] дәуірінде-ақ (б.з.б. 12 – 10 мың жыл) қолдан өсіре бастаған. Арпаның тамыр жүйесі шашақты. [[Сабақ|Сабағы]] – қуыс, биіктігі 30 – 135 см, жапырағы таспа пішіндес. Жемісі – [[дәнек]]. Арпа морфологиялық, биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес дақылдық Арпа, эфиоптық Арпа және аласа бойлы Арпа деп аталатын 3 түрге бөлінеді. Арпа дәнінде 45 – 67% [[крахмал]], 7 – 26% [[белок]], 7 – 11% [[пентозан]], 1,7 – 2% [[сахароза]], 3,5 – 7,0% [[клетчатка]], 2 – 3% [[май]], 2 – 3% [[күл]] болады. Қазақстанда дақылдық Арпаның дәні қос қатарлы және көп қатарлы екі түрі өсіріледі. Дәні қос қатарлы Арпаның дәні масағының ортасында ғана болады. Ол [сыра]] қайнатуға пайдаланылады. Дәні көп қатарлы Арпа [[спирт]] өндірісінде (6 қырлысы), азық-түлік және мал жемі (4 қырлысы) түрінде пайдаланылады. Арпаның бұлардан басқа жаздық және күздік түрі бар. Жаздық Арпа Қазақстанның барлық облыстарында егіледі. күздік Арпа Қазақстанның оңтүстігі, оңтүстігі-шығыс аудандарында өсіріледі. Жаздық [[бидай]] мен [[сұлы|сұлыға]] қарағанда оның түсімі жоғары әрі 10 – 15 күн ерте піседі. Арпаның Қазақстанда «Нутанс-970», «Бәйшешек», «Сәуле», «Қарағанды-4», «Күздік», «Оңтүстік Қазақстан-43», т.б. сорттары өсіріледі. Арпа зиянкестері [[швед]], [[қаракөз]], [[егеу]], [[гессен шыбындары]]. Ауру қоздырғыштары қатты [[қаракүйе]], тозаңды қаракүйе, [[ақұнтақ]], т.б. Арпаны екпестен бұрын формалинмен немесе ерте көктемде, күзде гранозан, меркургексан препараттарымен дәрілеу қажет.<ref name=source1> [[Қазақ энциклопедиясы]] I том</ref> |
|||
== Сілтемелер == |
|||
* [[Арпабас]] |
|||
*[[Бидай]] |
|||
== Сыртқы сілтемелер == |
|||
* [http://www.kazakh-zerno.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=16210:-lr-&catid=14/ Новости и аналитика зерновых культур] |
|||
==Пайдаланылған әдебиет== |
|||
<references/> |
|||
{{stub}} |
|||
{{wikify}} |
|||
[[Санат:Қазақстан табиғаты]] |
|||
[[Санат:Биология]] |
[[Санат:Биология]] |
13:09, 2011 ж. маусымның 17 кезіндегі нұсқа
Арпа(Hordeum) – астық тұқымдасына жататын бір және көп жылдық дақыл. Шыққан жері – Иран, Түркия, Армения. Адамдар неолит дәуірінде-ақ (б.з.б. 12 – 10 мың жыл) қолдан өсіре бастаған. Арпаның тамыр жүйесі шашақты. Сабағы – қуыс, биіктігі 30 – 135 см, жапырағы таспа пішіндес. Жемісі – дәнек. Арпа морфологиялық, биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес дақылдық Арпа, эфиоптық Арпа және аласа бойлы Арпа деп аталатын 3 түрге бөлінеді. Арпа дәнінде 45 – 67% крахмал, 7 – 26% белок, 7 – 11% пентозан, 1,7 – 2% сахароза, 3,5 – 7,0% клетчатка, 2 – 3% май, 2 – 3% күл болады. Қазақстанда дақылдық Арпаның дәні қос қатарлы және көп қатарлы екі түрі өсіріледі. Дәні қос қатарлы Арпаның дәні масағының ортасында ғана болады. Ол [сыра]] қайнатуға пайдаланылады. Дәні көп қатарлы Арпа спирт өндірісінде (6 қырлысы), азық-түлік және мал жемі (4 қырлысы) түрінде пайдаланылады. Арпаның бұлардан басқа жаздық және күздік түрі бар. Жаздық Арпа Қазақстанның барлық облыстарында егіледі. күздік Арпа Қазақстанның оңтүстігі, оңтүстігі-шығыс аудандарында өсіріледі. Жаздық бидай мен сұлыға қарағанда оның түсімі жоғары әрі 10 – 15 күн ерте піседі. Арпаның Қазақстанда «Нутанс-970», «Бәйшешек», «Сәуле», «Қарағанды-4», «Күздік», «Оңтүстік Қазақстан-43», т.б. сорттары өсіріледі. Арпа зиянкестері швед, қаракөз, егеу, гессен шыбындары. Ауру қоздырғыштары қатты қаракүйе, тозаңды қаракүйе, ақұнтақ, т.б. Арпаны екпестен бұрын формалинмен немесе ерте көктемде, күзде гранозан, меркургексан препараттарымен дәрілеу қажет.[1]
Сілтемелер
Сыртқы сілтемелер
Пайдаланылған әдебиет
- ↑ Қазақ энциклопедиясы I том
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |