Ісік туғызушы вирустар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Навигацияға өту Іздеуге өту
Түйіндемесі өңделмейді
Content deleted Content added
Жаңа бетте: thumb'''Ісік туғызушы вирустар''', онкогенді вирустар (...
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Influenza virus particle color.jpg|thumb]]'''Ісік туғызушы вирустар''', [[онкоген|онкогенді]] [[вирус|вирустар]] (грек. onkos – масса, ісік, gennao – туғызушы және вирус) – қалыпты [[эукариот]] клеткаларын ісік клеткаларына өзгерте алатын қабілеті бар вирустардың бір тобы. Вирустардың қатерлі ісік тудыра алатын қасиеті бар екенін алғаш рет ғыл. тұрғыда француз ғалымы [[Боррель|А.Боррель]] (1867 – 1936), т.б. зерттеген (1903). Одан сәл кейінірек (1911) америкалық [[онколог]] [[Раус|Ф.Раус]] (1879 – 1970) тауықтарда болатын саркома ауруын тудырушы вирусты алғаш ашты ([[Нобель]] сыйл., 1966). 1932 – 33 ж. америка ғалымы [[Шоуп|Р.Шоуп]] (1901 – 66) үй қояндарындағы вирусты фиброма мен папилломаны, 1936 ж. неміс онкологы [[Дж. Битнер]] (1904 – 1961) тышқандардың сүт безіндегі қатерлі ісік тудыратын вирусты, ал 1951 ж. неміс ғалымы [[Гросс|Л.Гросс]] тышқандарда лейкоз тудыратын вирусты анықтап, сипаттап жазды. Онкогенді вирустардың сырын ашуға, орыс ғалымы [[Зильбер Александр Александрович|Л.А. Зильбердің]] (1894 – 1966) қатерлі ісіктердің пайда болуының вирусты-генетик. теориясының ашылуы негіз болды (1949). Қазіргі кезде табиғатта 600-ден астам ауру тудыратын вирустар анықталған. Бірақ олардың 1/4-і ғана жануарларда ісік тудыра алатыны белгілі. І. т. в-ды биол. іс-әрекеттеріне қарай: [[ДНҚ]] және [[РНҚ]] құрамдас деп екіге бөледі. Көбінесе табиғатта РНҚ-құрамдас вирустар кездеседі. Олар [[морфология|морфологиясына]] қарай: А, B, С және D деп бөлінеді. Мыс., С вирусы [[сүтқоректілер]] мен [[құстар|құстарда]] [[лейкоз]] және [[саркоман|саркоманы]] тудырады. Осы күнге дейін РНҚ-құрамдас вирустар адам денесінде пайда болған ісіктердің құрамынан табылған жоқ. ДНҚ-құрамдас вирустардың үш тобы бар: 1) [[паповавирус|паповавирустар]] ([[папиллома|папилломалар]], [[сүйел]], [[полиома|полиомалар]] тудырады); 2) ұшық вирустары (әр түрлі ұшық [[инфекция|инфекциялары]], [[желшешек]], белдеме теміреткі тудырады) және [[поксвирус|поксвирустар]] ([[шешек]] ауруы пайда болады). Вирус пен сау клетканың өзара қарым-қатынасы аса күрделі. Вирустың өніп-өсуі клеткаға байланысты. Ол төзімді, иммунитеті жоғары болса, өзінің денесіне вирусты кіргізбейді. Егер клетка ісік вирусына сезімтал келіп, төзімсіз болса, онда вирус белсенділік көрсете бастайды. Вирус өз денесінен [[нуклеин]] қышқылын босатып шығарады да, ол әуелі [[цитоплазма|цитоплазмаға]], одан кейін ядроға енеді. Сол жерде қолайлы жағдай туса, өніп-өсіп, клетканың тіршілік ету қабілетін жояды. І. т. в-дың қасиеттері әлі толық зерттеліп біткен жоқ. Кейінгі кездерде вирустардың бәрі емес, солардың ішінде онкогені бар вирустардың ісік туғызғыш қасиеті жоғары екені анықталды (америкалық ғалымдар [[Хюбнер|Р.Хюбнер]], [[Тодаро|Г.Тодаро]], 1969). Бұрын ғалымдар клеткаға ісік тудырушы онкогенді вирустарды жұқтырғаннан кейін, клетканың өзінің қалыпты жағдайын өзгертпейтінін, ешқандай аурудың дамымағанын байқаған. Тіпті бұл кезде клетканың құрамынан вирустардың жоғалып кететіні анықталған. Онкогенді РНҚ-құ-рамдас вирустардың құрамынан ДНҚ-ны РНҚ-ға синтездейтін арнайы [[фермент]] табылған. Соның нәтижесінде пайда болған ДНҚ-көшірме нағыз ДНҚ-мен бірігеді де, ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Міне, осы ісік туғызғыш вирустарды провирус деп атайды. [[Провирус|Провирустарды]] алғаш рет ғылымда дәлелдеген америкалық ғалым Х.М. Темин (1975). Бұл ғылымдағы үлкен жаңалық болды. Хим. канцерогендер, рентген, радий, ультракүлгін сәулелері, “[[мутация]]” жасайтын дәрілер немесе созылмалы аурулар провирусты тежейтін күштерді әлсіретеді. Соның нәтижесінде организмнің реттеуіне келмейтін дамылсыз өсіп-өнетін ісік клеткалары пайда болады. І. т. в. біріншіден көлденең, екіншіден төте (анадан балаға емшек сүті немесе жыныстық клетка арқылы) жолдармен таралады.
<ref>Қазақ Энциклопедиясы, 9 том</ref>
==Пайдаланылған cілтемелер==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}

162

өңдеме

Навигация мәзірі