Марксизм: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Automated import of articles |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
| 1-жол: | 1-жол: | ||
<p> |
|||
'''Марксизм'''– 19 ғ-дың 40-жылдары К.Маркс пен Ф.Энгельс негізін қалаған философиялық, экономикалық және әлеуметтік-саяси көзқарастар жүйесі. М-нің теор. қайнар көздері – классик. неміс философиясы, классик. ағылшын саяси экономиясы және француз утоп. социализм ілімі. [[Санат:М]] |
|||
'''Марксизм''' — [[1840 жыл|19 ғ-дың 40-жылдары]] [[Карл, Маркс|К.Маркс]] пен Ф.[[Энгельс]] негізін қалаған [[философиялық көзқарастар жүйесі|философиялық]], [[экономикалық көзқарастар жүйесі|экономикалық]] және [[әлеуметтік-саяси көзқарастар жүйесі]]. М-нің теор. қайнар көзі — классик. [[неміс философиясы]] (Г.[[Гегель], Л.[[Фейербах]]), классик. [[ағылшын саяси экономиясы]] (А.[[Смит]] және Д.[[Рикардо]]) және [[француз утопилық социализм ілімі|француз утоп. социализм ілімі]] (Ш.[[Фурье]], Р.[[Оуэн]] және [[Сен-Симон]]). Философия саласында М. [[табиғат]], [[қоғам]] мен ойлау дамуының жалпы заңдарын ([[қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңы]], [[терістеуді терістеу заңы]], т.б.), [[Гегельдің идеалистік философиясы]] ережелерін тұжырымдап, қоғамды, ең алдымен, экономиканы талдау кезінде қолданды. М-нің түйінді идеялық қағидалары — қосымша [[құн]] және [[өндіріс]]ті қоғамдастыру түсініктеріне негізделген [[капитализмнің экономикалық жүйесін|капитализмнің экон. жүйесін]] талдау, [[тарихи материализмнің философиялық жүйесі|тарихи материализмнің филос. жүйесі]], соның ішінде [[пролетариат]]тың тарихи рөлі туралы қорытындылары [[1950 жыл|19 ғ-дың 2-жартысында]] [[жұмысшы қозғалысы]]ның негізгі идеологиясына айналды. М. дүниені кең ауқымда қайта құрудың белгілі бір үлгісін қалыптастыруға бағытталды, жаппай әлеум., [[рухани көзқарастар төңкерісі]] идеясын жариялады. Классик. М. ымырасыздығымен, іске асатын жобасының зардаптары туралы мәселені шешудегі қаталдығымен ерекшеленді. М. соц. төңкеріс нәтижесінде [[пролетариат диктатурасы]]н, екі кезеңнен ('''[[социализм]] мен [[коммунизм]]''') тұратын коммунистік қоғам орнатуды мақсат етті. М-дегі аш-қан қоғамдық-экон. [[формация теориясы]] бойынша жаңа өндіргіш күштер мен күні өткен өндірістік қатынастардың арасында жанжал шығып, әлеум. төңкеріске әкеледі. Нәтижесінде бір формация екіншімен ауысады. <br> |
|||
<br> |
|||
'''М. ілімі бойынша тарих барлығы бес формациядан:''' |
|||
[[алғашқы қауым]]дық, [[құл иеленушілік]], [[феодализм|феод.]], [[капитализм|капит.]] және [[коммунизм|коммунистік]] формациялардан тұрады. <br> |
|||
Соңғысы адамзат дамуының ең биік сатысы деп саналды. Дегенмен, М. қоғам өміріндегі әлеум. және саяси үдерістерге үстірт қарады, түпкі мақсатқа жетуде қантөгіске толы тап күресіне басымдық берді, оның қоғам дамуының ағымына қарай икемділігі шамалы болды. 19 ғ-дың аяғынан бастап М. [[социал-демократиялық қозғалыс|социал-демокр. қозғалыстың]] негізгі [[идеология]]сына айналды.<br> |
|||
Бірақ 20 ғ-дың бас кезінде бұл қозғалыс екіге бөлінді: |
|||
# 1. В.И. [[Ленин]], т.б. бастаған төңкерісшіл бағыт. |
|||
# 2. Э.Бернштейн, т.б. бастаған реформашылдық бағыт.<br> |
|||
[[Реформа]]шылдар бірте-бірте М-нің негізгі теорияларынан бас тартып, қазіргі Бат. Еуропа елдеріндегі социал-демокр. идеологияны қалыптастырды. Ал Ленин бастаған солшыл күштер [[Ресей]]дегі [[Қазан төңкерісі]]нен кейін [[коммунистік тоталитарлық жүйе]]нің негізін қалады. [[1990 жыл|1990 жылға]] дейінгі кезеңде М. соц. елдердегі мемл. идеологияға айналды. Соц. жүйе құлағаннан кейін, М-ді зерттеп, баға беретін жаңа кезең басталды. ''А. Қалибасұлы'' |
|||
</p><ref name="test">Қазақ Энциклопедиясы</ref> |
|||
== Пайдаланылған әдебиеттер == |
|||
[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 6 том |
|||
==Сілтемелер== |
|||
<references /> |
|||
[[Санат: Тарих]] |
|||
{{stub}} |
|||
{{wikify}} |
|||
[[af:Marxisme]] |
|||
[[an:Marxismo]] |
|||
[[ar:ماركسية]] |
|||
[[arz:ماركسيه]] |
|||
[[ast:Marxismu]] |
|||
[[az:Marksizm]] |
|||
[[bat-smg:Marksėzmos]] |
|||
[[be:Марксізм]] |
|||
[[be-x-old:Марксізм]] |
|||
[[bg:Марксизъм]] |
|||
[[bo:མར་ཁེ་སེ་རིང་ལུགས།]] |
|||
[[bs:Marksizam]] |
|||
[[ca:Marxisme]] |
|||
[[cs:Marxismus]] |
|||
[[cv:Марксизм]] |
|||
[[cy:Marcsiaeth]] |
|||
[[da:Marxisme]] |
|||
[[de:Marxismus]] |
|||
[[el:Μαρξισμός]] |
|||
[[en:Marxism]] |
|||
[[eo:Marksismo]] |
|||
[[es:Marxismo]] |
|||
[[et:Marksism]] |
|||
[[eu:Marxismo]] |
|||
[[fa:مارکسیسم]] |
|||
[[fi:Marxilaisuus]] |
|||
[[fr:Marxisme]] |
|||
[[fy:Marksisme]] |
|||
[[gan:馬克思主義]] |
|||
[[gd:Marxachas]] |
|||
[[gl:Marxismo]] |
|||
[[he:מרקסיזם]] |
|||
[[hi:मार्क्सवाद]] |
|||
[[hif:Markswaad]] |
|||
[[hr:Marksizam]] |
|||
[[hu:Marxizmus]] |
|||
[[hy:Մարքսիզմ]] |
|||
[[id:Marxisme]] |
|||
[[is:Marxismi]] |
|||
[[it:Marxismo]] |
|||
[[ja:マルクス主義]] |
|||
[[ka:მარქსიზმი]] |
|||
[[ko:마르크스주의]] |
|||
[[krc:Марксизм]] |
|||
[[la:Placita Marxiana]] |
|||
[[lt:Marksizmas]] |
|||
[[lv:Marksisms]] |
|||
[[mk:Марксизам]] |
|||
[[ml:മാർക്സിസം]] |
|||
[[mr:मार्क्सिझम-लेनिनिझम]] |
|||
[[ms:Marxisme]] |
|||
[[ne:मार्क्सवाद]] |
|||
[[new:मार्क्सवाद]] |
|||
[[nl:Marxisme]] |
|||
[[nn:Marxisme]] |
|||
[[no:Marxisme]] |
|||
[[oc:Marxisme]] |
|||
[[pl:Marksizm]] |
|||
[[pnb:مارکسزم]] |
|||
[[ps:مارکسيزم]] |
|||
[[pt:Marxismo]] |
|||
[[qu:Marksismu]] |
|||
[[ro:Marxism]] |
|||
[[ru:Марксизм]] |
|||
[[rue:Марксізм]] |
|||
[[sah:Марксизм]] |
|||
[[scn:Marxismu]] |
|||
[[sh:Marksizam]] |
|||
[[simple:Marxism]] |
|||
[[sk:Marxizmus]] |
|||
[[sl:Marksizem]] |
|||
[[sr:Марксизам]] |
|||
[[sv:Marxism]] |
|||
[[ta:மார்க்சியம்]] |
|||
[[te:మార్క్సిజం]] |
|||
[[th:ลัทธิมากซ์]] |
|||
[[tr:Marksizm]] |
|||
[[uk:Марксизм]] |
|||
[[ur:مارکسیت]] |
|||
[[vi:Chủ nghĩa Marx]] |
|||
[[war:Marxismo]] |
|||
[[yi:מארקסיזם]] |
|||
[[zh:马克思主义]] |
|||
[[zh-min-nan:Marx-chú-gī]] |
|||
[[zh-yue:馬克斯主義]] |
|||
03:24, 2011 ж. маусымның 22 кезіндегі нұсқа
Марксизм — 19 ғ-дың 40-жылдары К.Маркс пен Ф.Энгельс негізін қалаған философиялық, экономикалық және әлеуметтік-саяси көзқарастар жүйесі. М-нің теор. қайнар көзі — классик. неміс философиясы (Г.[[Гегель], Л.Фейербах), классик. ағылшын саяси экономиясы (А.Смит және Д.Рикардо) және француз утоп. социализм ілімі (Ш.Фурье, Р.Оуэн және Сен-Симон). Философия саласында М. табиғат, қоғам мен ойлау дамуының жалпы заңдарын (қарама-қарсылықтардың бірлігі мен күресі заңы, терістеуді терістеу заңы, т.б.), Гегельдің идеалистік философиясы ережелерін тұжырымдап, қоғамды, ең алдымен, экономиканы талдау кезінде қолданды. М-нің түйінді идеялық қағидалары — қосымша құн және өндірісті қоғамдастыру түсініктеріне негізделген капитализмнің экон. жүйесін талдау, тарихи материализмнің филос. жүйесі, соның ішінде пролетариаттың тарихи рөлі туралы қорытындылары 19 ғ-дың 2-жартысында жұмысшы қозғалысының негізгі идеологиясына айналды. М. дүниені кең ауқымда қайта құрудың белгілі бір үлгісін қалыптастыруға бағытталды, жаппай әлеум., рухани көзқарастар төңкерісі идеясын жариялады. Классик. М. ымырасыздығымен, іске асатын жобасының зардаптары туралы мәселені шешудегі қаталдығымен ерекшеленді. М. соц. төңкеріс нәтижесінде пролетариат диктатурасын, екі кезеңнен (социализм мен коммунизм) тұратын коммунистік қоғам орнатуды мақсат етті. М-дегі аш-қан қоғамдық-экон. формация теориясы бойынша жаңа өндіргіш күштер мен күні өткен өндірістік қатынастардың арасында жанжал шығып, әлеум. төңкеріске әкеледі. Нәтижесінде бір формация екіншімен ауысады.
М. ілімі бойынша тарих барлығы бес формациядан:
алғашқы қауымдық, құл иеленушілік, феод., капит. және коммунистік формациялардан тұрады.
Соңғысы адамзат дамуының ең биік сатысы деп саналды. Дегенмен, М. қоғам өміріндегі әлеум. және саяси үдерістерге үстірт қарады, түпкі мақсатқа жетуде қантөгіске толы тап күресіне басымдық берді, оның қоғам дамуының ағымына қарай икемділігі шамалы болды. 19 ғ-дың аяғынан бастап М. социал-демокр. қозғалыстың негізгі идеологиясына айналды.
Бірақ 20 ғ-дың бас кезінде бұл қозғалыс екіге бөлінді:
- 1. В.И. Ленин, т.б. бастаған төңкерісшіл бағыт.
- 2. Э.Бернштейн, т.б. бастаған реформашылдық бағыт.
Реформашылдар бірте-бірте М-нің негізгі теорияларынан бас тартып, қазіргі Бат. Еуропа елдеріндегі социал-демокр. идеологияны қалыптастырды. Ал Ленин бастаған солшыл күштер Ресейдегі Қазан төңкерісінен кейін коммунистік тоталитарлық жүйенің негізін қалады. 1990 жылға дейінгі кезеңде М. соц. елдердегі мемл. идеологияға айналды. Соц. жүйе құлағаннан кейін, М-ді зерттеп, баға беретін жаңа кезең басталды. А. Қалибасұлы
Пайдаланылған әдебиеттер
"Қазақ Энциклопедиясы", 6 том
Сілтемелер
- ↑ Қазақ Энциклопедиясы
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |